daveroğuz@gmail.com

     Önce geçmiş bayramınız kutluyorum. Zamanında bayramınızı kutlayamadığım için özür dilerim. Bayram tatilinde yazamayacağımı önceden hesaplayamadım. Belki de bu ayın coşkusundandır bilemiyorum. Gerçek olan Mayıs ayının harika bir ay olduğudur. Hava ve toprak ısınarak inanılmaz güzel bitkileri bize sergiler. Geç de kalsam 5; 15; 17 ve 29 Mayıs günleri Ay takvimi takipçileri için bahçe işlerinin yapılmaması gereken günler. 5 Mayıs Ay’ın Dünya’mızdan en uzak, 17 Mayıs ise Ay’ın en yakın olduğu günler; 15 ve 29 Mayıs Haziran tarihlerinde ise Ay-Dünya yörüngelerinin çakıştığı (Ay düğümü) tarihlerdir.

     Bu ay gözüme en çok batan bahçıvanlık hatalarından bir tanesi, budamalardaki bilinçsizlikler. Doğal olarak bu ayın kraliçesi leylak (Syringa vulgaris) olduğu için, bu güzel ağaçtan ve budama yanlışlıklarını önlemek için yapılması gerekenlerden bahsetmek istiyorum. Daha önce laleler ve leylaklar üzerine bir yazı yazmıştım. Aslında Romanya ormanlarının endemik bitkisi olan leylak; ilk defa Avrupalılar tarafından Topkapı Sarayında görülüyor. Önce Pierre Belon bu bitkiyi bitkibilim dünyasına tanıtıyor ama, asıl Avusturya elçisi (de Busbecq) tarafından Avrupa’ya götürülüyor.

     Leylak, her toprakta yaşayabilmekte olup; tek isteği çiçek açabilmek için sıcak ve güneştir. Bu arada da, daha baştan söyleyelim, çiçekli dallara düzenli ve hafif budama yapılabilirse her sene sizi kokusuyla ferahlatacaktır. Şu anda zaten geç oldu ama, aldığınız leylak çıplak köklüyse, Kasım ve Mart aylarında dikilebilir; bu sırada kökleri hafifçe kısaltarak bütün dalları yarı yarıya kısaltılır. Aldığınız bitki saksıda ve topraklı ise, söz konusu işleme gerek olmayacaktır. Budama için çiçeklenmeyi bekleyiniz.

     Leylaklar, genellikle dallarının en uçlarında çiçek açar. Bu kadar güzel kokan çiçeklerin, bu bitkinin sadece en üst kısmında olması erişiminin zorlaşmasına neden olur. Halbuki usulüne uygun yapılan budama sayesinde çiçekler aşağıdan yukarıya kat kat sıralanır.

     Her üç ya da dört senede bir, en kalın ve en yaşlı dalları toprak seviyesinden kesebilirsiniz. Bu budamayı kışın yapmanız uygun olur. Böylece daha verimli yeni filizlerin oluşmasını sağlarsınız. Yeni filizler insan boyuna ulaşınca gayet güzel çiçek vermeye başlar. Dipten budama aslında kulağa hoş geliyor olsa da, bahçemdeki çalılarda dipten kesimlerde 10 ile 20 cm.’den yapıyorum.Böylece nemden en az etkilendiğini düşünüyorum.

     Leylak için en etkili budama, Nisan ve Mayıs ayında yapılır. Burada söz konusu olan budama aslında, yukarıda söylediğim gibi çalının uçlarındaki çiçeklerin kesilmesidir. Söz konusu işlem sırasında çiçekli dalı 40-50 cm. arasında ve bir yaprak çiftinin 2 cm. üstünden kesilmelidir. Bahçe makasınızın keskin ve dalı ezmeden kesebilecek durumda olmalıdır.

     Biliyorsunuz mekanik olarak 2 türlü bahçe makası vardır. Bir tanesi örs makas denilen ilk koldaki kalın bir yüzey üzerine inen, diğer koldaki keskin ince ağızlı makas. Bu makas, kuvvetinizi daha iyi yansıttığı için sadece kuru dalları kesmede öneriliyor. En çok kullanılan makas olan Antoine François Bertrand de Molleville tarafından icat edilen makasın budama işlerinde kullanılması, kesinin düzgünlüğü açısından önemlidir. Şimdilerde lazerli ve diğer gelişen teknolojilerle başka başka bahçe makasları da geliştirilmiştir.

     Uçlardan keserek çiçekleri toplayamadıysanız üzülmeyin. Yapılacak iş, biraz sabırlı olarak tüm çiçeklerin solmasını beklemek olacaktır. Özellikle yaşlanmış ağaçlarda erişemiyeceğiniz üst bölgelerde çiçekler açmış olabilir. Yine de kurumuş çiçekleri de aynı canlı çiçeklerde yaptığınız gibi bunların da 40-50 cm. altından ve bir yaprak çiftinin 2 cm üstünden kesebilirsiniz.

     Yaşlı bir leylak ağacınız varsa, yerden çıkmış olan tüm dalları Mayıs ayında toprak seviyesinin üzerinden 60-80 cm.’den kesin. Biliyorsunuz çok yaşlı leylaklar artık çiçeklenme gücünü yavaş yavaş kaybedeceklerinden, gözünüze ancak 3 ya da 5 tane çiçek ilişecektir. Bir sene sonra ise, aynı zamanda çalının iç tarafına doğru büyüyen ve çalımızın görüntüsünü bozan dalları kesin. Daha sonraki senelerde yukarıda söylediğim uç budamalarına başlayabilirsiniz. Vazonuza koyacağınız leylakların sap boyu, elden geldiğince çiçeğin canlılığını koruması için 40 cm.’yi geçmemelidir

     Yazımızın sonuna geldik, bu defa ilk karemizi leylak için ayırdım. Üst solda bahçemdeki leylak ağacının çiçeği, sağda kesim yöntemini çizmeye çalıştım, sol altta birbirlerini çaprazlayan ağızlı, sağ altta ise örs makas olarak adlandıracağımız bahçe makasları. İkinci fotoğraf ise Adalar’dan Ayşenur kardeşimizin çektiği bir çam ile sarmaş dolaş olmuş fırça çalısı (Callistemon citrinus).

     Keyifli Bahçeler...