Arada büyük yanlışlara düşüyoruz. Geçen yazımızda, Saadet kardeşimizin soyadını Saral yerine Sara diye yazmışız. Kendisinden özür diliyoruz. Yolladığı gül fotoğrafında, gülün yaprakları demir eksikliğini gösteriyor, söylemeyi unutmuşuz. Geçen hafta bıraktığımız yerden tekrar devam edelim. Neden bitkileri aşılıyoruz dersiniz? Daha önce yazıldığı gibi, aşılamada hem anaç, hem göz veya kalemler önemlidir. Anaç, kök sistemini verdiği için; aşı kalemi ya da göz ise, çiçek, yaprak ve yemiş niteliğini değiştirdiği için önemlidir. Elma aşıları belirli anaçlara yapıldığı zaman, bazı hastalıklara yakalanmadıkları için ticari açıdan daha verimli olmaktadır (Malus sylvestris,Mill.). Daha önce Kazakistan’da bulunan yabani ağaç ormanlarından alınan ağaçlarla yapılan araştırmalarla ve bu işe gönül koyanlarla ilgili yazmıştık. Bunun yanında cüce elma yetiştirmek için ise Malling VIII ya da Malling IX anaçlar aşılanabilir. Cüce ağaçlar gibi, beyaz çiçekli salkım süs kirazı (Prunus subhirtella var. pendula) vişneye (P. avium L.) aşılanabilir. Bunun gibi mavi ladin (Picea pungens), Avrupa ladinine (Pices abies Karst.) aşılanarak çoğaltılabilir. Benzeri örneklerin daha bir sürüsü her gün karşımıza çıkıyor. Diğer taraftan, başka ağaçlara tozlaşma için gerek duymayan ağaçlar da, her zaman aşılanma için aday bitkilerdir. Ayrıca virüs ile enfekte olmamış ağaçları çoğaltma, daha çabuk yemiş vermeyi sağlama, yaralı, bereli ağaçların tedavisi gibi nedenlerle aşılama yapılabilir. Aşılama yapıldığı zaman, bir süre sonra bu bölge hafifçe şişerek kallus adını alır. Kallus deyince, hemen söyleyelim aslında Latince nasır demektir. Daha sonra aynı kelime kemik kırıklarından sonra oluşan iyileşme dokusu için kullanılmıştır.
Aşılardan bahsettiğimiz için, Vecdi Türk Kardeşimiz biraz olsun memnun kalıyordur diye düşünüyoruz. Ne yazık ki konuyla ilgili deneyimimiz ve elimizdeki dökümanlar çok kısıtlı. Bugünkü yazımızda başka bir aşıdan “çoban aşısından” bahsedeceğiz. Söz konusu aşı, daha çok bitkiye su yürüdüğünde, çiçeklenme başlangıcında yapılmalıdır. Kısacası, akılda kalması için 15 Nisan- 15 Mayıs arasında yapılması uygun olur diye düşünüyoruz. Aşı yapılan genişçe, bilek kalınlığındaki bir dala 3 ya da 5 adet kalem kullanılabilir. Dolayısı ile bu aşı, size daha önce budama konusunda bahsettiğimiz ana gövdeden ışınsal biçimde çıkan ana dalların yeniden şekillendirilmesinde katkısı olabilir. Özellikle büyük ağaçlarda uygulabilen çoban aşısı, büyük dalların 2/3’ü kesilip atılarak uygulanabilir. Derin budamalar yapacaksanız, bir dalı özsuyu terazisi ya da öz suyu pompası olarak bırakmanız ağacın kuruma olasılığını azaltabilir. Bunu daha önceki yazılarımızda tartışmıştık. Aşının tuttuğu anlaşılınca, bırakılan bu tek yüksek dal istenildiğinde kesilebilir.
Kalem aşılarını yapmak için önce kalemi, sonra anaç bitkiyi hazırlamak gerekir. Kalem hazırlığı için bir sene önce ortaya çıkmış ama üzerinde yeşillenme işareti olmayan kış uykusunda olan bir dal alıyoruz. Bu kalemi erken aldığımız için aşı zamanına kadar uygun bir şekilde, uygun şartlarda saklamamız gerekecektir. Kalemin alt tarafı alttaki son gözün tam karşısından verev olarak kesiyoruz. En alttaki göz, kalem kabuk altına çakılınca dışarıya bakacaktır. Kabuk altına kalemi çakarken fazla giderek kabuğun yarılmasını önlemek için iki taraflı kertik ( ya da çentik) açılabilir. Hemen ardından, aşı kaleminin alt ucundaki sivriliği kısaltarak çakmayı kolaylaştırmak olasıdır. Kalemi açtığınız oluğa kolay yerleştirmek için sivri ve keskin bir gereç ile buradaki çapakları almanız gerekebilir. Anaç dalın üzerinde kalan kalem bölümü 4-6 cm.’den kısa, 30 cm.’den uzun olmamalıdır. En uygun kalemler 10-12,5 cm. uzunluğunda, 0,6-1,2 cm kalınlığında olurlar. Kalemleri, anaç bitkiye çivilemeyi önerenler olduğu gibi, çepeçevre bağlanana rafyayı bir zaman sonra kesmeyi, macunlamayı da bundan sonrayı yapmayı önerenler de vardır.
Anaç bitkiyi hazırlamak için ise, kalın dalı boylamasına 6 cm. kadar kesin ve burada kabuğu aşı kalemine benzer başka bir dal ile sadece tek tarafını hafifçe kaldırın. Arkasından da gerçek kalemi buraya yerleştirin. Bu işlem sırasında kambiyum adı verilen her iki bitkinin tabakasını yan yana getirin. Aşının püf noktası zaten buradadır; daha doğrusu kambiyum denilen ikincil büyümeyi sağlayan tabakaların yan yana gelmesindedir. Dolayısı ile artık aşı bölgesinin emniyetini sağlamak için bir rafya parçası ile anaç dalı sıkıca bağlamak gerekecektir. Bu sırada aşı bölgesinin üzerinde kalan aşı kaleminin boyu 6 cm.. kadar olmalıdır. Hava ve suyun girmemesi için aşı macunu ile aşı bölgesinin tamamen kapatılmasını öneririz. Hatta, bu bölge streç film tabakası ile sıkıca kaplanabilir. Macun gibi malzemeleri aşı bölgesine sürerken gözlerin örtülmemesine de dikkat etmemiz gerekir.
Bu hafta çorbada tuzu olanlarda Ayşenur İshakoğlu kardeşimiz yine Hindistan pazarlarından yine gözlerimize bayram ettirmiş. Son fotoğrafta ise Levent, İstanbul’da bir çiçekçide gördüğümüz “Banksia praemorsa”ları paylaştık. Banksia ailesi genel olarak Avustralya’nın bitkisi olup, ünlü İngiliz Kraliyet Botanik Bahçesi müdürü Joseph Banks tarafından bilim dünyasına tanıtılmıştır. Aklımızda yanlış kalmadıysa bir ya da bir kaç tane dona dayanıklı çeşidi vardı.
Keyifli Bahçeler....
