Türkiye Müteahhitler Birliği’nin raporuna göre, inşaat sektörü, 2024 yılı üçüncü çeyreğinde %9,2 ile genel ekonominin üzerinde bir büyüme kaydetti
Türkiye Müteahhitler Birliği (TMB), 2025 yılının ilk İnşaat Sektörü Analizi Raporu’nu yayımladı. ‘2025’te Dünyanın Rotası Belirsiz’ başlıklı analizde, küresel ve ulusal ekonomi ile inşaat sektörüne ilişkin veriler değerlendirildi. Raporda, inşaat sektörünün tüm zorluklara rağmen büyümeye devam ettiği belirtilerek “2024 yılı inşaat sektörü açısından oldukça zorlu geçmiş, ancak yaşanan tüm zorluklara rağmen sektör son iki yıldır aralıksız büyümeye ve yurt dışında başarılar kazanmaya devam etti. Küresel jeopolitik gerilimler ile dünya siyasetindeki ‘öngörülemezlik’ hali, ekonomi ile birlikte 2025 yılında da inşaat sektörünün seyrini etkilemeye devam edecektir” denildi.
Ertelenen projeler müteahhitlere ağır yük getiriyor
Sektörün ara eleman ve finansman sorunlarının devam ettiği vurgulanan raporda, inşaat sektörünün önümüzdeki yıla devredeceği sorun ve konular arasında yurt içinde en önemli gündem maddesinin kamu müteahhitlerinin gittikçe yükselen şartsız tasfiye hakkı beklentisi olduğu belirtildi. “Kamuda Tasarruf ve Verimlilik Paketi” kapsamında, kamu projelerinde tamamlanmak üzere olan işlere öncelik verileceği ve yeni projelerin ilerlemesinin yavaşlatılacağı açıklandı. Bu kararın, kamu yatırımlarında bütçenin daha verimli kullanılması için iş dünyası ve sektör temsilcileri tarafından desteklendiği de belirtildi. Ancak, ertelenen projelerin yatırım programında tutulmasının müteahhitlere ağır mali yükler getirdiği vurgulandı. Şantiyelerin açık kalması, teminat mektupları ve işletme giderleri gibi maliyetlerin müteahhitler üzerinde baskı yarattığı ifade edildi. Bu çerçevede, Türkiye Müteahhitler Birliği’nin, ertelenen kamu projeleri için yüklenicilere şartsız tasfiye hakkı sağlanması yönündeki taleplerini sık sık gündeme taşıdığına dikkat çekildi.
Afet öncelikli kentsel dönüşüm elzem
Deprem bölgesinin yeniden imarı ve depreme dayanıklı yapıya olan ihtiyaç ile ivme kazanan kentsel dönüşüm projeleri ile artan talebin konut satış rakamlarında görüldüğü belirtilen raporda, “Türkiye’nin yıllık yeni konut ihtiyacı yaklaşık 800 bin ile 1 milyon arasında değişiklik gösterirken, bu rakamlara deprem sonrası yaklaşık 650 bin yeni konut eklendi. Bununla birlikte, yaklaşık 6-7 milyon konutun riskli olduğu ve yenilenmesi gerektiği belirtiliyor” ifadelerine yer verildi.
Raporda, tüm odağın gelecek dönemde de deprem bölgesindeki konutların inşasına yoğunlaştırılacağı düşünüldüğünde, önümüzdeki dönemde de yeni konut arzı sorunu devam edeceği öngörüsü paylaşıldı. Uzmanlar tarafından sıklıkla yaklaştığı dile getirilen olası deprem uyarıları nedeniyle afet öncelikli kentsel dönüşümün ivedilikle gerçekleştirilmesi elzem bir konu olduğuna dikkat çekilen raporda, “İhtiyaç duyulan dönüşüm için devlet tarafından arsa maliyetlerini düşürecek adımların atılması, finansman kolaylığı ve sektörün yaşadığı nitelikli ara eleman sıkıntısı ile ilgili köklü reformların yapılması bekleniyor” denildi.
En çok iş üstlenilen ilk 5 ülke Orta Doğu ve Afrika’dan
Raporda, Türk müteahhitlik sektörünün yaşanan tüm zorluklara rağmen 2024 yılında küresel pazardaki gücünü koruyarak yurt dışında 57 ülkede toplam 28,6 milyar dolar değerinde 316 proje üstlendiği vurgulandı. 2024 yılında Türk müteahhitlerin en çok iş üstlendiği ülke 5,8 milyar dolarla Suudi Arabistan oldu. Onu 5 milyar dolarla Birleşik Arap Emirlikleri, 3,1 milyar dolarla Uganda, 2,2 milyar dolarla Gabon ve 1,7 milyar dolarla Cezayir takip etti. Müteahhitlik firmalarımız geleneksel pazarlarını korurken, yeni rotalarda büyüme fırsatları aramaya devam ediyor. Böylece sektör, 1972 yılında Libya ile başlayan yurt dışı faaliyetlerini genişleterek, bugüne kadar 137 ülkede 12 bin 461 proje ve toplamda 533,8 milyar dolarlık uluslararası iş hacmine ulaştı. Türk müteahhitlerinin bugüne kadar üstlendiği projelere bakıldığında, en büyük pazarı toplam yaklaşık 103 milyar dolarlık proje ile yine Rusya oldu.
