Ekonomimizde enflasyonun geçmişte ne kadar tahribat yaptığı konusunda tecrübeler yaşamış bir ülke olarak yine enflasyonla başa çıkamadığımız bir yılı daha geride bıraktık. Burada sebep-sonuç gibi açıklamalara değinmek istemiyorum. Ama bir gerçek var ki, hepimizin bildiği gibi TUİK’in bir çok kesim tarafından tam olarak güvenilmeyen rakamlarına rağmen son 20 yılın en yüksek enflasyonunu 2023’te yaşadık
Resmi rakamlara göre yıl sonu enflasyonu %64,77 olarak açıklandı. 2022 senesinde yıl içinde %85,51’e kadar yükselen enflasyon, 2021 Aralık ayının %13,58’lik rakamı devre dışı kalınca 2022’yi %64,27 ile bitirmiştik. Maalesef 2023’de o rakamın da üstünde %64,77 ile bir rekora daha imza attık. Yani enflasyon konusunda 2022’de nerede isek 2023’te de aynı noktadayız.
YILLARA GÖRE EFLASYON
| 2004 | 9,35 |
| 2005 | 7,72 |
| 2006 | 9,65 |
| 2007 | 8,39 |
| 2008 | 10,06 |
| 2009 | 6,53 |
| 2010 | 6,40 |
| 2011 | 10,45 |
| 2012 | 6,16 |
| 2013 | 7,40 |
| 2014 | 8,17 |
| 2015 | 8,81 |
| 2016 | 8,53 |
| 2017 | 11,92 |
| 2018 | 20,30 |
| 2019 | 11,84 |
| 2020 | 14,60 |
| 2021 | 36,08 |
| 2022 | 64,27 |
| 2023 | 64,77 |
Hazine ve Merkez Bankası tarafından yürütülen yeni programın parasal yönden sorun teşkil eden kısmı tedricen düzeltilirken, mâli yönü pek dikkate alınmadan adımların atıldığını görüyoruz. Mâli yön anlamında bu yaklaşım enflasyon sorununun sonuçlarını özel kesim çekecek, kamu kesimi ise seviyesini muhafaza edecek şeklinde değerlendirilebilir. Teselli olarak kabul edebileceğimiz açıklama son iki yıldır, “enflasyon konusunda şu tarihten sonra rahatlayacağız, baz etkisi nedeniyle yüksek olan rakam şu vadeden sonra düşecek” gibi bir yaklaşımın halen iktidar tarafından dile getirilmekte olduğudur.
Aşağıda yer alan tabloda 2021 yılının Ocak ayından başlayıp 2023’ün Aralık ayına kadar olan aylık tüketici enflasyon rakamları ve o ay için bir önceki yıla göre artışı gösteren TUİK’in sitesinden alınmış veriler yer alıyor.
TÜKETİCİ ENFLASYONU TABLOSU
| 2021 | 2021 | 2022 | 2022 | 2023 | 2023 | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Aylar | Aylık Artış | Bir önceki yıla göre artış | Aylık Artış | Bir önceki yıla göre artış | Aylık Artış | Bir önceki yıla göre artış |
| Ocak | 1,68 | 14,97 | 11,10 | 48,69 | 6,65 | 57,68 |
| Şubat | 0,91 | 15,61 | 4,81 | 54,44 | 3,15 | 55,18 |
| Mart | 1,08 | 16,19 | 5,46 | 61,14 | 2,29 | 50,51 |
| Nisan | 1,68 | 17,14 | 7,25 | 69,97 | 2,39 | 43,68 |
| Mayıs | 0,89 | 16,59 | 2,98 | 73,50 | 0,04 | 39,59 |
| Haziran | 1,94 | 17,53 | 4,95 | 78,62 | 3,92 | 38,21 |
| Temmuz | 1,80 | 18,95 | 2,37 | 79,60 | 9,49 | 47,83 |
| Ağustos | 1,12 | 19,25 | 1,46 | 80,21 | 9,09 | 58,94 |
| Eylül | 1,25 | 19,58 | 3,08 | 83,45 | 4,75 | 61,53 |
| Ekim | 2,39 | 19,89 | 3,54 | 85,51 | 3,43 | 61,36 |
| Kasım | 3,51 | 21,31 | 2,88 | 84,39 | 3,28 | 61,98 |
| Aralık | 13,58 | 36,08 | 1,18 | 64,27 | 2,93 | 64,77 |
Tabloyu incelediğimizde Aralık sonu itibarıyla Kasım sonunda %61,98 olan enflasyonun neden %64,77’ye yükseldiğini görüyoruz. 2022’nin Aralık ayı enflasyonu %1,18 iken, 2023’de bu rakam %148 oranında artarak %2,91’e çıkmış. 2022 Kasım sonunda enflasyonumuz %84,39 iken yıl sonunda – tabi yine baz etkisiyle – Aralık 2021’in %13,58’lik rakamı hesap dışı kalınca bu düşüş geçen sene yaşandı. Ama bu sefer baz etkisi tam aksi yönde etki yaptı ve rekor seviyemiz bu şekilde oluştu.
