Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından açıklanan 2024 yılı Temmuz ayı bütçe rakamlarına göre, bütçe 96,776 milyar lira açık verdi ve toplam ilk yedi ayın açığı Haziran ayında 747,2 milyar lira iken Temmuz sonunda 843,960 milyar liraya yükseldi. Temmuz ayı gelirleri 730,9 milyar, giderleri ise 827,7 milyar olarak gerçekleşti. Gelirlerin %83,6’sı 611,7 milyar lira olarak vergi gelirlerinden oluşurken faiz dışı giderler 735,2 milyar, faiz giderleri de 92,5 milyar lira oldu. Geçen yıl Temmuz ayı faiz giderleri 37,7milyar lira idi.
İlk yedi ayda bütçe giderlerinin %91,75 artarken gelirlerinin %91,31 arttığı dikkat çekiyor. Faiz giderleri geçen yıla göre %113,12 artarak 312,9 milyardan 686,9 milyara yükselmiş bulunuyor. 2024 yılı bütçesinde toplam faiz giderleri 646,1 milyar’dan 1.254 milyara %94 oranında artacak şekilde programlanmış durumda. Bu da yaklaşık aylık 100 milyar lira faiz gideri anlamına geliyor. Temmuz ayı itibarıyla ilk yedi ayda gerçekleşen ortalama aylık açık 98 milyar lira olarak gerçekleşmiş durumda.
2024 yılının Ocak-Temmuz dönemi giderlerinin iki büyük kalemini %67,29 ile personel giderleri ve cari transferler oluşturuyor. Personel giderleri %119,69 artarak 697,3 milyardan 1.531,8 milyara yükselerek giderlerin %28,33’ünü; cari transferler ise %71,89 artarak 1.225,1 milyardan 2.105,8 milyara yükselerek toplam giderlerin %38,95’ini oluşturdu. Giderler içinde faiz giderlerinin payı da %12,34 seviyesinde.
Bütçenin toplamda %91,3 oranında artan gelirleri içinde vergi gelirleri %86,35 artarak 2.052,6 milyardan 3.825,1 milyara yükselirken, toplam gelirlerin %83,84’ünü oluşturdu. Geçen yıl bu oran %85 idi.
Aşağıdaki tabloda 2023 ve 2024 yıllarına ait Ocak – Temmuz ayları bütçe kalemlerindeki gerçekleşmeler ve artış oranları yer alıyor.
2023-2024 OCAK -TEMMUZ BÜTÇE GERÇEKLEŞMELERİ
| (milyon) TL | 2023 | 2024 | Artış |
|---|---|---|---|
| Bütçe Giderleri | 2.819.416 | 5.406.254 | 91,75% |
| Faiz Hariç Giderler | 2.506.466 | 4.739.292 | 89,08% |
| Personel Giderleri | 697.260 | 1.531.806 | 119,69% |
| SGK Devlet Primi | 103.239 | 187.972 | 82,07% |
| Mal ve Hizmet Alımları | 191.406 | 330.643 | 72,74% |
| Cari Transferler | 1.225.131 | 2.105.829 | 71,89% |
| Sermaye Giderleri | 162.465 | 372.670 | 129,38% |
| Sermaye Transferleri | 67.068 | 30.881 | -53,95% |
| Borç Verme | 59.897 | 179.491 | 199,67% |
| Faiz Giderleri | 312.951 | 666.962 | 113,12% |
| Bütçe Gelirleri | 2.384.763 | 4.562.295 | 91,31% |
| Genel Bütçe Gelirleri | 2.325.675 | 4.435.851 | 90,73% |
| Vergi Gelirleri | 2.052.628 | 3.825.106 | 86,35% |
| Teşeb. ve Mülkiyet Geliri | 93.111 | 78.333 | -15,87% |
| Özel Gelirler Bağışlar | 15.104 | 76.011 | 403,27% |
