Ülkeyi yasa boğan 6 Şubat depremlerinin ardından 104 milyar dolarlık maliyet oluşurken, hazineden deprem için ayrılan tutar 60 milyar dolar civarında kaldı
6 Şubat depreminin yıldönümünde hayatını kaybedenlerin anısına saygıyla Hatay tek yürek oldu. Hatay Valiliği, Hatay Büyükşehir Belediyesi, Karaçay Belediyesi, kamu kurum ve kuruluşları mensupları, STK temsilcileri, sendika ve oda başkanları ve vatandaşların katılımı ile 5 Şubat’ı 6 Şubat’a bağlayan gece sessiz yürüyüş gerçekleştirildi. Yürüyüş sonunda Antakya köprüsüne karanfiller bırakılırken, esnaf da kepengini açık tutarak çay ve kahve ikramında bulundu
Kahramanmaraş’ta meydana gelen ve toplamda 11 ili etkileyen 6 Şubat depremlerinin ardından bir yıl geçti. Resmi rakamlara göre 50 bin 783 insanın hayatını kaybettiği depremler sonucunda 518 bin konut yıkıldı veya ağır hasar aldı. Yüz binlerce ticari alanın da hasar gördüğü depremler dolayısıyla 104 milyar dolar ekonomik maliyet oluştu. Deprem sonrası süreçte AFAD bünyesinde 129 milyar TL (4 milyar dolar) bağış toplanırken, devlet bütçesinden deprem için 2023’te 762 milyar TL (25 milyar dolar), 2024 yılı içinse 1 trilyon 28 milyar TL (33 milyar dolar) ayrıldı. Bakanlıklar da bu süreçte bölgeye yönelik birçok yatırım çalışmaları gerçekleştirirken, çiftçilere ve KOBİ’lere yönelik destek ödemeleri sağlandı.
Ulaşım bütçesinden 35 milyar TL ayrıldı
Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu, deprem bölgesi için bu yıl bütçeden 35,4 milyar TL harcama yapılacağını bildirdi. Bakanlık olarak depremin ilk anından itibaren çalışmalar yaptıklarını belirten Uraloğlu, “Deprem bölgesinde kara yolları yol ağında bulunan 9 bin 176 kilometrelik yolun yüzde 2’sini oluşturan 184 kilometrelik kısımda hasar oluşmuştu. Yani 11 ilimizde ulusal yol ağımızın yüzde 98’i depremden herhangi bir zarar görmedi” dedi. Tahliyeler ve yardımların deprem bölgesine intikali noktasında da kritik çalışmalar yürütüldüğünü belirten Uraloğlu, bu kapsamda yerli ve yabancı arama kurtarma ekiplerinin malzemelerinin nakledildiğini, araçların dönüşlerinde ve bölgeden ayrılmak isteyen afetzedelere yardım edildiğini ifade etti.
Görüntü Tabanlı Bilgi Yönetim Sistemi üzerinden değerlendirme için insansız hava araçlarıyla test çekimleri yaptıklarını kaydeden Uraloğlu, “Deprem bölgesinde bulunan Erkenek Tüneli gibi tünellerimizin hasar tespiti ve durum incelemesi için Panoramik Görüntüleme Lidar tarama ile çekim çalışmaları başlattık. Depremden etkilenen yollarımızın onarımı ve bu yollardaki sinyalizasyon, oto korkuluk, yatay ve düşey işaretlemelerini yeniliyoruz. Trafik güvenliği tedbirlerini artırmak için tüm köprülerimizin bakım ve onarımıyla deprem sismik takviye izolatörlerinin değişimini gerçekleştiriyoruz. Depremde hasar gören tarihi köprüler, hizmet tesisleri, yol bakımevleri ve diğer hizmet binalarında oluşan hasarların onarımı için de kalıcı onarım çalışmalarımız devam ediyor. Depremden etkilenen yollarımız için 2023 yılında 6,3 milyar TL harcadık. 2024 yılında da 12 milyar TL harcama yapmayı planlıyoruz” dedi. Rezerv alanların imar ve bağlantı yollarının sorumluluğunun Karayolları Genel Müdürlüğüne verilmesiyle 5 ilde 38 bin konutun toplam 180 kilometre uzunluğunda bağlantı ve imar yolunun inşası için 4 proje ve 8 yapım ihalesi gerçekleştirildiğini söyleyen Uraloğlu, toplam proje bedeli 15 milyar TL olan bu işlerde, yapım çalışmalarına devam edildiğini vurguladı.
