Genel Başkanı Bayraktar: Artan girdi fiyatları, işçilik, taşıma, ambalajlama, depolama ücretleri üretici fiyatlarına yansıdı
Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, 2023 yılında ve aralık ayında üretici ile market arasındaki fiyat farklılıklarını ve girdi fiyatlarında yaşanan değişimleri değerlendirdi. Bayraktar, 2023 yılı aralık ayında bir önceki yılın aynı ayına göre markette takip edilen 41 ürünün tamamında fiyat artışı olduğunu söyledi.
Fiyatı en fazla artan ürünün markette yüzde 156,3 ile kabak olduğunu aktaran Bayraktar, “Kabaktaki fiyat artışını yüzde 152,5 ile yeşil soğan, yüzde 146,4 ile maydanoz, yüzde 141,9 ile zeytinyağı ve yüzde 138,5 ile patlıcan izledi. 2023 yılında üretici fiyatlarına baktığımızda genel olarak görülen artışların etkenlerinden bir tanesi artan üretim maliyetleri oldu. Artan girdi fiyatları, işçilik, taşıma, ambalajlama, depolama ücretleri üretici fiyatlarına yansıdı” dedi.
Üreticide en fazla fiyat artışı kabakta görüldü
Üretimi geçen yıla göre azalan kabak, zeytinyağı, elma, salatalık, sivri biber ve kuru üzümün fiyatı en fazla artan ürünler olduğunu belirten Bayraktar, “Üretimi artan narenciye ve kuru soğan artan maliyetlere rağmen bir önceki yıla göre fiyatı düşen ürünler oldu. 2023 yılı aralık ayında bir önceki yılın aynı ayına göre, üreticide takip eden 33 ürünün 29’unda fiyat artarken, 4 üründe fiyat düşüşü yaşandı. Geçen yıla göre bu yıl, üreticide en fazla fiyat artışı yüzde 365,9 ile kabakta görüldü. Kabaktaki fiyat artışını yüzde 263,1 ile zeytinyağı, yüzde 200 ile elma, yüzde 159 ile salatalık, yüzde 152,2 ile sivri biber izledi” diye konuştu.
Bayraktar, bu yıl geçen yıla göre mandalina, limon, portakal ve kuru soğanda üretici fiyatlarında düşüş görüldüğünü ifade ederek şunları söyledi: “Üreticide mandalinanın yüzde 63, limonun yüzde 57,1, kuru soğanın yüzde 31,9, portakalın yüzde 2,3 oranında fiyatları düştü. Bu düşüşlere rağmen markette portakalın yüzde 29,5, mandalinanın yüzde 20,8, kuru soğanın yüzde 15,8, limonun yüzde 0,5 oranında fiyatının artması dikkat çekti. Tüketicilerimiz bu ürünleri pahalıya yemek durumunda kaldı.”
Narenciye üretiminde yüzde 67,5 artış
Sorunların çözümü için yapılabileceklere değinen Bayraktar, “Üretici ile tüketici arasındaki zincirin kısaltılması, lojistik maliyetlerin azaltılması, üreticinin ürettiği üründe söz sahibi olabilecek ekonomik örgütlenmenin artırılması ve spekülatif hareketlerle tüketicide fazlaca artan fiyatların önüne geçmek adına denetimlerin sıklaştırılması önemli. 2023 yılında narenciye üretiminde yüzde 67,5 artış görüldü. Bu üretim artışı özellikle mandalina, portakal ve limonda yıllık bazda üretici fiyatlarının geçen senenin altında kalmasına neden oldu. Kuru soğanda bu yıl kısıtlı ihracattan dolayı iç piyasada ürün arzında artış yaşandı ve fiyatlar geçen senenin altına düştü” ifadelerinde bulundu.
Markette fiyatı en fazla artan ürün patlıcan
Aralık ayında üretici ve market arasındaki fiyat farkının en fazla yüzde 408,5 ile mandalinada görüldüğünü dile getiren Bayraktar, “Mandalinadaki fiyat farkını yüzde 407,4 limon, yüzde 277,8 portakal, yüzde 243 kuru soğan ile takip etti. Mandalina ve limon 5 kat, portakal 4 kat, kuru soğan ve marul 3 buçuk kat, yeşil soğan 3 kat fazlaya satıldı. Üreticide 4,25 TL olan mandalina 21,50 TL’ye, 3 TL olan limon 15 TL’ye, 5 TL olan portakal 21 TL’ye, 4,50 TL olan kuru soğan 15 TL’ye satıldı. Aralık ayında marketlerde takip edilen 42 ürünün 30’unda fiyat artışı, 12’sinde fiyat azalışı görüldü. Markette fiyatı en fazla artan ürün yüzde 54,5 ile patlıcan oldu. Patlıcandaki fiyat artışını yüzde 54 ile yeşil fasulye, yüzde 46,7 ile marul, yüzde 30,1 ile salatalık, yüzde 27,3 ile ıspanak takip etti. Markette fiyatı en çok azalan ürün yüzde 16 ile mısırözü yağı oldu. Mısırözü yağındaki fiyat düşüşünü yüzde 11,8 ile portakal, yüzde 9,1 ile nohut, yüzde 7,3 ile pırasa, yüzde 4,2 ile Ayçiçek yağı, yüzde 3,5 ile patates izledi” diye konuştu.
