Geçtiğimiz yıl 22 Ekim’de Arjantin’de seçimler yapıldı. İlk turda sonuç alınamayınca 2. tur 19 Kasım’da yapıldı. İlk turda rakibinin 6 puan arkasında kalmsına rağmen ikinci turda oyların %55,7’sini alan Javier Milei Cumhurbaşkanı seçildi ve 10 Aralık’ta da yemin ederrek göreve başladı.
Arjantin Cumhurbaşkanı olarak ilk yıl dönümünde Javier Milei, hükümet harcamalarını kesme, düzenlemeleri ortadan kaldırma ve ülkenin idari yapısını küçültme yönündeki amansız kampanyasının ilk sonuçlarını açıkladı.
Milei, geçen hafta Arjantinlilere şöyle dedi: “Bugün, gurur ve umutla size şunu söyleyebilirim ki, ateş sınavını geçtik. Çölü terk ediyoruz, durgunluk sona erdi ve ülke nihayet büyümeye başladı.”
Milei, Kasım 2023’te göreve başladığında, bir zamanlar dünyanın en zengin 10 ülkesinden biri olan Arjantin, işlevsiz bir durumda bulunuyordu. 2001’den bu yana üç kez temerrüde düşen ülke, bir kez daha temerrüde düşme yolundaydı. Yıllık enflasyon oranı yüzde 200’e yaklaşıyor, yoksulluk oranı ise yüzde 40’ın üzerindeydi, büyüme oranı negatif yüzde 1,6, bütçe açığı GSYİH’nın yüzde 15’i civarındaydı ve kronik bir ticaret açığı veriyordu.
Arjantinliler değişim istiyordu ve özgür seçimlerin 1983’te yeniden başladığı günden bu yana bir başkanlık adayı tarafından alınan en büyük oy oranıyla kendini özgürlükçü ilan eden Milei’yi göreve seçtiler. Milei, rakibi, mevcut ekonomi Bakanı Sergio Massa’nın yüzde 44,3’üne karşı yüzde 55,7 oy alarak galip geldi.
Geçen bir yıl boyunca, Milei, Arjantin’in 18 hükümet bakanlığından 10’unu kapattı, üst düzey bürokratların maaşlarını sınırlandırdı ve 34.000 kamu çalışanını işten çıkararak hükümet harcamalarını yüzde 30 oranında azalttı.
Kasım ayında yapılan ABD seçimlerinden sonra, Milei, Trump ile görüşen ilk yabancı lider oldu ve Trump yönetiminin üyeleri, Milei’nin ilerlemesini takip ediyor.
Başlangıçta yapılanlar
Göreve başladığında, Milei’nin yönetimi zamanla yarışıyormuş gibi davrandı; seçmenlerin sabrı tükenmeden daha parlak bir geleceğin ilk işaretlerini verme çabası içindeydi.
Görevdeki ilk ayında, Milei, Cato siyasi analisti Ian Vasquez ve İnsan Özgürlüğü Endeksi’nin ortak yazarı Guillermina Sutter Schneider’ın raporuna göre 366 düzenleme reformu içeren “mega-kararname”yi çıkardı.
İlk yılının sonunda, bu sayı 672 düzenleme reformuna çıkmış, 331 düzenleme kaldırılmış ve 341’i değiştirilmişti. Bunlar arasında, ithalat lisanslarının kaldırılması ve kira kontrollerinin kaldırılması gibi eylemler yer alıyordu. Yazarlar, bunun sonunda ev aletleri fiyatlarında yüzde 35, kıyafet maliyetlerinde ise yüzde 20’lik bir azalmaya yol açtığını yazdı. Ayrıca, Buenos Aires’teki kiralık dairelerin sayısındaki keskin artış, kiraların önemli ölçüde düşmesine sebep oldu.
Merkezi Bir Sistemi Parçalamak
Johns Hopkins Üniversitesi Ekonomi Profesörü ve eski Arjantin Cumhurbaşkanı Carlos Menem’in danışmanı Steve Hanke durumu şöyle özetledi: “Milei, Casa Rosada’da (cumhurbaşkanlığı ofislerinde) göreve başladığında korkutucu bir görevle karşılaştı: Arjantin’in 1930’lardan bu yana inşa edilen, liberal olmayan, faşist ekonomik sistemini yıkmak – her Arjantin vatandaşının faaliyetlerinin devletin her şeye gücü yeten emirlerine tabi olduğu bir sistemi değiştirmek istiyordu.”
