Geçen asırda haber alma meselesi gibi bir önemli konuda diyemeyiz ki, “kulaktan kulağa telefon” oyunu kadar olmasa da kitleler, süregelen soğuk savaş siyaseti gölgesinde doğru ve wgerçek haberciliğin dünyanın bir kesiminde BBC, diğerinde TASS Ajansı olduğu algısı ile hareket ediyorlardı.
Günümüz insanı geçmiştekine oranla hem nitelikleri hem de nicelik bakımından mukayese edilemeyecek derecede kapsamlı bir bilgi akışına tabi seyrediyor. Hal bu iken aynı zaman dilimi içerisine sığıştırılmak zorunda edinilen yüklü enformasyon’un hazmı ister istemez insanoğlunu meşgul ediyor. Süratli bilgi iletişimi, kitap okuma ile derin kazanımın yerini tutmasa da, bilhassa kamuoyu nezdinde daha yüzeysel ve aktüel haberalma kaynağıdır.
Görsel ve yazılı medya’dan, sosyal medya’ya; İnternet haber ağından, uydu kanallarına devasa bir dolaşımın bilgi kirliliği riski, haberalma hürriyetini tehdit eder mahiyettedir. Bilgi dağarcığının denetleme ve filtreleme mahareti bilgi kirliliğinin karşısında bireyin haberalma kalitesini arttırarak güvenli kılar. Bu deneyimin en önemli anahtarı kişisel tartma yeteneğidir.
Bu meselenin bireysel bazdan, toplumsal bir metod haline dönüşmesi, algı operasyonlarına pek de açık olmayan, özdeğerlerine bağlı bir halk’ın “kamuoyu” yaratmasının hakkını vermesi anlamını taşır. Monarşik idarelerde otorite hiyerarşisi ile mümkün kılınan sınıf dengelerinin ertesinde; demokrasilerde, birey’e kadar ulaşan bir algı ve baskı ikliminin temininde yukarıda değindiğimiz bilgi edinme ve haberalma özgürlüğünün ne tür ipotekler altında bulunduğu doğru orantılıdır.
Uzun yıllar boyunca, otoriter idarelerin kısıtlamaları, propagandaları ile resmi haber yanlılığı ve yeknesaklığının insafına terkedildiğini sandığımız “halkların”; diğer taraftan demokratik idarelerin, hür ve rekabetçi görüntüsünün altında bir başka algı operasyonuna tabi istihbari haber ve reklam kargaşasının kucağına atılan “yaygın kitlelerin” algı yönetimi ve dezenformasyona maruz kalma açısından pek de farklı olmadıklarını anlayamadık.
Tarih boyunca destanlar, efsaneler, gezginler, misyonerler, vb vasıtalar ile şekillenen, şimdilerde hızlanan iletişim ikliminde kamu diplomasisi, kamuoyu yaratma vb. ağlar ile teknolojik bazlı algı yönetimi modeline evrilmektedir. Haber alıcının; bilgiyi değerlendirirken, kaynağını dikkate alması, gereksiz bir yanlışı baştan engellemenin de ön koşuludur.
