Bütçe Mayıs ayı fazlası sonrası Haziran’da 275,3 milyar açık verdi
Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından açıklanan 2024 yılı Haziran ayı bütçe rakamlarına göre, bütçe 275,3 milyar lira açık verdi ve toplam ilk altı ayın açığı Mayıs ayında 471,9 milyar lira iken Haziran sonunda 747,2 milyar liraya yükseldi. Haziran ayı gelirleri 591,2 milyar, giderleri ise 866,5 milyar olarak gerçekleşti. Gelirlerin %81,7’si 483,1 milyar lira olarak vergi gelirlerinden oluşurken faiz dışı giderler 767,2 milyar, faiz giderleri de 99,3 milyar lira oldu. Geçen yıl Hazirann ayı faiz giderleri 37,4 milyar lira idi.
İlk altı ayda bütçe giderlerinin %93,7 artarken gelirlerinin %103,8 arttığı dikkat çekiyor. Faiz giderleri geçen yıla göre %108,7 artarak 275,2 milyardan 574,4 milyara yükselmiş bulunuyor. 2024 yılı bütçesinde toplam faiz giderleri 646,1 milyar’dan 1.254 milyara %94 oranında artacak şekilde programlanmış durumda. Bu da yaklaşık aylık 100 milyar lira faiz gideri anlamına geliyor. Haziran ayı itibarıyla ilk altı ayda gerçekleşen ortalama aylık açık 125 milyar lira olarak gerçekleşmiş durumda.
2024 yılının Ocak-Haziran dönemi giderlerinin iki büyük kalemini %68,02 ile personel giderleri ve cari transferler oluşturuyor. Personel giderleri %13,6 artarak 557,4 milyardan 1.285,4 milyara yükselerek giderlerin %29,03’ünü; cari transferler ise %84,54 artarak 790,1 milyardan 1.458,1 milyara yükselerek toplam giderlerin %39,28’ini oluşturdu.
Bütçenin toplamda %103,8 oranında artan gelirleri içinde vergi gelirleri %100,55 artarak 1.602,3 milyardan 3.213,4 milyara yükselirken, toplam gelirlerin %83,87’sini oluşturdu. Geçen yıl bu oran %85 idi.
Aşağıdaki tabloda 2023 ve 2024 yıllarına ait Ocak – Haziran ayları bütçe kalemlerindeki gerçekleşmeler ve artış oranları yer alıyor.
2023-2024 OCAK -HAZİRAN BÜTÇE GERÇEKLEŞMELERİ
| (milyon) TL | 2023 | 2024 | Artış |
|---|---|---|---|
| Bütçe Giderleri | 2.363.577 | 4.578.549 | 93,71% |
| Faiz Hariç Giderler | 2.088.333 | 4.004.125 | 91,74% |
| Personel Giderleri | 557.435 | 1.285.420 | 130,60% |
| SGK Devlet Primi | 85.871 | 158.792 | 84,92% |
| Mal ve Hizmet Alımları | 164.119 | 271.788 | 65,60% |
| Cari Transferler | 1.046.392 | 1.828.998 | 74,79% |
| Sermaye Giderleri | 133.654 | 287.510 | 115,11% |
| Sermaye Transferleri | 54.153 | 28.243 | -47,85% |
| Borç Verme | 46.709 | 143.375 | 206,96% |
| Faiz Giderleri | 275.244 | 574.424 | 108,70% |
| Bütçe Gelirleri | 1.880.349 | 3.831.365 | 103,76% |
| Genel Bütçe Gelirleri | 1.828.024 | 3.725.212 | 103,78% |
| Vergi Gelirleri | 1.602.312 | 3.213.365 | 100,55% |
| Teşeb. ve Mülkiyet Geliri | 88.678 | 71.518 | -19,35% |
| Özel Gelirler Bağışlar | 11.251 | 60.139 | 434,53% |