Maddi hasarı gidermek için 68 milyar TL ödenek
Depremin yol açtığı maddi hasarı gidermek için 2023 yılında 17,6 milyar TL harcandığını kaydeden Uraloğlu, 2024 yılında 35,4 milyar TL harcamanın planlandığını, 2024 sonrası için 15,3 milyar TL olmak üzere toplam 68,4 milyar TL harcama yapılacağını belirtti. Karayollarında oluşan hasarı onarmak için de 4,3 milyar TL yatırım harcaması yapıldığını kaydeden Uraloğlu, “Yatırım programında 2024 yılında 5,8 milyar TL ödenek ayrıldı. Bu tutarın toplamda 19,5 milyar TL’ye ulaşması planlanıyor” dedi. Depremden etkilenen demir yolu ağlarında oluşan hasarı önlemek için 26,4 milyar TL tutarında yatırım harcamasının planlandığını bildiren Uraloğlu, 2023 yılında yatırım programına alınan ‘Deprem Hasarlarının Giderilmesi Projesi’ kapsamında 5,8 milyar TL tutarında yatırım harcamasına ek olarak 353,9 milyon TL tutarında da cari harcama yapıldığını kaydetti.
Hatay, Adıyaman, Kahramanmaraş ve Malatya havalimanlarında meydana gelen hasarlardan dolayı 9,6 milyar TL tutarında yatırım harcaması yapılmasının da planlandığını kaydeden Uraloğlu, bu tutarın 1,3 milyar TL’sinin 2023 yılı bütçesinden gerçekleştirildiğini ifade ederek cari harcama kalemlerinde de toplamda 17,8 milyon TL harcandığını bildirdi. Hatay Havalimanı’nda inşaatın sürdüğünü belirten Uraloğlu, şunları kaydetti: “Yenilenen Hatay Havalimanı inşaatı, planlamalara göre gelecek yıl bitecek. Havalimanına 45 metre genişliğinde geniş gövdeli uçakların inebileceği şekilde 3 bin metrelik ilave yeni bir pist inşa edeceğiz. 2 bin 720 metre uzunluğunda yeni paralel taksi yolu, 2 hızlı çıkış ve 4 bağlantı taksi yolu yapacağız.”
Depremzedenin 1 milyar TL’lik elektrik ve doğal gaz borcu silindi
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı da deprem bölgesine toplamda 17,5 milyar TL’lik destekte bulundu. Depremzedelerin 6 Şubat öncesine ait yaklaşık 1 milyar TL’lik elektik ve doğal gaz borçları silindi. Depremden etkilenen şehirlerin yeniden inşasında, yeni kurulan veya kurulacak sahalarda, yeni inşaat, toplu konut alanlarında enerji altyapısını kurmak için bakanlığın çalışmaları devam ediyor.
KOBİ’lere 13 milyar TL finansman desteği
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı bünyesinde yürütülen Türkiye Deprem Sonrası Ekonomik Canlanma Projesi ile KOBİ’lerin güçlenmesi için 450 milyon dolar tutarında bir dış finansman Türkiye’ye geldi. Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı (JICA) işbirliğiyle hayata geçirilen Mikro, Küçük ve Orta büyüklükteki İşletmelerin Deprem Sonrası Desteklenmesi Projesi’yle de depremzede KOBİ’lere 4 milyar TL yeni finansman imkanı sunulacak. Bakanlığın kasım ayında Dünya Bankası işbirliğiyle başlattığı programda ise bugüne dek deprem bölgesindeki 39 bin 680 KOBİ’ye toplam 12,8 milyar TL destek sağlandı. Türkiye Deprem Sonrası Mikro, Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin Canlanması Projesi kapsamında Dünya Bankası ve KOSGEB iş birliğinde 6 Şubat tarihinde meydana gelen Kahramanmaraş merkezli depremden etkilenen 11 ildeki işletmelere yönelik 450 milyon dolarlık finansman desteğinin ardından JICA ile de yeni bir kredi anlaşması imzalandı.
