WEF dünyanın farklı 20 ülkesinden 90’dan fazla bilim insanı ve özel sektör temsilcisinin desteğiyle gelecek 3 ile 5 yıllık dönem içerisinde insanlığı en çok etkileyecek olan 10 teknolojiyi analiz etmiştir. İklim değişikliği ile mücadele için geliştirilen sürdürülebilir çözümler, rejeneratif yapay zeka modelleri gibi konular uzmanlar tarafından ele alınmıştır. İşte gelecekte yaşamımızı etkileyecek olan 10 yeni gelişmekte olan teknolojinin analizi hakkında bir özete aşağıda yer verilmektedir.
İklim değişikliği ile savaşmak – sürdürülebilir havacılık yakıtı
Havacılık endüstrisi küresel CO2 emisyon miktarının yaklaşık %2-3’lük bir bölümünü doğurmaktadır. Ancak 2050 yılına kadar dünyanın tüm bölgelerinde büyük oranda artışların olması beklenmektedir. Diğer endüstri kollarından farklı bir biçimde akülerin ağırlık-güç oranı, elektrik üretiminin başedilmesi gereken bir sorunu olarak karşımıza çıkarmaktadır. İşte burada sürdürülebilir havacılık yakıtı (SHY) gündeme gelmektedir.
Sentetik yakıtlar biyolojik kaynaklardan yapılmaktadır. Örneğin biyokütle veya CO2 gibi biyolojik olmayan kaynaklardan ve mevcut havacılık altyapısında ve ekipmanlarında kullanılabilir özellikler taşımaktadır. Bugün SHY’ler havacılık endüstrisinin %1’lik talebine yanıt verirken, 2040 yılında bu oranın 2050 yılındaki net sıfır emisyon hedeflerine ulaşabilmesi için %13-15 oranına yükselmesi beklenmektedir.
Giyilebilir bitki sensörleri
BM’nin yaptığı hesaplamalara göre küresel gıda üretimi dünya nüfusunu besleyebilmek için 2050 yılına kadar %70 oranında artırılmak durumundadır. Bu hedefi başarabilmek için mahsulün işlenmesi kritik bir boyut oluşturmaktadır. Geleneksel yöntemlerle toprağın test edilmesi ve mahsulün görsel yöntemlerle incelenmesi hem pahalı, hem de çok uzun süre gerektirmektedir. Bu nedenle düşük çözünürlüklü uydu verisi ve ardından sensörlerin bulunduğu dronlar ve traktörler bu alanda çözüm sağlayıcı teknolojiler olarak dikkat çekmektedir.
Bitkilere gömülmüş olan mikro ölçekli iğne sensörler bitkinin sağlığının iyileşmesine ve tarımsal verimliliğin artmasına katkıda bulunacağı belirtilmektedir. Bu araçlar sıcaklık düzeyini göstermekte, su ve gübre ihtiyacını azaltmakta ve hastalıklarla ilgili olarak erken sinyallerin alınmasını sağlamaktadır.
Sürdürülebilir hesaplama
Yapay zeka alanında, bulut bilişimde ve diğer teknolojik alanlarda yaşanan eksponansiyel büyüme hızı daha güçlü veri merkezlerine (data center) ihtiyaç göstermektedir. Veri merkezleri küresel elektrik üretiminin %1’lik bir bölümünü tüketmektedir. Dijitalleşen toplum bu ihtiyacın daha da yükseleceğine işaret etmektedir. Çok sayıda teknoloji gelişmekte, bu teknolojiler sayesinde net sıfır enerji, veri merkezlerinin varlığına dair hedefin gerçekleşebilmesini olanaklı hale getirmektedir.
Bu teknolojiler ısı enerjisini dağıtmak için su veya dielektrik sıvı soğutmanın yanısıra; binaları ısıtmak, suyu ısıtmak veya endüstriyel işlemler için fazla ısı enerjisini kullanmaktadır. Ayrıca, yapay zeka tarafından desteklenen sistemler gerçek zamanlı olarak enerji kullanımını analiz edebilmekte ve optimize edebilmektedir. Örneğin Google veri merkezlerinde enerji tüketimini %40’lara kadar düşürebilmektedir.