Geçen ay enflasyon ile ilgili yazımda Aralık ayının %3 seviyesinde oluşacağını ve yılı %64,85 ile bitireceğimizi öngörmüştüm. Pek de yanlış bir tahminde bulunmamışım diyebilirim. Şimdi beklentimiz Temmuz ve Ağustos aylarındaki sırasıyla %9,49 ve %9,09 aylık fiyat artışı rakamlarının devre dışı kalması. Ama bakalım Ocak ayında yapılan zamlar, ücret artışları, %58’in üzerindeki yeniden değerleme oranının yansıması sonrası Ocak 2023’deki %6,65’in üzerine çıkacak mıyız?
İşin genel olarak tüketici tarafına bakıyoruz. Ama üretici fiyat endeksleri ve değişimler de çok önemli. Zira üretici fiyatları bir şekilde tüketici fiyatlarına belli bir gecikme ile olsa da yansımak zorunda. O nedenle yukarıdaki tüketici enflasyonu tablosunun aynı dönemi kapsayan üretici enflasyonu tablosunu da aşağıya ekledim.
ÜRETİCİ ENFLASYONU TABLOSU
| 2021 | 2021 | 2022 | 2022 | 2023 | 2023 | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Aylar | Aylık Artış | Bir önceki yıla göre artış | Aylık Artış | Bir önceki yıla göre artış | Aylık Artış | Bir önceki yıla göre artış |
| Ocak | 2,66 | 26,16 | 10,45 | 93,53 | 4,15 | 86,46 |
| Şubat | 1,22 | 27,09 | 7,22 | 105,01 | 1,56 | 76,61 |
| Mart | 4,13 | 31,20 | 9,19 | 114,97 | 0,44 | 62,45 |
| Nisan | 4,34 | 35,17 | 7,67 | 121,82 | 0,81 | 52,11 |
| Mayıs | 3,92 | 38,33 | 8,76 | 132,16 | 0,65 | 40,76 |
| Haziran | 4,01 | 42,89 | 6,77 | 138,31 | 6,50 | 40,42 |
| Temmuz | 2,46 | 44,92 | 5,17 | 144,61 | 8,23 | 44,50 |
| Ağustos | 2,77 | 45,52 | 2,41 | 143,75 | 5,89 | 49,41 |
| Eylül | 1,55 | 43,96 | 4,78 | 151,50 | 3,40 | 47,44 |
| Ekim | 5,24 | 46,31 | 7,83 | 157,69 | 1,94 | 39,39 |
| Kasım | 9,99 | 54,62 | 0,74 | 136,02 | 2,81 | 42,25 |
| Aralık | 19,08 | 79,89 | -0,24 | 97,72 | 1,14 | 44,22 |
Tabloya baktığımızda, Ekim 2022’de %157,69’a kadar yükselen üretici enflasyonunun, 2023 sonunda %44,22’ye gerilediğini görüyoruz. 2023’ün ilk altı ayında üretici enflasyonu %14,82 olarak gerçekleşmiş.
Bu sonuçta Mart, Nisan ve Mayıs aylarında %1’in altındaki üretici fiyat enflasyonu artışları ciddi bir rol oynamış ancak Haziran-Eylül dönemindeki yüksek aylık rakamlar üretici enflasyonunun yılı %44,22 ile bitirmesini sağlamış. Bu rakam bir yıl önceye göre %54,7 oranında bir azalmaya tekabül etmekte. Üretici fiyatlarında yıl sonları dikkate alındığında 2022’de %97,72 ile 2006’dan beri en yüksek rakama ulaşılmış.
Büyük olasılıkla 2024’de ilk altı ayda artış %20’nin üzerinde gerçekleşecek ve bu da üretici enflasyonunun %50’lere doğru yükselip sonra yıl sonuna kadar gerileyebileceğini tahmin etmemize neden oluyor. Rakamlar henüz enflasyonda maalesef net bir başarıya işaret etmiyor. 2024 sonunda umarız hükümetin beklentisi olan %35’ler seviyesindeki rakama gerileriz.