Üst üste 8 çeyrekte kesintisiz büyüme
Türkiye Müteahhitler Birliği’nce 2024 yılının değerlendirildiği rapora göre, inşaat sektörü, 2024 yılı üçüncü çeyreğinde yüzde 9,2 ile genel ekonominin üzerinde bir büyüme kaydetti. İkinci çeyrek döneme ait büyüme rakamı da yüzde 6,5’ten yüzde 6,9’a güncellendi. Böylece sektör, üst üste 8 çeyrek kesintisiz büyümeye devam etti. Sıkı para politikası ve Kamuda Tasarruf ve Tedbir Paketi’ne rağmen gelen bu yüksek büyüme rakamlarına kuşkusuz deprem bölgesinin yeniden imarı ve özellikle büyükşehirlerde devam eden kentsel dönüşüm çalışmaları büyük katkı sağladı. 2025 yılında da yavaşlamasına rağmen inşaat sektörünün pozitif büyüme trendini sürdürmesi bekleniyor.
Jeopolitik riskler devam edecek
Rapora göre, jeopolitik risklerin önümüzdeki dönemde de devam edeceği görülüyor. Rusya-Ukrayna arasında devam eden savaşın seyri, Gazze ile ateşkes ilan eden İsrail’in Lübnan, İran ve Suriye ile olan ilişkisi, Suriye’de yaşanan gelişmeler inşaat sektörünü büyük ölçüde etkileyecek. Bununla birlikte, geleneksel pazarlarımızdan olan Suudi Arabistan ve Irak’ta hayata geçirilmesi planlanan ve firmalarımızca yakından takip edilen çok sayıdaki alt ve üstyapı projesi ile yıllık 20 milyar dolarlık hedefin 2025 yılında da aşılacağı öngörülüyor.
Yeşil dönüşüm, acil konu olarak öne çıkıyor
İklim değişikliği ile mücadele kapsamında; yeşil ve döngüsel ekonomiye geçiş sürecinde inşaat sektörünün, inşaat malzemeleri üretimi ve yapım metotları unsurları ile önemli bir rol üstlenmesi bekleniyor. Küresel olarak endüstriyel üretimlerden kaynaklanan doğrudan karbon emisyonlarında; çimento, demir-çelik, kimya/petrokimya ve alüminyum gibi inşaat malzemeleri sanayi sektörleri öne çıkıyor. Bu sektörler başta olmak üzere inşaat malzemeleri sanayiinin Yeşil Mutabakat’ın getirmekte olduğu karbon emisyon düzenlemelerine uyumu için yeşil dönüşüm, acil ve öncelikli bir husus olarak ortaya çıkıyor. Aksi halde özellikle Türk inşaat sanayi malzemelerinin AB ülkelerine ihracatı zora girecek, Türk müteahhitleri AB ülkelerinde proje üstlenseler dahi Türk ürünlerini kullanmaları mümkün olmayacak. İnşaat sektörü bu yeni döneme adapte olmak için çalışmalarına 2025 yılında da devam edecek.
Mali yeterlilik kıstasları yüzde 50 artırıldı
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nca hazırlanan ‘Yapı Müteahhitlerinin Sınıflandırılması ve Kayıtlarının Tutulması Hakkında Yönetmelik’te yapılan ve 26 Aralık’ta Resmi Gazete’de yayımlanan güncellemeye göre müteahhitlerin mali yeterlik kıstasları (mali bilanço yeterliliği) yüzde 50 oranında artırıldı. Bu sayede müteahhitlerin ekonomik güçlerine göre tamamlayabilecekleri düzeyde iş almaları disipline bağlandı, yeni müteahhitliğe başlayacakların üstlenebilecekleri iş büyüklüğünde de yüzde 15 civarında azaltmaya gidildi. Bu güncelleme ile iş alabilme kriterlerinde ‘tecrübeye göre iş’ anlayışının benimsenmesi hedeflendi. Yine bu düzenleme ile ulusal yeşil bina sertifikası alan projeleri hayata geçiren müteahhitlere yüzde 5 ek puan verilerek, yeşil dönüşüm teşvik edildi.
Konut satışlarında artış sürüyor
Türkiye genelinde konut satışları aralık ayında yıllık bazda yüzde 53,4 oranında artarak 212 bin 637 oldu. Böylelikle aylık adet bazında son 22 ayın en yüksek satış rakamı kaydedildi. 2024 yılında ise bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 20,6 artan konut satışları 1 milyon 478 bin 25 olarak gerçekleşti. Yıllık konut satış sayısının en fazla olduğu iller sırasıyla 239 bin 213 ile İstanbul, 134 bin 46 ile Ankara ve 80 bin 398 ile İzmir olurken, en az olduğu iller sırasıyla 755 ile Ardahan, 958 ile Hakkari ve 999 ile Bayburt oldu.