Yapay zeka ile güçlendirilmiştir Üretken yapay zeka veya oluşturucu yapay zeka
Üretken yapay zeka modelleri günlük yaşamın bir parçası haline gelmektedir. Bu modeller veriyi tanımak ve verilerde varolan kalıplardan-iz kayıtlarından – patternlerden yararlanmak üzere karmaşık algoritmalar kullanmaktadır. Yakın geçmişte kullanımına başlanan yapay zeka temelli dil modelleri, ChatGPT gibi, eğitimde ve öğretimde, işyerlerinde yaşamı etkiler hale gelmiştir. Eğer uygun ve doğru bir biçimde kullanılırsa bu tip ihtiyaçların verimliliği artırma ve yaratıcılığı güçlendirme olasılığı sözkonusudur. Üretken yapay zeka teknolojileri yazılı metinlerin, sesin, imajların-görüntülerin üretiminin ötesine geçmekte, özel tıbbi durumların yarattığı sorunların çözümünde, mimarlıkta ve mühendislik çözümlerinde kullanım alanı bulmaktadır. Örneğin NASA mühendisleri çeşitli hafif uzay araç ve gereçlerinin tasarlanmasında bu teknolojiyi kullanarak geliştirmekte, bu yöntem geliştirme zamanınını azaltmakta ve yapısal performansı artırmaktadır.
Sağlıkta yapay zeka
Yapay zeka alanında yeni gelişen teknolojiler ve makine öğrenmesi araçları küresel sağlık sektörüne katkıda bulunabilir. Özellikle gelecekte pandemilerin anlaşılması ve gereksinim duyulan hazırlıkların yapılması açısından önem taşımaktadır.
Sağlıkta yeni gelişen teknolojiler Akıl sağlığı için metaverse
Metaverse hakkında çok sayıda söylenti bulunmakta. Bu konseptin gerçekliğe yakınlaşmasında daha uzun bir yol bulunmaktadır. Sanal dünya insanların kişisel-sosyal ve profesyonel olarak bir araya gelebilmesini sağlayacak dijital alanlar sağlayabilir. Sanal ortamlar aynı zamanda akıl sağlığı alanındaki tedaviler için de yeni fırsatlar sunmaktadır. Tele-tıp uygulamaları arasında önleme, teşhis, terapi, eğitim ve araştırma alanları bulunmaktadır. Depresyonu ve kaygı bozukluğunu tedavi etmekte ve meditasyon gibi rahatlatıcı unsurları teşvik etmek amacıyla çeşitli oyun platformları dahi bulunmaktadır.
Tasarımcı fojlar (bakterileri yok eden virüs)
İnsan, hayvan ve bitki mikrobiyomları, her bir organizmanın sağlığı için önemli olan mikrop topluluklarına ev sahipliği yapmaktadır. Biyomühendislik alanında yaşanan son dönemlerdeki ilerlemeler, bilim insanlarının mikrobiyomlar üzerinde mühendislik çalışmaları yapmalarına olanak sağlayarak insanların, hayvanların sağlığını iyileştirmekte ve tarımsal verimliliği artırmaktadır. Teknoloji, foylar etrafında şekillenmekte, fojlar da genetik bilgisiyle birlikte belirgin tipteki bakterileri tanımlamakta ve enfekte etmektedir. Biyomühendisler bir foja ait olan genetik bilgiyi yeniden programlayabilmekte, böylece genetik talimatlar bakteriye iletilmekte, bakterinin nasıl işlev gördüğü değişmekte, mikrobiyom ile ilgili olan hastalıklar hedefe alınmakta ve tedavi edilebilmektedir.
Mühendislik Esnek bataryalar
Elektronik aygıtlar daha esnek hale geldikçe onlara güç veren bataryalarında katlanabilir olanları üretilebilmektedir. Esnek bataryalar bükülen, gerilebilen ve belirli bir forma girebilen, kıvrılabilen hafif malzemelerden oluşmaktadır. Hatta karbon fiber gibi karbon bazlı malzemeler üzerine kaplanabilmektedir. Şarj edilebilen ve katlanabilir bataryalar, rulo haline getirilebilen bilgisayar ekranlarının, akıllı giysilerin ve giyilebilir elektroniğin, sağlık araç ve gereçleri, biyometrik sensörler gibi alanlarda kullanımına olanak sağlayabilecektir.
