Geçen Perşembe 12 Eylül akşamüzeri APİKAM’daki “Yanık Yurt-Kurtuluş Savaşı’nda İzmir ve Batı Anadolu Yangınları” sergisinin açılışındaydım. İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı D. Cemil Tugay Ankara’daydı ve Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum’la görüşmek için ve o nedenle serginin açılışında Başkan Vekili Levent Yıldır bulundu.
Unutmadan not edeyim; bu anlamlı sergiyi pazartesi dışında her gün 09.00-17.00 saatleri arasında ziyaret edebilirsiniz. Sergi 20 Haziran 2025’e kadar açık kalacak. Keşke okullar da öğretmenlerini ve öğrencilerini getirip gezdirse bu kıymetli sergiyi. İzmir’in çalışkan ve başarılı Milli Eğitim Müdürü Ömer Yahşi’nin tavsiyesi bu konuda ön açıcı olacaktır.
● İşgalci Yunan’ın savaş suçu
15 Mayıs’ta arkalarındaki emperyalist desteğe güvenerek İzmir’e çıkan işgalci Yunan ordusu, sivil katliamı, yağma, tecavüz, göçe zorlama gibi savaş suçlarına Anadolu’dan sökülüp atılırken yerleşim birimlerini yakmayı da ekledi! Yunan işgaline katılan ve geri dönebilen askerlerin hatıratında birçok Batı Anadolu kasabasında ve İzmir merkezindeki yakma eyleminden ‘övünçle’ bahsedilir.
Mağlup Yunan işgalcisinin imha birlikleri Türk ordusunun önünden kaçarken köy, kasaba ve şehirleri planlı bir şekilde ateşe verdi. Ürün depoları, hayvan damları, su kuyularına, kavaklıklara kadar zarar verdiler. Onlara yar olmayan herşey Türklere de yar olmamalıydı! Bu yakıp yıkmadan Hıristiyan ve Yahudi meskenleri, ibadethaneleri de nasibini aldı. Bu eylemden amaçları, kullanılamaz halde geride bırakmaktı. .
● Türk ordusunun endişe dolu ilerlemesi
Türk ordusu Mustafa Kemal Paşa’nın emriyle Akdeniz’e doğru hızla ilerlerken küle dönmüş köylerin, kasabaların içinden geçiyor; İzmir’in de bu akıbete uğrayıp uğramadığı merak ediliyordu. Mustafa Kemal Paşa da 9 Eylül günü Belkahve’de henüz yanmamış olan İzmir’e bakıp şu sözleri sarf etti:
“Bu güzel şehre bir zarar gelseydi pek yazık olurdu.”
Mustafa Kemal Paşa, 10 Eylül günü şehre indi. Fakat üç gün sonra İzmir’in kalbi alevler içinde kaldı! Rum ve Ermeni azınlığın mahallelerindeki evler yakıcı mühimmat, yanıcı ve kundaklayıcı malzeme ile doluymuş ki bozguna uğrayarak kaçan Yunan işgal ordusunu memnun edecek hareketler başladı! İzmir yangın yerine döndürüldü.
İnsanüstü gayrete karşın kentin itfaiye olanakları geniş bir alana yayılan bu devasa yangını söndürmeye yetmedi. Kurtarılan İzmir, düşmanca alevlere teslim oldu. Üç gün süren yangından geriye kalan ise kapkara bir delikten başka bir şey değildi.
● Mutlaka gezilecek bir sergi
“Yanık Yurt” sergisini mutlaka gezin. Şehir efsanelerini bir kenara bırakan ve şehir gerçeğini haykıran bu serginin koordinatörü aynı zamanda APİKAM Müdürü olan Kemal Saygı. Küratörler ise Aybala ve Nejat Yentürk.
Bitirirken şu notu da düşeyim; Saygı’nın konuşmasından anladım ki APİKAM bir atak sürecinde. Gerek dijital arşiv gerekse yeni sürpriz sergiler açısından… İzmir tarihi için iyi bir gelişme…
