5 Eylül, Miladi takvime göre yılın 248. (artık yıllarda 249.) günüdür. Yıl sonuna kadar kalan 117 gün vardır.
Olaylar
- 1669 – Girit, Osmanlı İmparatorluğu‘nca ilhak edildi.
- 1698 – Rus Çarı I. Petro, ülkesini batılılaştırma çabalarının bir parçası olarak, din adamları ve köylüler dışında sakal bırakan her erkeğe özel bir vergi yükümlülüğü getirdi.
- 1795 – ABD ile Osmanlı İmparatorluğu arasında, ABD’yi yıllık vergiye bağlayan ABD – Osmanlı Sözleşmesi imzalandı.
- 1800 – Napolyon Bonapart, Malta adasını İngiltere‘ye bıraktı. (oysa adayı 1798’de İngilizlerden kendisi almıştı)
- 1839 – Çin‘le İngiltere arasındaki I. Afyon Savaşı başladı.
- 1882 – İngiltere futbol kulübü olan Tottenham Hotspur FC kuruldu.
- 1920 – II. Yozgat Ayaklanması başladı.
- 1922 – Türk Kurtuluş Savaşı: Türk Ordusu, Yunan İşgali altındaki Nazilli, Alaşehir ve Susurluk‘a girdi.
- 1930 – Serbest Cumhuriyet Fırkası lideri Fethi Bey‘in 4 Eylül’de İzmir‘e gelişinden sonra, bazı kişiler gösteri yaparak Cumhuriyet Halk Fırkası binasını ve Anadolu gazetesi idarehanesini taşladılar.
- 1938 – Atatürk, vasiyetnamesini yazdırdı. Vasiyet, Ankara 3. Sulh Hukuk Hakimi Osman Selçuk Selçuk tarafından 28 Kasım 1938‘de açıldı.
- 1945 – Türkiye’de çok partili döneme geçişin ilk partisi olan Millî Kalkınma Partisi kuruldu.
- 1950 – Başvuru fazlalılığı yüzünden, üniversite giriş sınavı uygulaması başlatıldı.
- 1955 – İstanbul Sultanahmet‘te yeni Adliye Sarayı hizmete açıldı.
- 1957 – Jack Kerouac‘ın yazdığı Yolda romanı, Amerika Birleşik Devletleri‘nde yayınlandı.
- 1960 – Muhammed Ali (Cassius Clay), 1960 Roma Olimpiyatlarında altın madalya kazandı.
- 1963 – 20-21 Mayıs’ta askeri darbe girişiminde bulunan Albay Talat Aydemir, Ankara 1 Numaralı Sıkıyönetim Mahkemesi’nce idama mahkûm edildi.
- 1972 – Münih Katliamı: Filistinli Kara Eylül Hareketi militanları, 1972 Yaz Olimpiyatları için Münih‘e gelen İsrailli sporculara ateş açtı; bir sporcu hayatını kaybederken, biri ağır yaralandı, 9 kişi rehin alındı.
- 1973
- Devlet Film Arşivi’nde yangın çıktı; Atatürk‘ün tek kopyalı filmleri yandı.
- Dünyanın en uzun karayolu tüneli olan Gotthard Zemin Tüneli açıldı.
- 1991 – Nelson Mandela, Güney Afrika‘da Başkan seçildi.
- 2005 – Mandala Havayolları’na ait 091 sefer sayılı uçuş, Endonezya’nın Medan kentindeki Polonia Uluslararası Havaalanı’ndan kalktıktan sonra düştü ve 149 kişi öldü.
- 2008 – 343743 Kjurkchieva asteroidi Spacewatch tarafından keşfedildi.
- 2012 – Afyonkarahisar‘da bulunan askeri depoda meydana gelen patlamada, 25 asker öldü.
- 2021 – Gine‘de askeri darbe oldu.
- 2022 – Çin‘de Luding depremi gerçekleşti.