Depremzede çiftçiye 14 milyar TL destek ödemesi
Tarım ve Orman Bakanlığı da deprem bölgesindeki üreticilere 2023 yılında toplam 14 milyar 150 milyon TL tarımsal destekleme ödemesi yaptı. Çiftçilere toplam 2 milyar 900 milyon TL mazot gübre destekleme ödemesi de sağlanırken, 11 ilde hayvanları telef olan ve tarım sigortası yaptıran üreticilere, TARSİM kapsamında 37 milyon TL hasar tazminatı ödendi. Ayrıca deprem bölgesindeki 10 bin 328 arıcıya 5 bin 358 ton besleme şekeri bedelsiz dağıtılırken, depremzede hayvan yetiştiricilerine 1 milyar 372 milyon TL yem desteği ödendi.
Sağlık ordusu seferber oldu
Sağlık Bakanlığı’na bağlı 15 bin 883 UMKE ve Acil Sağlık Hizmetleri personeli, 21 bin 204 hekim, 62 bin 590 sağlık çalışanı, 38 bin 513 destek personeli olmak üzere toplamda 138 bin 190 kişi deprem bölgesinde görevlendirildi. Deprem bölgesinde bin 810 ambulans, 245 UMKE aracı, 16 hava ambulansı hizmet verdi.50 bini aşkın yaralı deprem bölgesinden hava, kara ve deniz yoluyla güvenli alanlardaki hastanelere sevk edildi. Bu süreçte depremde en ağır hasarı alan illerden Hatay’da 7 devlet hastanesi faaliyete geçirildi. Yine Hatay’da üç ay içerisinde 3 yeni hastane daha açılması planlanıyor.
“Deprem bölgesinde ekonomik toparlanma 2026’yı bulacak”
6 Şubat depreminin ekonomik etkileri hakkında konuşan Türk Girişim ve İş Dünyası Konfederasyonu (TÜRKONFED) Yönetim Kurulu Başkanı Süleyman Sönmez ise 2023’te deprem bölgesinde ihracat hacminin yaklaşık yüzde 13 daraldığını söyledi. Bunun da bölge ihracatında yaklaşık 2,8 milyar dolarlık kayıp anlamına geldiğini ifade eden Sönmez, “Öte yandan aynı dönemde ülke genelinde ithalat hacmi yüzde 0,5 artarken deprem bölgesinde yaklaşık 5,4 milyar dolara denk gelen yüzde 23’lük daralma oldu. Bölgedeki ihracat ve sanayi yapısı önemli ölçüde tekstil ve demir-çelik sektörlerine bağlı. Bu anlamda deprem bölgesinde sanayi temelli bir daralma olduğunu; iş gücü eksikliği, altyapı ve finansmana erişim sorunları nedeniyle de milli gelir düzeyi ve ihracatta deprem öncesindeki seviyeye ancak 2026 yılı itibarıyla yeniden ulaşılacağını öngörüyoruz” diye konuştu.