The Epoch Times adlı yayına verdiği demeçte, Hanke Cumhurbaşkanının söylemleri ve başarıları, “özgür piyasa” fikrini, “lafta olanlar sınıfının” diline geri getirdi, dedi.
Bir ekonomist, yazar, eski futbolcu ve rock ve roll şarkıcısı olan Milei, bazen bir testereyle kampanya yaptı ve ‘son 100 yıldır sosyalist fikirleri benimsemiş’ bir ülkede hükümet bürokrasisini kesme sözü verdi.
2023’teki Tucker Carlson röportajında Milei “Liberalizm, sisteme karşı doğal bir isyan biçimidir” demişti. Kampanya sloganlarından biri ise “Viva la libertad” (Çok yaşa özgürlük) idi.
Arjantin’in Geniş Hükümet Kontrol Sistemi
Arjantin’in geniş hükümet kontrol sistemi, Fraser Enstitüsü’nün 2022 Ekonomik Özgürlük Endeksi’nde 165 ülke arasında 159. sıraya yerleşmesine sebep olmuştu; İran ve Burma (Myanmar) arasında yer alıyordu. Ancak Milei’nin sosyalizme karşı kampanyası yalnızca ekonomik özgürlükle ilgili değildi.
Amerikan Ekonomik Araştırmalar Enstitüsü ekonomisti Peter Earle Milei’nin seçiminden sonra şöyle diyordu: “Her şeyden belki de en önemlisi, ekonomi dışındaki değişim; Sayın Milei’nin sosyalist ideallerden uzaklaşan bir kültürel dönüşümü başlatması, sivil toplumu ve özgürlük ile kişisel sorumluluk ilkelerini savunmasıdır.”
Milei’nin başkanlığı, 1980’lerde vergi indirimleri, özelleştirme ve deregülasyonu içeren, ülkenin sendikaları, sağlık ve eğitim sistemlerini reforme eden dönemin radikal programını tanıtan Britanya Başbakanı Margaret Thatcher gibi öncekilerin izinden gidiyor.
Ağır Geçiş Sürecinden Çıkmak
Bu büyüklükteki değişiklikler genellikle acılıdır, tıpkı Milei’nin uyardığı gibi. Ancak daha iyi günlerin işaretleri de belirmeye başlıyor.
Dünya Bankası’na göre, Arjantin’in GSYİH’sının, “fiyatların yeniden düzenlenmesi ve mali ve dışsal dengesizliklerin ortadan kaldırılmasını içeren stabilizasyon planı” nedeniyle bu yıl yüzde 3,5 oranında küçüldüğü tahmin ediliyor. Bunun yanı sıra, ülkenin tarım endüstrisini olumsuz etkileyen büyük kuraklık da etkili oldu.
Ama bir yıl sonra ilk defa ekonomi açısından umut verici gelişmelerin olduğu görülüyor. 2023 yılında %211 ile dünyadaki en yüksek enflasyona sahip olan Arjantin’de enflasyon Kasım’da aylık %2,7 ve yıllık %166’ya gerilemiş durumda. Önümüzdeki aylarda baz etkisiyle de enflasyon gerileyecek. Aylık oratalama %2,7 sğlanırsa yıllık %36’ya gerileyen bir enflasyonu yakalamak mümkün olacak.
Bu arada ilk kez 2008 yılından beri de bu 2024’ün Ocak ayından itibaren her ay bütçe fazlası veren bir harcama yapısı oluşturuldu. Temmuz ayında ufak bir açık meydana gelmişti ama hükümet bunu mevsimsel oynamalara bağlamıştı. Bütçedeki bu gelişmenin enflasyona da pozitif bir etki yapacağına kesin gözüyle bakılıyor. Ekonominin büyümeye başlaması da diğer bir önemli gösterge.
Liberal-anarşist-kaptalist olarak kendini tanımlayan Milei’nin yaklaşımı devleti her türlü kötülüğün başında görmesi ve devletin asli görevlerinin kamu düzeni ve hukuk sistemini sağlamak olduğunu gösteriyor.
Milei’nin bu alışılmışın dışında yaklaşının önümüzdeki yıl nasıl geliişeceğ,i merakla bekleniyor.