Doğumlar
- 699 – Ebû Hanîfe, Hanefi mezhebinin kurucusu (ö. 767)
- 1187 – VIII. Louis, Fransa Kralı (ö. 1226)
- 1319 – IV. Pedro, Aragon Kralı (ö. 1387)
- 1567 – Date Masamune, Japon siyasetçi ve Daimyo (ö. 1636)
- 1568 – Tommaso Campanella, İtalyan şair, yazar ve Platoncu filozof (ö. 1639)
- 1638 – XIV. Louis, Fransa Kralı (ö. 1715)
- 1667 – Giovanni Girolamo Saccheri, İtalyan matematikçi (ö. 1733)
- 1704 – Maurice Quentin de La Tour, Fransız, Rococo tarzlı portreci ressam (ö. 1788)
- 1722 – Frederick Christian, Saksonya Elektörlüğü Prensi (ö. 1763)
- 1733 – Christoph Martin Wieland, Alman şair, çevirmen (ö. 1813)
- 1735 – Johann Christian Bach, Alman besteci (ö. 1782)
- 1751 – François Joseph Westermann, Fransız devrimci ve komutan (ö. 1794)
- 1771 – Karl (Teschen Dükü), Avusturya arşidükü, askeri reformcu ve kuramcı (ö. 1847)
- 1774 – Caspar David Friedrich, Alman ressam (ö. 1840)
- 1791 – Giacomo Meyerbeer, Alman opera bestecisi (ö. 1864)
- 1817 – Aleksey Konstantinoviç Tolstoy, Rus yazar (ö. 1875)
- 1847 – Jesse James, Amerikalı haydut (ö. 1882)
- 1876 – Wilhelm Ritter von Leeb, Alman Generalfeldmarschall (ö. 1956)
- 1881 – Otto Bauer, Avusturyalı politikacı (ö. 1938)
- 1901 – Mario Scelba, İtalyan politikacı ve eski başbakanı (ö. 1991)
- 1902 – Darryl F. Zanuck, Akademi ödüllü Amerikalı film yapımcısı (ö. 1979)
- 1905 – Arthur Koestler, Macar asıllı İngiliz yazar (ö. 1983)
- 1912 – John Cage, Amerikalı besteci, filozof, yazar ve baskıcı (ö. 1992)
- 1914
- Stuart Freeborn, İngiliz makyaj sanatçısı (ö. 2013)
- Nicanor Parra, Şilili matematikçi ve şair (ö. 2018)
- 1915 – Emel Korutürk, Türk ressam ve Türkiye Cumhuriyeti’nin 6. cumhurbaşkanı Fahri Korutürk‘ün eşi (ö. 2013)
- 1916 – Allan Louisy, Saint Lucialı siyasetçi (ö. 2011)
- 1921 – Nazife Güran, Türk besteci (ö. 1993)
- 1922 – Gisela Trowe, Alman oyuncu ve seslendirme sanatçısı (ö. 2010)
- 1925 – Annick Alane, Fransız kadın tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu (ö. 2019)
- 1926 – Mişel bin Abdülaziz el-Suud, Suudi Arabistan Kraliyet ailesi üyesi prens, iş insanı ve siyasetçi (ö. 2017)
- 1927
- Guy Braibant, Fransız hukukçu
- Malcolm Allison, İngiliz futbolcu ve teknik direktör
- 1929
- Bob Newhart, Amerikalı varyete sanatçısı ve oyuncu (ö. 2024)
- Andriyan Nikolayev, Çuvaş kökenli Sovyet kozmonotu (ö. 2004)
- 1930 – Nedret Güvenç, Türk oyuncu, yönetmen, seslendirme sanatçısı ve yazar (ö. 2021)
- 1933 – Bernt Andersson, İsveçli eski profesyonel futbolcu ve teknik direktör (ö. 2020)
- 1934 – Kazuo Katsuramoto, Japon güreşçi
- 1935 – Johnny Briggs, İngiliz aktör (ö. 2021)
- 1936 – Louis Favoreu, Fransız hukukçu (ö. 2004)
- 1937
- Antonio Valentín Angelillo, İtalyan futbolcu ve teknik direktör (ö. 2018)
- William Devane, Amerikalı tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu
- 1939 – George Lazenby, Avustralyalı aktör ve eski model
- 1940 – Raquel Welch, Amerikalı aktris (ö. 2023)
- 1942 – Werner Herzog, Alman film yönetmeni
- 1943
- Cengiz Kocatoros, Türk eski futbolcu (ö. 1985)
- Jack Charles, Avustralya Aborjin yerlisi kökenli aktör, müzisyen ve aktivist
- Mehmet Eymür, Türk istihbaratçı