Aralık ayında üretici fiyatlarında takip edilen 34 ürününün 23’ünde fiyat artışı olurken, 3’ünde fiyat düşüşü görüldüğünü aktaran Bayraktar, “8 üründe ise fiyat değişimi olmadı. Üreticide en çok fiyat düşüşü yüzde 20,5 ile beyaz lahanada görüldü. Beyaz lahanadaki fiyat düşüşünü yüzde 10,4 ile pırasa, yüzde 5,6 ile mandalina izledi. Üreticide en fazla fiyat artışı yüzde 58,5 ile marulda görüldü. Maruldaki fiyat artışını yüzde 44,8 ile yeşil fasulye, yüzde 42,9 ile limon, yüzde 36,2 ile kabak, yüzde 35,8 ile domates takip etti. Üretici fiyatlarında havuç, kuru fasulye, nohut, kırmızı mercimek, yeşil mercimek, kuru üzüm, kuru incir, fındıkta fiyat değişimi olmadı” dedi.
“Üreticiler ürününü satmakta zorlanıyor”
Lahana, pırasa ve mandalina da talep yetersizliğinin fiyatların düşmesine neden olduğunu belirten Bayraktar, “Marul, yeşil fasulye, kabak ve domateste arzdaki azalma ürün fiyatlarının artmasına neden oldu. Bu hasat sezonuna erkenci limonda oldukça düşük başlayan üretici fiyatı, yataklık limon hasadının başlamasıyla aralık ayında artış gösterdi. Ancak halen üretici fiyatları geçen yılın gerisinde seyrediyor ve üreticilerimiz ürününü satmakta zorlanıyor. Hasadı tamamlanan mayer çeşidi limonda yeterli gelir elde edemeyen bazı üreticilerin ağaç kesimleri devam ediyor. Narenciyede maliyetlerin özellikle işçilik maliyetlerinin yüksek olması üreticileri perişan etti” sözlerine yer verdi.
Bayraktar, sözlerine şöyle devam etti: “Aralık ayında kuru soğan fiyatlarında artış görülse de kuru soğan ihracatının kısıtlı açılması ve Tarım Kredi Kooperatifi alımlarının yeterli olmaması sebebiyle soğan piyasada alıcı bulamıyor. İhracat tamamen açılmazsa veya devlet alımları olmazsa ürün çürüyecek, bir sezonun emeği boşa gidecek. Havaların mevsim normallerinin üzerinde gerçekleşmesiyle kuru soğanda fire yüzde 20’yi buldu. Çiftçilerimiz narenciye ve kuru soğanda piyasanın canlanması için devletin alım yapmasını bekliyor. Patateste Türkiye geneli fiyatların ortalama 11 TL olmasına rağmen, hasat sezonuna yeni başlayan Ödemiş patatesinin 8,5 TL olması üreticileri mağdur ediyor.”
“Zirai ilaç fiyatında artış bir yılda %64,3 ulaştı”
Aralık ayı aylık ve yıllık girdi fiyatlarındaki değişimi açıklayan Bayraktar, “Aralık ayında kasım ayına göre; ÜRE gübresi yüzde 3,4, amonyum sülfat gübresi yüzde 2,7, 20.20.0 kompoze ve DAP gübresi yüzde 1,3, amonyum nitrat gübresi yüzde 0,9 oranında azaldı. Geçen yılın aralık ayına göre, DAP gübresi yüzde 18,8, 20.20.0 kompoze gübresi yüzde 14,1, amonyum sülfat gübresi yüzde 9,2, amonyum nitrat gübresi yüzde 3,4, ÜRE gübresi yüzde 1,3 oranında arttı. Mazot fiyatı son bir ayda yüzde 1,1 azalırken, son bir yıla göre ise yüzde 69,6 oranında arttı” dedi.
Tarımsal üretim faaliyetinin olmazsa olmazı mazot fiyatlarında istikrar sağlanması için vergilerin düşürülmesi gerektiğini söyleyen Bayraktar, “Aralık ayında kasım ayına göre, süt yemi yüzde 10,49, besi yemi yüzde 10,19 artarken, son bir yılda süt yemi yüzde 41,1 ve besi yemi yüzde 39,8 oranında arttı. Aralık ayında zirai ilaç ve elektrik fiyatlarında değişim olmadı. Elektrik fiyatı son bir yılda yüzde 2,9 artarken, zirai ilaç fiyatında artış bir yılda yüzde 64,3 ulaştı. Gübre, yem, elektrik, zirai ilaç gibi girdiler de üreticilerimize makul fiyat sağlanmalı. Tarımsal üretimde sürdürülebilirlik sağlanarak, üreticilerimizi ve tüketicilerimizi memnun edecek fiyatlara erişilmeli” ifadelerini kullandı.
