2024 yılında 18 bin 275 kadınla gerçekleştirilen “Türkiye’de Kadına Yönelik Şiddet Araştırması” sonuçlarına göre yaşamının herhangi bir döneminde fiziksel ve psikolojik şiddete uğrayan kadınların oranı %41 oldu
“Türkiye’de Kadına Yönelik Şiddet Araştırması” sonuçlarına göre kadınların, yaşamının herhangi bir döneminde yüzde 28,2’sinin psikolojik, yüzde 18,3’ünün ekonomik, yüzde 12,8’inin ise fiziksel şiddete uğradığı görüldü. Buna göre eşi veya birlikte olduğu kişinin fiziksel ve cinsel şiddetine maruz kalmış kadınların uğradığı şiddet davranışının nedeni olarak erkeğin öfke kontrol sorunu olduğunu belirtenlerin yüzde 28,3’ünün 25-34 yaş grubundaki kadınlar olduğu görüldü. Araştırmada eşi veya birlikte olduğu kişinin şiddetine maruz kalan kadınların yüzde 47,7’si ise eşi veya birlikte olduğu kişinin kendisine uyguladığı en son şiddet davranışını kimseye anlatmadığı ifade edildi.
10 yıl sonra ilk defa yayınlandı
TÜBİTAK 1007 Programı kapsamında Marmara Üniversitesi ile Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) iş birliğiyle Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından yürütülen 10 yıl aradan sonra yeniden yapılan “Türkiye’de Kadına Yönelik Şiddet Araştırması 2024” sonuçları yayınlandı. Araştırmanın 18 bin 275 kadınla yüz yüze görüşülerek yapıldığı açıklandı. Buna göre araştırma dolayısıyla daha önce ele alınmayan dijital şiddet ve ısrarlı takip gibi yeni şiddet türlerine dair de ilk kez kapsamlı veriler elde edildi. Araştırma ile Türkiye’de kadına yönelik şiddete ilişkin mevcut durum, risk faktörleri, sonuç ve etkiler, mücadele yöntemleri ile algı, tutum ve farkındalığın ortaya çıkarılması amaçlandı. Araştırmanın alan uygulaması, 18 Kasım 2024-31 Ocak 2025 tarihleri arasında Türkiye genelinde TÜİK tarafından gerçekleştirildi.
Kadınların %12,8’i fiziksel şiddete maruz kaldı
Yaşamının herhangi bir döneminde kadınların yüzde 28,2’si psikolojik, yüzde 18,3’ü ekonomik, yüzde 12,8’i ise fiziksel şiddete uğradı. Buna göre de yaşamında şiddet türlerinden birini gören kadınların oranı yüzde 59,3 oldu. Tüm şiddet türleri yaş grubuna göre incelendiğinde, fiziksel şiddete en yüksek oranda 35-44 yaş grubundaki kadınlar maruz kaldı. Bu yaş grubunu sırasıyla yüzde 14,3 ile 45-59 yaş grubundaki kadınlar; yüzde 11,9 ile 25-34 yaş grubundaki kadınlar takip etti.
Psikolojik şiddeti en çok boşanmış kadınlar görüyor
Yaşamının herhangi bir döneminde psikolojik şiddet en çok yüzde 62,1 ile boşanmış kadınlarda görüldü. Yaşamının herhangi bir döneminde maruz kalınan şiddet değerlendirildiğinde, boşanan kadınların yüzde 62,1’i psikolojik, yüzde 42,5’i ekonomik, yüzde 41,5’i ise fiziksel şiddete maruz kalırken; evli kadınların yüzde 26,4’ü psikolojik, yüzde 19,9’u ekonomik, yüzde 11,6’sı ise fiziksel şiddete maruz kaldı. Hiç evlenmeyen kadınların yüzde 25,7’si psikolojik şiddete, yüzde 14,2’si dijital şiddete, yüzde 13,4’ü ise ısrarlı takibe maruz kaldı. “Yabancı biri”, kadına dijital şiddeti uygulayanlar arasında yüzde 62,3 oranında yer alırken, ısrarlı takip uygulayanlar arasında ise yüzde 39,6 ile ilk sırada yer aldı. Buna göre kadınları tanımadıkları kişiler de şiddet uyguluyor.
En çok belirtilen şiddet nedeni erkeğin öfke kontrol sorunu
Eşi veya birlikte olduğu kişinin fiziksel ve/veya cinsel şiddetine maruz kalan kadınların belirttiği şiddet nedenleri incelendiğinde, erkeğin öfke kontrolü yüzde 21,7 ile ilk sırada yer alırken, erkeğin yetiştirilme tarzı yüzde 13,3 ile ikinci, maddi sıkıntı ise yüzde 13,0 ile üçüncü sırada yer aldı. Eşi veya birlikte olduğu kişinin fiziksel ve/veya cinsel şiddetine maruz kalmış kadınların uğradığı şiddet davranışının nedeni olarak erkeğin öfke kontrol sorunu olduğunu belirtenlerin yüzde 28,3’ünün 25-34 yaş grubundaki kadınlar olduğu görüldü. Şiddet davranışının nedeni olarak maddi sıkıntıyı belirtenlerin yüzde 15,1’inin 45-59 yaş grubundaki kadınlar; erkeğin kadını kıskanmasını belirtenlerin yüzde 14,1’inin 15-24 yaş grubundaki kadınlar olduğu görüldü.
Şiddetin nedeni olarak belirtilen; maddi sıkıntı, erkeğin alkollü içki etkisinde olması, erkeğin ailesiyle sorunlar, erkeğin iş sorunları kadının yaşının artmasıyla artarken; erkeğin kadını kıskanması kadının yaşı artarken azaldı.
