Bu yıl ‘Haklar Yolunu Seç: Benim Sağlığım, Benim Hakkım’ sloganıyla HIV/AIDS ile mücadeleye dikkat çekiliyor. İstanbul Aile Hekimliği Derneği (İSTAHED) Bilim Komisyonu Üyesi Uzm. Dr. Selda Handan Karahan, Dünya AIDS Günü dolayısıyla yaptığı açıklamada, HIV/AIDS ile mücadelede farkındalığın artırılması gerektiğini vurguladı. Karahan, “Bu yılki tema olan ‘Haklar Yolunu Seç: Benim Sağlığım, Benim Hakkım’, herkese sağlık hakkının sağlanması hedefiyle AIDS mücadelesinde de haklar yolunu esas almaya davet ediyor” dedi. Karahan, açıklamasına şöyle devam etti: “Dünya AIDS Günü; AIDS’e bağlı hastalıklar nedeniyle hayatını kaybeden 32 milyondan fazla insanı anmak, AIDS ile yaşayan milyonlarca insana destek olmak, HIV ile mücadele edenlere yönelik farkındalığı artırmak ve HIV’in yayılmasını önlemeye yönelik çabaları güçlendirmek için oldukça önemli bir fırsat.”
HIV/AIDS nedir, nasıl bulaşır?
Karahan, HIV’in vücutta yaptığı etkilerle ilgili olarak, “İnsan immün yetmezlik virüsü (HIV), vücudun bağışıklık sistemine, özellikle CD4 hücreleri adı verilen beyaz kan hücrelerine saldıran bir enfeksiyondur. HIV, bu CD4 hücrelerini yok eder ve bir kişinin tüberküloz, mantar enfeksiyonları, ciddi bakteriyel enfeksiyonlar gibi fırsatçı enfeksiyonlara karşı bağışıklığını zayıflatır. Enfeksiyonu alan kişilerde, ilerleyen aşamalarda, edinilmiş immün yetmezlik sendromu (AIDS) ortaya çıkmaktadır. Bulaşma yolu; en sık korunmasız cinsel temas, ikinci olarak ise damar içi madde kullananların ortak paylaştığı enjektörler ile olmakta” şeklinde bilgi verdi.
Dünyada ve Türkiye’de HIV/AIDS durumu
Dünyadan ve Türkiye’den HIV/AIDS vakalarıyla ilgili bilgi ve veriler paylaşan Karahan, şu açıklamalarda bulundu: “AIDS vakaları ilk olarak 1981’de bildirilmiştir. Küresel AIDS 2024 raporuna göre, 2023 yılında 1,3 milyon kişi yeni HIV tanısı almış olup, halen 39,9 milyon kişi HIV ile yaşamaya devam etmektedir. 630 bin kişi AIDS ilgili sebepler nedeniyle hayatını kaybetmiştir. Sahra Altı Afrika, HIV/AIDS salgınından en çok etkilenen bölgelerdir. Latin Amerika, Doğu Avrupa ve Asya gibi bölgelerde morbidite ve mortalitede artış eğilimleri görülmektedir. Türkiye’de resmi kayıtlara göre, ilk vakanın tespit edildiği 1985 yılından 08 Kasım 2023 tarihine kadar doğrulama testi pozitif tespit edilerek bildirimi yapılan toplam 39 bin HIV-pozitif kişi ve 2 bin 295 AIDS vakası bulunmaktadır. Vakaların yüzde 81,5’i erkek, yüzde 18,5’i kadın olup; tespit edilenlerin yüzde16,1’i yabancı uyruklu kişilerden oluşmaktadır. Vakalar en fazla sırasıyla 25-29 ve 30-34 yaş gruplarında görülmektedir. Bulaşma yolu; bildirilen vakalar içerisinde cinsel yolla bulaşma yüzde 95,6, damar içi madde kullanımı yoluyla bulaşma yüzde 2 ve anneden bebeğe geçiş ise yüzde1,2’dir. Türkiye’de HIV/AIDS bildirimi zorunlu hastalıklar listesinde yer alır ve düzenli HIV/AIDS sürveyansı yürütülmektedir. HIV/AIDS sebebiyle sağlık kuruluşlarına başvuran, tedavi ve testlerini yaptıran hastaların veya yeni tespit edilen HIV pozitif kişilerin kimliği ile ilgili bilgiler kodlanarak bildirilir, kişilerin isim, soy isim ve T.C. kimlik numarası bilgileri alınmamaktadır. DSÖ, HIV riski altında olabilecek her kişinin test edilmesini önermektedir. HIV edinme riski yüksek olan kişiler, kapsamlı ve etkili HIV önleme, test ve tedavi hizmetlerine ulaşabilmelidir. HIV enfeksiyonu, basit ve uygun fiyatlı hızlı tanı testlerinin yanı sıra kendi kendine testler kullanılarak teşhis edilebilir. HIV test hizmetlerinin 5 maddeye uyması çok önemlidir. Bunlar; rıza, gizlilik, danışmanlık, doğru sonuçlar ve tedavidir.”
DSÖ’nün hedefleri
Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ)’nün hedeflerine de değinen Karahan, “DSÖ’nün HIV ile ilgili 2022-2030 küresel sağlık sektörü stratejisi hedefleri, 2020’de 1,5 milyon olan HIV enfeksiyonu sayısını 2030’a kadar 335 bine ve 2020’de 680 bin olan ölümleri 2030’da 240 binin altına düşürmektir” dedi.
Aile sağlığı merkezlerine başvurulmalı
Karahan, HIV teşhisi konan kişilere antiretroviral tedavi (ART) önerildiğini ve bu tedavinin hem hastalığın ilerlemesini durdurduğunu hem de başkalarına bulaşmayı engellediğini belirterek, “Önlenebilir bir hastalık olan HIV /AIDS ile mücadelenin en etkili yolu, korunma önlemlerini uygulamaktır ve risk durumlarında test yaptırmaktır. Aile hekimliklerinde ücretsiz olarak HIV testi uygulanabilmektedir. HIV/AIDS için en önemli korunma yollarından biri olan kondom ücretsiz olarak normalde aile sağlığı merkezlerinde dağıtılmaktadır, ancak bir süredir aile sağlığı merkezlerinde dağıtımı yapılamayan kondom uygulaması özellikle HIV/AIDS bulaşını önlemek açısından önemlidir. HIV/AIDS’den korunmak ve test yaptırmak hayat kurtarır, daha ayrıntılı bilgi için mutlaka aile hekimine başvurulmalı” diyerek açıklamasını tamamladı.