| Faizler, Paylar ve Cezalar | 116.259 | 368.440 | 216,91% |
| Sermaye Gelirleri | 6.598 | 6.209 | -5,90% |
| Alacaklardan Tahsilat | 2.926 | 5.540 | 89,32% |
| Özel Bütçeli İd. Gelirleri | 38.310 | 80.676 | 110,59% |
| Düzenleyici ve Denetleyici Kurum Gelirleri | 14.016 | 25.477 | 81,77% |
| Bütçe Dengesi | -483.228 | -747.183 | 54,62% |
| Faiz Dışı Denge | -207.984 | -172.760 | -16,94% |
- Yukarıdaki tablodaki cari transferlerin alt kalemlerine baktığımız zaman 1.828,9 milyar liralık giderin 147,8 milyar lirası görevlendirme gideri ve bu rakamın 89,7 milyar lirası da KİT görevlendirme giderleri;
- 469,2 milyardan %84,19 artarak 864,2 milyar liraya çıkan hazine yardımları, – ki bu son rakamın içinde 290,9 milyar lira devlet sosyal güvenlik katkısı ve 36,6 milyar lira da sosyal güvenlik açığı finansmanı yer alıyor. Sosyal güvenlik açığı finansmanı 2024 yılı için 385,6 milyar olarak öngörülmüş bulunuyor.
- 128,7 milyar lira SSK 5 puan indirimi giderleri; 48 milyar lira da emeklilere ek ödeme bulunuyor.
- Tarımsal destekleme ödemelerinin de %45,43 artarak 37,7 milyardan 54,9 milyara yükselmiş olması artış oranıının azlığı nedeniyle dikkat çekiyor.
- Hane halkına yapılan diğer transferlerde azalma var. Bu gider 106,3 milyardan 87,9 milyara gerilemiş bulunuyor.
- Sermaye giderleri %115,1 artarak 133,7 milyardan 287,5 milyara, borç verme işlemleri %206,96 artarak 46,7 milyardan 143,4 milyara yükselmiş bulunuyor. Bu kalemde KİT sermayesinin 31 milyardan 99,8 milyara yükselmiş olması bu artışın başlıca nedeni olarak gözüküyor.
- Gelir kalemlerine baktığımızda birinci sırada 358,8 milyardan %75,8 artarak 630,9 milyara yükselen ithalde alınan Katma Değer Vergisi,
- İkinci sırada %122,7 artarak 278 milyardan 618 milyara yükselen Merkezi Yönetim Vergi Dışı Gelirleri;
- Üçüncü sırada %87,26 artarak 325,1 milyardan 608,7 milyara yükselen Özel Tüketim Vergisi;
- Dördüncü sırada da %126,7 artarak 259,1 milyardan 587,5 milyara yükselen Gelir vergisi;
- Beşinci sırada %246,8 artarak 125,9 milyardan 436,5 milyara yükselen dahilde alınan KDV yer alıyor;.
- Özel Tüketim vergisi alt kalemlerinde motorlu taşıtlardan alınan ÖTV %37,26 artarak 164 milyardan 225,2 milyara; petrol ve doğalgaz ürünlerinden alınan ÖTV %326,3 artarak 39,8 milyardan 169,8 milyara; alkollü içeceklerden alınan ÖTV %65,16 artarak 25,1 milyardan 41,5 milyara; tütün mamullerinden alınan ÖTV %85,86 artarak 68,3 milyardan 126,9 milyara; dayanıklı tüketim ve diğer mallardan alınan ÖTV de %66,71 artarak 24,4 milyardan 40,6 milyara yükselmiş durumda.
- Gelirlerin %83,87’si Vergi Gelirleri; Dahilde Alınan Mal ve Hizmet Vergileri %32,18 ve Uluslararası Ticaret ve Muamelelerden Alınan Vergiler de toplam vergilerin %19,19’unu oluşturuyor.
