Temmuz ayının sonuna geldik. Dolayısı ile, Ağustos ayının Ay takvimine bir göz atma zamanı.geldi. 4 Ağustos 2024 günü yeni ay, 19 Ağustos 2024 ise dolunay ya da mehtapın çıkacağı gündür. Bu ay biraz şanslıyız. Neden derseniz? Ağustos ayında, Ay takvimi takipçilerinin çalışamayacakları gün sayısı, sadece üç. 9 Ağustos, hem Ay’ın Dünya’ya en uzak olduğu gün, hem de Ay düğümü günüdür.. Ayrıca 21 Ağustos, Ay’ın Dünyamıza en uzak olduğu gün; beraberinde 22 Ağustos ise tekrardan Ay düğümü. Bunun yanında, 1 ile 15 ve 28 ile 31 Ağustos tarihleri arasında inen Ay dönemi; diğer günler ise, yani 16 ile 27 Ağustos arası ise çıkan Ay dönemidir.
Geçen 2 hafta, erkek hücreler (polenler) olmadan da bazı bitkilerin yemiş verebileceklerinden bahsetmiştik. Hatta bu bitkiler böcekler aracılığı ile tozlaşırlarsa şekil bozuklukları olabileceğini görmüştük. Bitkinin erkek hücreye gereksinim duymadan yemiş verilebilmesine, Latince kökenli dillerde partenokarpi denir. Başka bir deyişle, dölsüz yemiş verme olarak Türkçemize çevirebiliriz.
Ayrıca, doğal ya da bitkisel dölsüz yemiş verme (muz, ananas, turunçgiller, patlıcan) olabileceği gibi, uyarı ile dölsüz yemiş verebilen bitkiler de vardır. Diğer taraftan, giberellin, oksin ya da sitokinin gibi bitki hormonları püskürmek, ya da radyasyon kullanılması uyarı ile dölsüz yemiş vermeye örnek verebiliriz.
Partenokarpi (parthenocarpy) Atina’da bulunan ünlü Parthenon tapınağından geliyor. Parthenon tapınağı, bakire olarak doğum yapan Athena adına yapılmıştır. Hemen aklınıza, Hz.Meryem ve Hz. İsa geliyor ister istemez. Söz nereden nereye geliyor değil mi? Dölsüz yemiş verme konusunu kapatırken, son olarak da incirin de 11 000 yıl önce geliştirilmiş partenokarpik yemiş olduğunu belirtelim.
Diğer taraftan ise, bizim zaten salatalıkları tam olgunlaşmadan topladığımızı unutmayalım. Çünkü salatalıklar olgunlaştığı zaman, renkleri sararır, kahverengileşir, acılaşır biraz da yenmez duruma gelir. İşte bu evrede olağan koşullarda polenle döllenen salatalıklarda çekirdekler belirginleşir iyice yenmez duruma gelirler. Dölsüz yemiş verme, yemişlerde çekirdeksiz olmaları nedeniyle hoşumuza gören bir durum olsa da, çekirdekleri yenen yemişlerde bu durum pek istenmez. Fıstık, fındık, ceviz gibi yemişlerin çekirdeklerinin olmadıklarını düşünün.
Geçen hafta, bir de diploid ve tetraploid 2 bitkiden, bir adet triploid bitki geliştirildiği zaman oluşan yeni bitkiden olan yemişlerin çekirdekleri olmaz. Gerçekten olmuyor mu? Aslında oluyorsa da, oluşan kromozom anomalisinden dolayı çekirdekler ve içlerindeki embriyolar daha çok çok ufakken canlılığını yitiriyor ve büyümeyi durduruyorlar.
Özellikle kabakgillerde, çekirdeksiz yemiş elde etmek için çokça başvurulan bir yoldur. Bu durumun partenokarpi ile ilişkisi yoktur. Bu stenospermokarpi (stenospermocarpy) olarak adlandırılır. Söz konusu bitkilerde, yemiş oluşması için polene ve ovuma yani erkek ve dişi gametlere ihtiyacımız vardır. Yalnız bitki büyürken çekirdek çok ufak kalır. Biz bu yemişleri yerken çekirdekleri hissetmediğimiz için yemişi çekirdeksiz sanırız ama çekirdek çok ama çok ufak kalmıştır. Örnek mi istiyorsunuz? İzmir üzümü.
Bu hafta çorbada tuzu olanlardan Ayşegül İshakoğlu kardeşimizin, İzlanda’dan objektifine acı bakla ve gelinciklerin hakim olduğu bir bahçe takılmış. Almanya’dan ise Süheyla Kılavuz, erkek organları polenle dolu bir Japon anemonu ve polen taşıyıcısı bir arıyla fotoğraflamış.
Keyifli Bahçeler…