| Faizler, Paylar ve Cezalar | 153.938 | 442.656 | 187,55% |
| Sermaye Gelirleri | 7.506 | 7.218 | -3,84% |
| Alacaklardan Tahsilat | 3.388 | 6.527 | 92,63% |
| Özel Bütçeli İd. Gelirleri | 43.092 | 98.048 | 127,53% |
| Düzenleyici ve Denetleyici Kurum Gelirleri | 15.995 | 28.396 | 77,53% |
| Bütçe Dengesi | -434.654 | -843.960 | 94,17% |
| Faiz Dışı Denge | -121.703 | -176.997 | 45,43% |
- Yukarıdaki tablodaki cari transferlerin alt kalemlerine baktığımız zaman 2.105,8 milyar liralık giderin 194,3 milyar lirası görevlendirme gideri ve bu rakamın 123,9 milyar lirası da KİT görevlendirme giderleri;
- 545,4 milyardan %81,97 artarak 992,5 milyar liraya çıkan hazine yardımları, – ki bu son rakamın içinde 344,2 milyar lira devlet sosyal güvenlik katkısı ve 36,6 milyar lira da sosyal güvenlik açığı finansmanı yer alıyor. Sosyal güvenlik açığı finansmanı 2024 yılı için 385,6 milyar olarak öngörülmüş bulunuyor.
- 150,9 milyar lira SSK 5 puan indirimi giderleri; 56,4 milyar lira da emeklilere ek ödeme bulunuyor.
- Tarımsal destekleme ödemelerinin de %53,31 artarak 38,6 milyardan 59,3 milyara yükselmiş olması artış oranıının azlığı nedeniyle dikkat çekiyor.
- Hane halkına yapılan diğer transferler%37,8 azalmış durumda. Bu gider 162 milyardan 100,8 milyara gerilemiş bulunuyor.
- Sermaye giderleri %129,38 artarak 162,5 milyardan 372,7 milyara, borç verme işlemleri %199,7 artarak 59,9 milyardan 179,5 milyara yükselmiş durumda. Bu kalemde KİT sermayesinin 35,3 milyardan 133,2 milyara yükselmiş olması bu artışın başlıca nedeni olarak gözüküyor.
- Gelir kalemlerine baktığımızda birinci sırada 453,7 milyardan %65,42 artarak 750,8 milyara yükselen ithalde alınan Katma Değer Vergisi,
- İkinci sırada %81,95 artarak 408,7 milyardan 743,5 milyara yükselen Özel Tüketim Vergisi;
- Üçüncü sırada %124,2 artarak 329,9 milyardan 739,8 milyara yükselen Gelir Vergisi;
- Dördüncü sırada da %119,9 artarak 234,3 milyardan 515,2 milyara yükselen Dahilde Alınan Katma DeğerVergisi;
- Merkezi Yönetim Vergi Dışı Gelirleri de 332 milyardan %86 artışla 618 milyara yükselmiş bulunuyor.
- Özel Tüketim vergisi alt kalemlerinde motorlu taşıtlardan alınan ÖTV %30,69 artarak 209,8 milyardan 274,1 milyara; petrol ve doğalgaz ürünlerinden alınan ÖTV %322,59 artarak 48,3 milyardan 204,3 milyara; alkollü içeceklerden alınan ÖTV %63,43 artarak 32,4 milyardan 52,9 milyara; tütün mamullerinden alınan ÖTV %87,42 artarak 85,3 milyardan 159,8 milyara; dayanıklı tüketim ve diğer mallardan alınan ÖTV de %61,88 artarak 28,7 milyardan 46,5 milyara yükselmiş durumda.
- Gelirlerin %86,23’ü Vergi Gelirleri; Dahilde Alınan Mal ve Hizmet Vergileri %33,52 ve Uluslararası Ticaret ve Muamelelerden Alınan Vergiler de toplam vergilerin %19,69’unu oluşturuyor.