- 1945 – Okan Ersoy, Türk kuantum optiği, lazerler, sinyal işleme ve görüntü işleme konularında uzmanlaşmış bilim insanı
- 1946
- Freddie Mercury, Hint asıllı İngiliz müzisyen ve Queen grubunun solisti (ö. 1991)
- Loudon Wainwright III, Amerikalı şarkı yazarı, folk şarkıcısı, mizahçı ve oyuncu
- 1947 – Bruce Yardley, Avustralyalı profesyonel kriketçi ve antrenör (ö. 2019)
- 1948
- İsmail Arca, Türk eski millî futbolcu
- Benita Ferrero-Waldner, Avusturyalı siyasetçi ve eski bakan
- 1949 – Sami Ezzib, Filistin asıllı İsviçreli hukukçu
- 1950 – David Vunagi, Solomonlu siyasetçi (ö. 2025)
- 1951
- Paul Breitner, Alman eski futbolcu
- Michael Keaton, Amerikalı aktör
- 1952 – Kemal Yalçın, Türk yazar ve edebiyatçı
- 1955 – Cristóbal González-Aller Jurado, İspanyol diplomat
- 1956 – Samet Aybaba, Türk eski futbolcu ve teknik direktör
- 1957 – Emly Starr, Belçikalı şarkıcı
- 1958 – Tacim Çiçek, Türk şair, eleştirmen ve yazar
- 1959 – Hüseyin Gelis, Türk iş insanı ve Siemens Türkiye Yönetim Kurulu Başkanı ve CEO’su
- 1962 – Nancy Makri, Illinois Üniversitesinde Kimya ve Fizik Profesörü
- 1963
- Juan Alderete, Meksikalı-Amerikalı müzisyen
- Taki Inoue, Japon eski yarışçı
- 1964
- Frank Farina, Avustralyalı eski futbolcu ve teknik direktör
- Sergei Loznitsa, Ukraynalı film yönetmeni
- 1965 – David Brabham, Avustralyalı Formula 1, Le Mans ve Tur yarışçısı
- 1966 – Milinko Pantić, Yugoslav eski millî futbolcu
- 1967
- Salih Kenan Şahin, Türk siyasetçi ve tıp doktoru
- Matthias Sammer, Alman eski futbolcu ve teknik direktör
- 1968 – Brad Wilk, Amerikalı müzisyen
- 1969
- Leonardo Araújo, Brezilyalı eski millî futbolcu ve teknik direktör
- Dweezil Zappa, Amerikalı rock müzik gitaristi
- 1970 – Lütfiye Selva Çam, Türk mühendis ve siyasetçi
- 1971 – Will Hunt, Amerikalı müzisyen, besteci ve rock grubu Evanescence‘ın davulcusu
- 1973
- Kaan Tangöze, Türk müzisyen ve Duman müzik grubunun solisti
- Nedim Akbulut, Türk futbolcu ve teknik direktör
- Rose Arianna McGowan, Amerikalı oyuncu
- 1974 – Ivo Ulich, Çek futbolcu
- 1975
- George Boateng, Hollandalı futbolcu
- Fanny Mallette, Kanadalı oyuncu
- 1976 – Carice van Houten, Hollandalı oyuncu
- 1977
- Evrim Doğan, Türk oyuncu
- Joseba Etxeberria, İspanyol millî futbolcu
- Nazr Mohammed, Amerikalı basketbolcu
- 1978 – Ceyda Bölünmez Çankırı, Türk siyasetçi
- 1979 – John Carew, Gambiya asıllı Norveçli eski futbolcu
- 1980 – Marianna Madia, İtalyan siyasetçi
- 1982 – Emrullah Kokoç, Türk futbolcu
- 1983
- Pablo Granoche, Uruguaylı futbolcu
- Fatih Takmaklı, Türk yazar ve iş insanı
- 1984
- Eylem Kızıl, Kıbrıs Türkü şarkıcı ve şarkı sözü yazarı
- Erin Krakow, Amerikalı oyuncu
- Annabelle Wallis, İngiliz aktris
- Arif Çoban, Türk eski futbolcu
- 1985
- Pak Chol-jin, Kuzey Koreli millî futbolcu
- Kristi Vangjeli, Arnavut futbolcu
- Masaki Iida, Japon futbolcu
- 1986 – Nayuha Toyoda, Japon millî futbolcu
- 1987
- Yakup Bugun, Türk futbolcu
- Tomohiro Yamauchi, Japon eski futbolcu
- 1988
- Felipe Caicedo, Ekvadorlu futbolcu
- Nuri Şahin, Türk teknik direktör ve eski millî futbolcu
- 1989
- Elena Delle Donne, Amerikalı profesyonel basketbolcu