“Hatalarımızdan ders alırsak gücümüz depreme yeter”
Deprem bölgesinde konteyner kent kurmak için kampanya başlattıklarını belirten Ankara Sanayi Odası (ASO) Başkanı Seyit Ardıç da “İçinde 2 oda, 4 yatak, tuvalet, duş, nevresim takımı, mutfak evyesi ve ısıtıcısı da bulunan konteynerleri Hatay’a gönderdik. Konteynerlerin içindeki tüm malzemeler üyelerimiz tarafından tedarik edildi. Çocuk oyun alanlarının yer aldığı Hatay’daki ASO Yaşam Merkezi’ni faaliyete geçirdik. 300 konteynerin bulunduğu bin 500 kişilik ASO Yaşam Merkezi’nde yemekhane, çocuk eğitim ve bakım merkezi, çocuk oyun parkı ve internet ağı gibi sosyal bileşenler de yer alıyor. Bugüne kadar çok kayıplar ve acılar yaşadık. Deprem ve doğal afetler nedeniyle yaşanan can kayıpları ve hasarı minimize edebilmemiz mümkün. Bilim insanlarının uyarılarını dikkate alarak, olası afetler için ne ölçüde hazırlıklı olduğumuzu belirlememiz ve eksiklerimizi tamamlayarak, hazırlık seviyemizi en üst düzeye çıkarmamız gerekiyor. Yaşadıklarımızdan ve hatalarımızdan ders alırsak, gücümüz depreme yeter” dedi.
Depremzedeye ücretsiz kişisel bakım hizmeti sağlandı
Deprem bölgesinde günlük 20 bin kişiye sıcak yemek servis eden mobil mutfaklar oluşturduklarını kaydeden Ankara Ticaret Odası (ATO) Başkanı Gürsel Baran da “Malatya’da bin kişinin barınabileceği bir çadır kurduk. İskenderun’da 96 ailenin barınabileceği bir prefabrik yaşam alanı inşa ettik. Kuaför ve Güzellik Salonları Meslek Komitemizin organizasyonuyla deprem bölgesine 50’ye yakın kuaför ve güzellik uzmanı göndererek, aralarında çocukların da yer aldığı 800’ü aşkın depremzedeye kuaförlük ve kişisel bakım hizmeti verilmesini sağladık. Gözlükçülük ve Fotoğrafçılık Hizmetleri Meslek Komitemizin organizasyonu ve Ankara Optisyenler ve Gözlükçüler Odası iş birliği ile vatandaşların gözlük ihtiyacının giderilmesini sağladık” diye açıkladı.
Deprem bölgesinde kredilerin büyüme oranı ortalamayı geçti
Deprem felaketinin ardından bankacılık sektörü tarafından bölgeye finansman desteğinin sürekli olarak sağlandığı belirtilen Türkiye Bankalar Birliği (TBB) açıklamasında ise bölgeye sağlanan kredilerin büyümesinin Türkiye ortalamasının üzerinde gerçekleştiğini bildirildi. TBB’ye göre, deprem gününden ekim ayı sonuna kadar Türkiye genelinde ticari krediler yüzde 32 büyürken deprem bölgesindeki büyüme yüzde 36 oldu. Bireysel kredilerde de bölgenin kredi büyümesi Türkiye genelinden 10 puan daha yüksek gerçekleşti.
“Jeoloji mühendisi istihdamı yok”
6 Şubat depreminin yıldönümü dolayısıyla yayınladığı açıklamada, Türkiye’de 500’e yakın ‘kırıma’ yol açacak deprem üretme potansiyeli olan fay olduğunu vurgulayan TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası (JMO) İzmir Şubesi ise kamuoyunda Fay Yasası olarak bilinen ve diri faylar üzerinde yapılaşmanın önünü kesen düzenlemenin yapı sektöründe sorumluluk sahibi olan lobilerin de engellemeleri ile yürürlüğe girmemesine dikkat çekti. Yapı üretiminin de bunca yıkıma rağmen yapı denetim sistemindeki arızalar nedeni ile zemininden çatısına bir bütün halinde yöntemli olarak hâlen denetlenemediğini belirten JMO İzmir Şubesi, “Sistem içerisinde jeoloji mühendisi istihdamı yok. Zemin ve Temel etütleri aşamasında kamusal yerinde denetim ise il-ilçe belediyelerindeki jeoloji mühendisi yetersizliğinden dolayı, sınırlı ve yaptırımdan uzak” ifadelerine yer verdi.
