Kısıtlamanın kesinlikle kaldırılması gerektiğini belirten Tan, “Elimizde stok var ve yeni bol rekolteli sezon beklentisi içerisindeyiz” dedi
FİLİZ EROL
Son üç yılda zeytinyağına dört kez ihracat kısıtlaması getirildi. Bu kısıtlamaların piyasa üzerinde amaçlandığı gibi olumlu bir etkisi olmadığı ifade ediliyor. Kısıtlama fiyat artışlarını yavaşlatmakta yeteri kadar etkili olmadığı gibi, aksine üretici ve mal tedarikçilerini beklenti içine soktuğu ve yeterli miktarda mal arzı olmadığı için piyasayı daha da bloke ettiği belirtiliyor. Son olarak zeytinyağı ihracatında 9 aydır devam eden ihracat kısıtlaması nedeniyle sektör paydaşları Ankara’ya giderek yasağın kaldırılması için girişimlerde bulundu. İhracatçılar 20 bin ton civarında bir kota talebinde de bulunurken mayıs veya haziran ayı içerisinde ihracatın serbest bırakılması bekleniyor. 2024 sezonunda da 2022 yılındaki gibi rekor bir üretim bekleniyor. 2024 yılı zeytin rekoltesinin belirlenmesi sonrasında zeytinyağı ihracatının tamamen serbest bırakılacağı belirtiliyor.
Kısıtlamanın kalkması gerektiğini vurgulayan Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı (UZZK) Konseyi Başkanı Mustafa Tan, “İhracat yasağı bir an önce açılmalı. Bu kısıtlamanın bu saatten sonra kesinlikle kaldırılması gerekiyor. Çünkü elimizde stok var ve yeni bir sezon geliyor. Umutlu olduğumuz, bol bir sezon beklentisi içindeyiz” dedi.
“Rekor derecede zeytin üretimi olursa yasak gelmez”
Bakanlığın önümüzdeki sezon rekoltesinden emin olmak istediği için şu an kotalı izin verdiğini belirten Tan, “Eğer rekor derecede ürün gelirse o zaman büyük ihtimalle yasak bir daha olmaz. Diğer ülkelerde 2022 yılında zeytin yoktu. Bizde iyi bir ürün vardı. Geçen sene normal bir yıldı. Dolayısıyla iç ve dış dengelere bakarak böyle bir kısıtlama getirdiler. İç piyasa fiyatlarını da düşündüler ama pratikte görüldü ki beklenen etkiyi gösteremedi. Çünkü iç piyasa fiyatları düşmedi. İhracat da bir önceki yıla göre ciddi anlamda düştü. Katma değer de bu toplam ihracattan gelen gelirin altında oldu. Elimizdeki stokta birlikte bir zarar söz konusu oldu” diye konuştu.
“Avrupa’da zeytinyağı fiyatları düştü”
Türkiye’nin kendi dinamikleri üzerinde çok iyi bir zeytinci ülke olma yolunda emin adımlarla ilerlediğini vurgulayan Tan, “Bu kararla ilgili sektör temsilcilerinin görüşlerinin alınması da önemli. Tecrübelerimizden yararlanmaları sektörün beklentilerinden biri. Sektör bu kısıtlamanın kaldırılmasını istiyor. Yani bu büyük bir oranda istenirken hala devam etmesi huzursuzluk yaratıyor. Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi’nin değerlendirilmeleri sonucunda ortak bir karar alınmalı. Çünkü bu konu sektörü ilgilendiriyor. Teknik bir analiz yapılmalı. Yanlış bir kararla 300-400 milyon dolara mal olabilir. Şu anda o kadar zarar söz konusu. Avrupa’da zeytinyağı fiyatları yasak kararından önce 8-10 euro arasındaydı. Şu an 7 euroya kadar düştü. Biz o fiyatlara mal satabilirken şu anda açılsa bile o fiyatlardan satamayacağız. Buradaki 3 euroluk zarar sektöre oluyor” sözlerine yer verdi.
“Sezonun rekoltesi 15 güne kadar belli olur”
Bu sezonki zeytin rekoltesinin 15 güne kadar belli olacağını aktaran Tan, “Şu an bütün bölgelerden iyi sonuçlar alıyoruz. İki yıl önceki gibi kuvvetli bir zeytin üretimi olursa eldeki stokla birlikte 150-200 bin ton fazla olacak. O zaman dolu bir ürün yılı geçireceğiz. Toplam arzımız fazla oluyor. İspanya, İtalya gibi ülkelerde arz olmazsa bizim açımızdan iyi bir durum. Ama oralardan da üretim güzel olursa sektörde çok büyük krizler çıkar. Kotalı ihracatı bırakıp tamamen kısıtlamanın kalkması gerekebilir. Şu ana kadar zarar söz konusu. Hala diğer ülkelerden talep gelebilir çünkü ellerinde bir ürün yok. Çiçek durumu şu an iyi ama zeytin hemen o çiçeğin hepsini bağlayamıyor. Tam çiçeklenme evresinde olumsuz bir iklim koşulu olursa o zaman tutmuyor. Bizim sektörün önümüzdeki yıl akıbeti yurt dışındaki duruma bağlı. Oralarda da ürün dolu olursa bizi iyi günler beklemez. Bu sezon verimimiz iyi olacak. Bu hem iç piyasaya hem dış piyasaya yetebilir” ifadelerini kullandı.
“Stok azalırsa kalite kaybı engellenir”
Geçen senenin bir önceki var yılından sonraki yıldan daha fazla stok olacağının kesin olduğunu dile getiren Tan, “Çünkü bugüne kadar dökme zeytinyağı ihracatı yapılmadı. O nedenle stok değeri fazla olacak ama bir an önce açılırsa bu stok da azalır. Böylece zeytinyağlarında bozulma da azalır. Kalite kaybı engellenir. Şu anda bile sıkıntı var yani. Normal akışta zaten var yılı ama gelen ilk haberlerde çok iyi bir var yılı gibi görünüyor. Bu iyi gibi görünüyor ama tutmayabilir de onu bekliyoruz. Bakanlık da bu rekolteyi görmek istiyor” dedi.