- José Ángel Valdés, İspanyol futbolcu
- 1990
- Lance Stephenson, Amerikalı profesyonel basketbolcu
- Kim Yu-Na, Güney Koreli buz patenci
- Franco Zuculini, Arjantinli millî futbolcu
- 1991
- Skandar Keynes, İngiliz aktör
- Zeki Yavru, Türk futbolcu
- 1992 – Aleksandar Trajkovski, Makedon millî futbolcu
- 1993 – Anthony “T. J.” Warren, Jr, Amerikan basketbol oyuncusu
- 1994 – Alfonso González, Meksikalı futbolcu
- 1995 – Caroline Sunshine, Amerikalı dansçı, oyuncu ve şarkıcı
- 1996 – Lee Su-hyun, Güney Koreli şarkıcı
- 1997 – Maartje Verhoef, Hollandalı manken
- 1999 – Alina Hruşına, Avrupa şampiyonu Ukraynalı güreşçi
- 2001 – Bukayo Saka, İngiliz millî futbolcu
Ölümler
- 1165 – Nijō, Japonya’nın geleneksel veraset düzenine göre 78. imparatoru (d. 1143)
- 1548 – Catherine Parr, İngiltere Kraliçesi (d. 1512)
- 1857 – Auguste Comte, Fransız matematikçi (d. 1798)
- 1876 – Manuel Blanco Encalada, Şilili siyasetçi ve Şili’nin ilk Devlet Başkanı (d. 1790)
- 1877 – Çılgın At, Lakota kızılderililerinin Şefi (d. 1849)
- 1883 – Gaspare Fossati, İtalyan mimar (d. 1809)
- 1901 – Ignacij Klemenčič, Sloven fizikçi (d. 1853)
- 1906 – Ludwig Boltzmann, Avusturyalı fizikçi (d. 1844)
- 1914 – Charles Péguy, Fransız şair (d. 1873)
- 1917 – Marian Smoluchowski, Polonyalı fizikçi (d. 1872)
- 1926 – Karl Harrer, Alman gazeteci ve politikacı (d. 1890)
- 1937 – David Hendricks Bergey, Amerikalı bakteriyolog (d. 1860)
- 1953 – Richard Walther Darré, Alman siyasetçi ve Gıda ve Tarım Bakanı (d. 1895)
- 1956 – Mary Meigs Atwater, Amerikalı dokumacı (d. 1878)
- 1964 – Olympe Démarez, Fransız avukat (d. 1878)
- 1970 – Walter Schreiber, Alman SS subayı (d. 1893)
- 1991 – Fahrelnissa Zeid, Türk ressam (d. 1901)
- 1993 – Claude Renoir, Fransız görüntü yönetmeni (yönetmen Jean Renoir‘ın yeğeni ve ressam Pierre Auguste Renoir‘ın torunu) (d. 1914)
- 1993 – Samim Kocagöz, Türk yazar (d. 1916)
- 1997
- Georg Solti, Macar asıllı orkestra ve opera şefi (d. 1912)
- Rahibe Teresa, Arnavut hayırsever ve Nobel Barış Ödülü sahibi (d. 1910)
- 1999 – Alan Clark, İngiliz siyasetçi, milletvekili ve siyaset yazarı (d. 1928)
- 2012 – Ediz Bahtiyaroğlu, Türk-Boşnak millî futbolcu (d. 1986)
- 2013 – Rochus Misch, Nazi Almanyası’nda asker (d. 1917)
- 2014 – Simone Battle, Amerikalı şarkıcı ve oyuncu (d. 1989)
- 2015 – Setsuko Hara, Japon oyuncu (d. 1920)
- 2016
- Hugh O’Brian, Amerikalı oyuncu (d. 1925)
- İsrafil Yılmaz, Suriye İç Savaşı’nda savaşmış Türk asıllı Hollandalı militan (d. 1987)
- 2017 – Nicolaas Bloembergen, Amerikalı fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (d. 1920)
- 2018
- François Flohic, Fransız amiral (d. 1920)
- Beatriz Segall, Brezilyalı oyuncu (d. 1926)
- 2019
- Kiran Nagarkar, Hint roman yazarı, eleştirmen, oyan yazarı ve senarist (d. 1942)
- Jaroslav Weigel, Çek aktör, oyun yazarı, çizgi roman sanatçısı ve ressam (d. 1931)
- 2020
- Johny Bakshi, Hint film yönetmeni ve yapımcısı (d. 1932)
- Erbil Tuşalp, Türk gazeteci ve yazar (d. 1945)
- 2023 – Mehmet Ulay, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu (d. 1942)
Tatiller ve özel günler
- Dünya Omurilik Felçlileri Günü[1]