Kadınların %47,7’si kimseye anlatmıyor
Eşi veya birlikte olduğu kişinin şiddetine maruz kalan kadınlar bu durumu; ilk sırada yüzde 31,8 ile kendi ailesinden bir kadınla, ikinci sırada yüzde 10,2 ile kadın bir arkadaş/tanıdıkla, üçüncü sırada ise yüzde 4,4 ile eşinin ailesinden bir kadınla paylaştı. Kadınların yüzde 47,7’si ise eşi veya birlikte olduğu kişinin kendisine uyguladığı en son şiddet davranışını kimseye anlatmadı.
“Yabancı” ve “beraber olunan kişi” zirvede
Yaşamının herhangi bir döneminde şiddete maruz kalmış kadınlar, şiddeti uygulayan kişilere göre incelendiğinde, dijital şiddette yabancı biri yüzde 62,3 ile ilk sıradayken, eş/eski eş/birlikte olduğu kişi yüzde 15,7 ile ikinci sırada yer aldı. Israrlı takipte ise ilk sırayı yüzde 39,6 ile yabancı biri alırken, ikinci sırayı yüzde 32,1 ile eş/eski eş/birlikte olduğu kişi aldı.
Ekonomik şiddet en az üniversite mezunlarında görüldü
Yaşamının herhangi bir döneminde ekonomik şiddete maruz kalan kadınlar tamamlanan eğitim durumuna göre incelendiğinde, bir okul bitirmeyen kadınlar yüzde 31,8 ile ilk sırada yer alırken, yükseköğretimi tamamlayan kadınlar ise yüzde 8,9 ile son sırada yer aldı. Buradan yola çıkılırsa üniversite ve daha yüksek bir eğitim kademesini bitirip ekonomik özgürlüğünü elde eden kadınların, ekonomik şiddete maruz kalma oranının düştüğü görülebilir. Bu da bir okul bitirmeyen kadınların ekonomik şiddet görme listesinde birinci olmasından belli olduğu anlaşılıyor.
Özel sektörde çalışan kadınlar daha çok şiddet görüyor
Yaşamının herhangi bir döneminde psikolojik şiddete maruz kalan kadınlar çalışılan sektöre göre incelendiğinde, yüzde 34’ünün özel sektörde; yüzde 31,9’unun ise kamu sektöründe çalıştığı görüldü. Ekonomik şiddete maruz kalan kadınların ise yüzde 21,1’inin özel sektörde; yüzde 10,6’sının ise kamu sektöründe çalıştığı görüldü.
Ekonomik şiddet en çok okul bitirmeyen kadınlarda görüldü
Son 12 ayda kadınların maruz kaldığı ekonomik şiddet oranı incelendiğinde, yüzde 5,3 ile bir okul bitirmeyen kadınların ilk sırada yer aldığı, bunu yüzde 5,1 ile ortaokul; yüzde 3,2 ile lise; yüzde 3,1 ile ilkokul; yüzde 1,5 ile yükseköğretim mezunu kadınların takip ettiği görüldü. Son 12 ayda psikolojik şiddete yüzde 10,2 ile en düşük oranla evli kadınların maruz kaldığı görüldü.
Bakan Göktaş’tan “şiddete sıfır tolerans” vurgusu
Araştırmadan elde edilen verilerin hem mevcut politikalara hem de gelecekteki çalışmalara yön vererek, veri odaklı politikalar geliştirilmesine katkı sağlayacağını vurgulayan Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı Mahinur Özdemir Göktaş, “Şiddete karşı sıfır tolerans ilkesinden taviz vermeden sürdürdüğümüz mücadelede bugün bilimsel verilere dayalı, çözüm odaklı ve bütüncül önleme stratejileriyle birlikte yeni bir döneme giriyoruz” dedi.
Veriler, dijital platforma aktarılacak
Araştırmada kullanılan yöntemlerin uluslararası kuruluşların kriterleriyle uyumlu olduğunu belirten Göktaş, çalışmanın uluslararası veri tabanlarında Türkiye’yi temsil edecek güvenilir bir referans kaynağı olacağını vurguladı. Araştırmanın bundan sonra her 5 yılda bir tekrarlanacağını bildiren Göktaş, araştırmanın sonuçlarını sadece bir raporla sınırlamadıklarını ve verileri, yapay zekâ destekli analizlerin de yapılabildiği, kamuoyuna açık bir dijital platformda erişime sunacaklarını dile getirdi. Kadına yönelik şiddetin araştırma konusu olarak incelenebileceğini belirten Bakan Göktaş, şu ifadeleri kullandı: “Böylece akademisyenler, araştırmacılar, sivil toplum kuruluşları kadına yönelik şiddeti tüm yönleriyle inceleyebilecek. Amacımız şeffaf ve toplumsal fayda üreten bir veri kültürü inşa etmek ve ilgili paydaşlarımızla birlikte kadına yönelik şiddetle mücadelemizi daha etkili kılmaktır.”
Eylem planlarıyla harekete geçilecek
2026-2030 dönemini kapsayacak Kadına Yönelik Şiddetle Mücadele V. Ulusal Eylem Planını yıl sonuna kadar kamuoyuna açıklayacaklarını belirten Göktaş, 81 il için ayrı ayrı İl Eylem Planı hazırlandığını söyledi. Dijital ortamlarda artan tehditlerin görmezden gelinemeyeceğini vurgulayan Bakan Göktaş, şiddetle mücadelede önemli yapılardan 81 ilde hizmet veren Şiddet Önleme ve İzleme Merkezleri’nin (ŞÖNİM) daha etkin, daha işlevsel hale getirildiğini kaydetti.
