Geçtiğimiz iki hafta içinde Amerika’da borsada çok ilginç, ilginç olduğu kadar da bu piyasaların geleceği konusunda tereddüt ve belirsizliklerin doğduğu bazı olaylar meydana geldi. Bundan 5-10 yıl önce düşünülmesi bile hayal ürünü olarak kabul edilebilecek oluşumlar, sosyal medyanın gücü ile birleşince, piyasalarda beklenmedik gelişmeler yaşandı ve küçük yatırımcılar, kurumsal ve güçlü yatırımcıları zor bir duruma sokup zarar etmelerine neden oldular.

     Yani günlük işlem yapan çok sayıda yatırımcı, Wall Street’in kurumsal risk azaltan yatırım fonlarını (hedge fund) faka bastırdı, kendileri para kazanırken, fonların da kimne göre 5 kimine göre de 19 milyar dolar zarar etmelerine neden oldu.   

     Olay Reddit diye bilinen sosyal platformda oluşan fikirlerin sonucu, “GameStop” adlı hisselerin fiyatlarının beraberce hareket eden binlerce günlük işlem yapan küçük yatırımcının inanılmaz bir şekilde yükseltmeleri ile başladı. GameStop bir video oyunları satan ve 2020 yılları ortasında piyasa değeri 400 milyon dolar olan bir firma idi. GameStop bir çok şubesini kapatma yönünde kararlar alırken ve belki de iflasa doğru giderken, 6 ay içinde firmanın 12 Ocak’ta 20 dolar olan hisseleri 27 Ocak’ta 347 dolara kadar yükseldi ve tekrar 193 dolara geriledi. Dün ise hisseler 90 dolara düşmüştü.

     Bu hareketlilik Reddit kullanıcılarının Elon Musk’ın da devreye girmesiyle ortaya çıkıp gerçekleştikten sonra Amerikan Hükümeti’nin dikkatini çekmesinin yanı sıra NASDAQ Başkanlığının yeni düzenlemeler yapılması gereği talebinde de neden oldu.  

     Olayın dinamiği ise basitti. Sosyal medya sayesinde hızla genişleyen bir güç oyunu, fiyatlarının düşeceğini tahmin ettikleri hisselere büyük yatırım yaparak açığa satış yapmış olan yatırım fonlarının çok ciddi ölçüde para kaybetmelerine neden oldu. Gamestop hisseleri ortalama olarak günde yaklaşık 10 milyon hisse alım satımı olarak izlenirken, 26-27 Ocak tarihlerinde 178 milyon hissenin işlem görmesi ile sonuçlanan bir aktivite gösterdi ve tabi hisseler de buna paralel olarak 15 mislinden fazla arttı.

     Bu duruma iki nedenle gelindi. Birincisi yapısal olarak, yatırımcılar Melvin ve Citron Capital adlı iki büyük yatırım fonunun çok ciddi açık pozisyon taşıdıkları Reddit’te konuşulmaya başlandı. Bu sadece GameStop hisseleri için değil, bir çok firmanın açığa satışı yapılmış hisseleri için de geçerli idi. Ocak başından beri zaten en çok açığa satışı yapılmış firmaların hisseleri %33 oranında değer kazanmıştı.

     Yatırım fonlarının problemi şundan kaynaklanıyordu: açığa satış yapmış olanlar, pozisyonlarını koruyabilmek için fiyatlar yükseldikçe daha fazla para koymak zorunda idiler aksi takdirde likide etmek durumu ortaya çıkmakta idi. Melvin yöneticileri hissenin fiyatının çok yüksek değerlendirildiğini düşündükleri için beklemeyi tercih ettiler ve sonuçta para kaybettiler. Fiyat elbette düşecekti ama önemli olan ne kadar zaman içinde gerileyecekti. Bu süreyi beklemenin maliyetini karşılayamayacağını gören Melvin kaybı bir yerde kesmenin doğru olacağına karar verdi.

     İkinci neden ise mekanik bir durumun yarattığı ortamdı. Fiyatı yukarı çeken günlük işlemciler, yatırım fonlarından çok küçük olmalarına rağmen, hisseleri satın aldıkları için piyasa düzenleyicilerinin de hisseleri almalarına neden oldular. Piyasa düzenleyicileri fiyatın yükselip azalmasından etkilenmeyen kurumlar olup, piyasanın işleyişinin rahatlaması için alım satım yapıp bir komisyon ile çalışan kurumlar ve risk taşımıyorlar. Bu kurumlar sadece fiili alım değil, alım opsiyonu olarak da işlemlerin akışını sağlıyorlar. Bir çok spekülatör de alım opsiyonunu kullanmaya kalkınca, fiyat daha da yükseldi. Aslında yukarıda bahsettiğimiz fiyatların artışına neden olan mekanizma, aynı şekilde ve aynı hızda fiyatların gerilemesine de neden olabilmekte.

     Şimdi sular biraz durulmuşa benziyor. Bu süre zarfında hızlı giden trene geç atlayanlar da ciddi paralar kaybettiler. Sosyal medyada çıkan haberlere göre Türkiye’den de bu işe girip para kaybeden epey kişi olmuş. Muhakkak kazanan da olmuştur ama sonuçta çok riskli bir piyasaya girmek bir anlamda kumar oynamaktan pek de farklı değil.

     Burada önemli olan bir başka olay da, hisse senetleri alım satımına yapılan müdahale oldu. Alım satım komisyonu almayan ve genel olarak küçük yatırımcıların kullandığı Robinhood, Interactive Brokers ve E*Trade gibi programlar olaya müdahale ederek GameStop gibi aktif olarak işlem gören hisselerde alım satımların kısıtlanması yoluna gittiler. Tabi bu ciddi bir tepki gördü. Hatta 2021’in halka açılması beklenen ümit verici hisseler arasında yer alan Robinhood’un bu konudaki kararını ertelediği bile söyleniyor.

     Şimdi sular duruldu. Açığa satanlar bir şekilde pozisyonlarını kapadılar ama bu son iki hafta, piyasa gözlemcileri için oldukça şaşırtıcı oldu. Hisse senetleri fiyatlarının bu kadar kolay bir şekilde manipüle edilmesi ve bu riskin her zaman için gelecekte de olduğu  dikkate alınırsa, ne gibi regülasyon tedbirleri ortaya çıkabilir, ya da düzen işlerin akışına bırakılır, bekleyip göreceğiz.