Türkiye Ayakkabı Sanayicileri Derneği (TASD) tarafından 72’ncisi düzenlenen ve alanında Avrupa’nın en büyüğü olan Uluslararası Ayakkabı Moda Fuarı (AYMOD), Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) Başkanı Mustafa Gültepe’nin de katıldığı törenle açıldı. TASD Başkanı Berke İçten, açılış töreninde yaptığı konuşmada, ayakkabı dış ticaretindeki açığın 2025’te de artarak devam ettiğini söyledi. İçten, ayakkabıda 2024’ün tamamında 550 milyon dolar olan dış ticaret açığının bu yıl sadece ocak ayında 120 milyon dolara ulaştığını bildirdi.
“Ocak ayında ihracatımız 92 milyon dolara geriledi”
İçten, ayakkabı sektörünün son 2,5 yıldır birbirinden zorlu sorunlarla karşı karşıya kaldığının altını çizdi. İçten, özellikle girdi maliyetleri ile kur arasındaki makasın açılmasıyla sektörün rekabetçiliğin zarar gördüğünü ve ithalatın cazip hale geldiğini belirterek, “2021’i 500 milyon dolar, 2022’yi ise 350 milyon dolar dış ticaret fazlasıyla kapatmıştık. Rekabetçilikte yaşadığımız sorunlara paralel olarak ihracatımız gerilerken, ithalatta olağanüstü bir artışla karşı karşıya kaldık. 2023’te 147 milyon dolar, 2024’te ise 550 milyon dolar dış ticaret açığı verdik. Yıllık 24-25 milyon çift civarındaki ithalat, geçen yıl üç kat artışla 76 milyon çifte ulaştı. Ayakkabı dış ticaretinde ülkemiz aleyhine dönen açık bu yıl da büyümeye devam ediyor. Ocak ayında ihracatımız yüzde 14 daralarak 92 milyon dolara geriledi. İthalat ise yüzde 54,5 artışla 212 milyon dolara yükseldi. Daha ilk aydan 120 milyon dolar cari açık verdik. İthalata uygulanan verginin yılbaşından itibaren yüzde 10 artırılması ve KOBİ ölçeğinde firmalara personel başına 2 bin 500 liralık istihdam desteği verilmesi sektöre nefes aldırdı. Yüzde 10’luk koruma önleminin önümüzdeki aylarda ithalatı kısmen de olsa frenleyeceğini umut ediyoruz” diye konuştu.
“Hammadde ve yarı mamul ithalatında vergi sıfırlanabilir”
İçten, bu zorlu süreçte özellikle maliyetleri düşürecek politikaların büyük önem taşıdığını aktardı. Türkiye’deki üreticinin 16 dolarlık bir ayakkabıda kullanılan malzemeyi Çin’e göre 3,9 dolar daha pahalıya tedarik edebildiğinin altını çizen İçten, “Bir ayakkabı yaklaşık 50 farklı malzemeden oluşuyor. Ülkemizde yeterli üretimi olmayan suni deri, air file kumaş, tekstil malzemeleri, takviye malzemeler, aksesuarlar ve tabanları ithal etmek durumundayız. Ancak bu malzemelerin ithalatında yüzde 150’ye varan gümrük vergisi ödemek durumunda kalıyoruz. Oysa biz bu malzemeleri katma değerli ürün yapmak için ithal ediyoruz. Dolayısıyla hammadde yarı mamul ithalatından çekinmemeliyiz. Örneğin Vietnam’ın ayakkabıda neredeyse hiç yan sanayisi yok ve yıllık 2,2 milyar dolarlık suni deri ve bir milyar dolarlık taban ithal ediyor. Vietnam, gümrüksüz ithal ettiği bu malzemeyi işleyerek hem iç piyasanın ihtiyacını karşılıyor hem de yaklaşık 28 milyar dolarlık ayakkabı ihracatı gerçekleştiriyor. Ülkemizde de hammadde ve yarı mamul ithalatında vergi sıfırlanabilir. Yan sanayi için de SGK indirimi, enerji teşviki, kira yardımı ya da teknolojik makinelerle ilgili indirimler düşünülebilir” dedi.
