Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından açıklanan 2023 yılı Ocak-Aralık ayları bütçe rakamlarına göre, 2023 yılını 1,374 trilyon lira açık ile kapattık. Toplam açığın %61,3’üne tekabül eden 842,5 milyar liralık açık Aralık ayında oluştu. 2022’nin aynı döneminde 142,66 milyar lira açık bulunmaktaydı. 674,6 milyar faiz gideri dikkate alındığında, 2023 yılı için faiz dışı açık 700,353 milyar oldu.
Geçen sene bütçede öngörülen giderlerin bir yıl önceye göre %123,79 artarak 2.942,7 milyardan 6.585,5 milyara çıkması, buna mukabil gelirlerin de %86,08 artarak 2.800 milyardan 5.210,4 milyara yükselmesi açığın arkasındaki temel neden.
2023 yılının gider bütçesinin iki büyük kalemini %56,16 ile personel giderleri ve cari transferler oluşturuyor. Personel giderleri %115,27 artarak 615,3 milyardan 1.324,5 milyara yükselerek giderlerin %20,1’ini, cari transferler ise %110,73 artarak 1.126,3 milyardan 2.373,6 milyara yükselerek toplam giderlerin %36,04’ünü oluşturdu. Faiz giderleri ise %116,99 oranında artarak 2022’de 310,9 milyar iken bu yıl 674,6 milyar lira olarak gerçekleşti.
Bütçenin toplamda %82,9 oranında artan gelirleri içinde vergi gelirleri %91,25 artarak 2.353,4 milyardan 4.500,9 milyara yükselirken, toplam gelirlerin %86,38’ini oluşturdu. Yüzde 123,79 artan giderlere karşılık gelirlerin %86,08 artması açığın temel nedeni olarak gözüküyor.
Aşağıdaki tabloda 2022 ve 2023 yıllarına ait Ocak – Aralık ayı bütçe kalemlerindeki gerçekleşmeler ve artış oranları yer alıyor.
2022-2023 OCAK – ARALIK BÜTÇE GERÇEKLEŞMELERİ
| (milyon) TL | 2022 | 2023 | Artış |
|---|---|---|---|
| Bütçe Giderleri | 2.942.748 | 6.585.456 | 123,79% |
| Faiz Hariç Giderler | 2.631.845 | 5.910.841 | 124,59% |
| Personel Giderleri | 615.296 | 1.324.530 | 115,27% |
| SGK Devlet Primi | 96.864 | 185.735 | 91,75% |
| Mal ve Hizmet Alımları | 257.660 | 452.855 | 75,76% |
| Cari Transferler | 1.126.363 | 2.373.641 | 110,73% |
| Sermaye Giderleri | 276.896 | 542.997 | 96,10% |
| Sermaye Transferleri | 48.822 | 858.059 | 1657,51% |
| Borç Verme | 209.944 | 173.025 | -17,59% |
| Faiz Giderleri | 310.903 | 674.615 | 116,99% |
| Bütçe Gelirleri | 2.800.088 | 5.210.488 | 86,08% |
| Genel Bütçe Gelirleri | 2.738.809 | 5.097.145 | 86,11% |
| Vergi Gelirleri | 2.353.438 | 4.500.866 | 91,25% |
| Teşeb. ve Mülkiyet Geliri | 104.705 | 133.092 | 27,11% |
| Özel Gelirler Bağışlar | 28.000 | 29.543 | 5,51% |
| Faizler, Paylar ve Cezalar | 237.727 | 408.974 | 72,04% |
| Sermaye Gelirleri | 12.357 | 17.314 | 40,12% |
| Alacaklardan Tahsilat | 2.583 | 7.356 | 184,79% |
| Özel Bütçeli İd. Gelirleri | 48.430 | 88.172 | 82,06% |
| Düzenleyici ve Denetleyici Kurum Gelirleri | 12.849 | 25.171 | 95,90% |
| Bütçe Dengesi | -142.660 | -1.374.968 | 863,81% |
| Faiz Dışı Denge | 168.243 | -700.353 | -516,27% |
- Yukarıdaki tablodaki cari transferlerin alt kalemlerine baktığımız zaman 2.373 milyar liralık giderin 261,6 milyar lirası görevlendirme gideri ve bu rakamın 179,6 milyar lirası da KİT görevlendirme giderleri;
- 449,7 milyardan %232,3 artarak 1.044,6 milyar liraya çıkan hazine yardımları, – ki bu son rakamın içinde 326,6 milyar lira devlet sosyal güvenlik katkısı ve 54,2 milyar lira da sosyal güvenlik açığı finansmanı yer alıyor
- 84,5 milyar lira SSK 5 puan indirimi giderleri, 59,9 milyar lira emeklilere ek ödeme bulunuyor.
- Tarımsal destekleme ödemelerinin de %59,7 artarak 39,6 milyardan 63,3 milyara yükselmiş olması dikkat çekiyor.
- Hane halkına yapılan diğer transferler %45,24 artarak 157,8 milyardan 229,3 milyara; Sermaye giderleri %96,1 artarak 276,9 milyardan 542,9 milyara yükselirken, borç verme işlemleri 209,9 milyardan 173 milyara gerilemiş bulunuyor. Bu kalemde KİT sermayesinin 176 milyardan 121,6 milyara inmiş olması bu gerilemenin başlıca nedeni olarak gözüküyor.
- Gelir kalemlerine baktığımızda birinci sırada 578,9 milyardan %64 artarak 949,5 milyara yükselen ithalde alınan Katma Değer Vergisi,
- İkinci sırada %121,11 artarak 419,8 milyardan 928,2 milyara yükselen Özel Tüketim Vergisi;
- Üçüncü sırada %54,95 artarak 507,5 milyardan 786,3 milyara yükselen Kurumlar Vergisi;
- Dördüncü sırada da %94,69 artarak 356,5 milyardan 694 milyara yükselen Gelir Vergisi yer alıyor.
- Özel Tüketim vergisi alt kalemlerinde motorlu taşıtlardan alınan ÖTV %163,9 artarak 167,1 milyardan 441,2 milyara, petrol ve doğalgaz ürünlerinden alınan ÖTV %125,2 artarak 76,8 milyardan 172,8 milyara; alkollü içeceklerden alınan ÖTV %57,9 artarak 43,2 milyardan 69 milyara; tütün mamullerinden alınan ÖTV %74,37 artarak 101,3 milyardan 176,6 milyara, dayanıklı tüketim ve diğer mallardan alınan ÖTV de %125,1 artarak 26,7 milyardan 60,2 milyara yükselmiş durumda.
- Gelirlerin %86,38’i Vergi Gelirleri; Gelir ve Kazanç Üzerinden Alınan Vergiler %28,41, Dahilde Alınan Mal Ve Hizmet Vergileri %31,26 ve Uluslararası Ticaret ve Muamelelerden Alınan Vergiler de toplam vergilerin %21,02’sini oluşturuyor. Merkezi yönetim vergi dışı gelirleri de 709,6 milyar lira olarak tahakkuk etmiş bulunuyor.