“Denetimlerin çok daha etkin yapılması gerekiyor”
İçten, piyasada ‘çakma’ olarak adlandırılan ve yıllık 200 milyon çifte ulaşan sahte ayakkabı üretiminin de kayıtlı çalışan firmalar için büyük bir haksız rekabete yol açtığının altını çizdi. Yıllık bir milyon çift kapasiteyle sahte üretim yapan firmalar olduğunu bildiren İçten, şöyle devam etti: “Sahte üretim, taklit edilen yabancı markalardan daha çok yerli üretime zarar veriyor. Devletimiz ayakkabıdaki kayıt dışı üretim nedeniyle yıllık en az bir milyar dolarlık gelir kaybına uğruyor. Ticaret Bakanlığımız son bir yıldır sahte üretime karşı denetimlerini artırdı. Ancak denetimlerin şikâyete bağlı olmadan çok daha etkin yapılması gerekiyor. İşini düzgün yapan, vergisini, primini zamanında ödeyen firmalarımızın ayakta kalması gerekiyor. Çünkü ABD’de Donald Trump’ın göreve başlamasıyla birlikte tarife değişiklikleri ve ticaret savaşları küresel markaları farklı lokasyonlarda üretim yapma arayışına itiyor. Eğer sektörü rekabetçi hale getirebilirsek Türkiye bu süreçte önemli bir üretim merkezi haline gelebilir.”
“Üretimde ve ihracatta yaşadığımız sorunların herkes farkında”
TİM Başkanı Mustafa Gültepe de konuşmasında 36 yıldır düzenlenen AYMOD’un birçok sektöre ilham kaynağı olduğunu söyledi. Avrupa’daki fuarlar kan kaybederken, İstanbul’un son yıllarda birbirinden başarılı organizasyonlara imza attığını vurgulayan Gültepe, “İnanıyorum ki İstanbul’u dünyanın en önemli fuar merkezlerinden biri yapacağız” dedi.
İhracatta güncel konularla ilgili de değerlendirmelerde bulunan Gültepe, 2022’den itibaren enflasyonda görülen artışın üretimden değil, tüketimden kaynaklandığını vurgulayarak, “En zor dönemin geride kaldığına inanıyorum. Enflasyona paralel olarak faiz oranlarının aşağıya inmesiyle beraber, özellikle ikinci yarıdan itibaren sanayiyi ve ihracatı daha fazla destekleyecek politikalar ortaya koyulacağını öngörüyoruz. Sorunlarımızı ilgili bakanlıklarımıza ve kurumlarımıza her fırsatta anlatıyoruz. Üretimde ve ihracatta yaşadığımız sorunların herkes farkında. Ama enflasyonu düşürmeye odaklanan bir program var. Enflasyon belli bir orana inene kadar böyle devam edecek gibi görünüyor. Bizim de bu süreçte verimliliğimizi ve performansımızı artırmamız önemli. Yeşil dönüşüme daha fazla odaklanmak durumundayız. Deri ve deri mamulleri sektörü özelinde yeni bir eylem planına ihtiyaç var. TİM olarak biz de bu konuda her türlü katkıyı vermeye hazırız” ifadelerinde bulundu.
“Orta vadeli master plan komisyonunu kurduk”
İstanbul Deri ve Deri mamulleri İhracatçıları Birliği (İDMİB) Başkanı Güven Karaca ise sektörde kan kaybının 2025’te de devam ettiğinin altını çizdi. Deri ve deri mamulleri sektörü için master plan oluşturmaya karar verdiklerini bildiren Karaca, “Bugünü düşünürken geleceği de kurgulamak zorundayız. Dernek, vakıf ve birlik başkanlarımızla orta vadeli master plan komisyonunu kurduk. İlk önce dünyanın gerçeklerine uygun verimliliği artırmaya odaklanacağız. Yıl sonuna kadar sektörün master planını devreye alacağız” diye konuştu.
