Hidrokarbonlardan yenilenebilir enerji kaynaklarına enerji geçişi bugünlerde politika tartışmalarının ön saflarında yer alıyor. Ancak son 18 ay, bu girişimin, birçok senaryoda ortaya çıkan verileri inceleyerek düşünüldüğünden daha zorlu ve karmaşık olduğunu gösterdi. İşleri ilerletmek için büyük girişimler (Enflasyon Azaltma Yasası ve RePowerEU gibi) benimseyen Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa’da bile, geçişin nihai olarak bağlı olduğu yeni teknolojilerin geliştirilmesi, yaygınlaştırılması ve ölçeklendirilmesi yalnızca belirlenecek. “Enerji geçişi” terimi, yüzyıllar önce Sanayi Devrimi ile başlayan yolculukta bir adım daha attığımızı gösteriyor. Daha önceki geçişleri teknoloji ve ekonomik avantaj sağlarken, kamu politikası artık en önemli faktör.
Dahası, önceki enerji geçişleri bir asır veya daha uzun bir süre boyunca ortaya çıktı ve mevcut teknolojileri tamamen yerinden etmediler. Petrol, 1960’larda dünyanın en büyük enerji kaynağı olarak kömürü geride bıraktı, ancak şimdi o zamana göre üç kat daha fazla kömür kullanıyoruz ve küresel tüketim 2022’de rekor seviyeye ulaşıyor.
Buna karşılık, bugünkü geçişin çeyrek yüzyıldan biraz daha uzun bir süre içinde ortaya çıkması amaçlanıyor. Öngörülen şeyin ölçeği göz önüne alındığında, bazıları politika planlama sürecinde makroekonomik analize yeterince dikkat edilmediğinden endişe ediyor. Fransız iktisatçı Jean Pisani-Ferry, Peterson Uluslararası Ekonomi Enstitüsü için 2021 tarihli bir makalesinde, net sıfır emisyona çok hızlı hareket etmenin “1970’lerdeki şoklara çok benzeyen olumsuz bir arz şokunu” hızlandırabileceğini belirtiyor.
Ani bir geçişin “iyi huylu olma ihtimalinin düşük olduğu ve politika yapıcıların zorlu seçimlere hazırlanmaları gerektiği” konusunda uyarıyor. 2021 yazının sonlarında enerji piyasalarının daralmaya başlamasından bu yana yaşanan gelişmeler, dikkat edilmesi gereken dört büyük zorluğa işaret ediyor. Birincisi, büyük ölçüde Rusya’nın Ukrayna’daki savaşının neden olduğu aksaklıklar nedeniyle, enerji güvenliği yeniden birinci öncelik haline geldi. Çoğunlukla ışıkları açık tutmak ve fabrikaları çalışır durumda tutmak hidrokarbon kaynağını gerektirir. Bu nedenle enerji güvenliği, yeterli ve makul fiyatlı tedarik ve jeopolitik risk ve ekonomik zorluklardan izolasyon sağlamak anlamına gelir.
İklim değişikliği ana odak noktası olmaya devam etse bile, ABD Başkanı Joe Biden yönetimi yerli şirketleri petrol üretimlerini artırmaya çağırdı ve Stratejik Petrol Rezervinden önceki yönetimlerin hepsinden çok daha büyük ölçekte tedarik sağladı. Almanya’da, iktidar koalisyonundaki Yeşiller, ülkenin sıvılaştırılmış doğal gaz ithal etme kapasitesinin geliştirilmesine öncülük etti ve 200 günden daha kısa bir sürede inşa edilen altyapı aracılığıyla ABD’den ilk LNG teslimatı geldi.
Enerji güvenliği önümüzdeki yıllarda unutulacak bir şey değil. İkinci zorluk ölçekle ilgilidir. Bugünün 100 trilyon dolarlık dünya ekonomisi, enerjisinin %80’inden fazlası hidrokarbonlara bağlı ve küresel enerji sistemi kadar büyük ve karmaşık hiçbir şey kolayca dönüştürülemez. Evet, enerji verimliliği geliştirilebilir. Ancak ana etkiler, tüm insanların %80’inin yaşadığı ve artan gelirlerin enerji talebini artıracağı gelişmekte olan dünyadan ziyade gelişmiş ülkelerde ortaya çıkacak.
Bu, üçüncü zorluğa işaret ediyor: yeni Kuzey-Güney ayrımı. Başta Batı Avrupa ve Kuzey Amerika olmak üzere Küresel Kuzey’de, iklim değişikliği politika gündeminin başında yer alıyor. Ancak Küresel Güney’de bu öncelik, ekonomik büyümeyi artırmak, yoksulluğu azaltmak ve yakılan odun ve atıklardan kaynaklanan iç mekan hava kirliliğini hedefleyerek sağlığı iyileştirmek gibi diğer kritik önceliklerle bir arada var oluyor. Bu nedenle, gelişmekte olan ülkelerdeki pek çok kişi için “enerji geçişi”, odun ve atıktan sıvılaştırılmış petrol gazına geçiş anlamına gelir.
Bu bölünme, geçen yıl Avrupa Parlamentosu’nun Uganda’dan Tanzanya üzerinden Hint Okyanusu’na uzanan bir petrol boru hattını kınayan bir kararı kabul etmesiyle canlı bir şekilde ortaya çıktı. Avrupa Parlamentosu Üyeleri, projenin iklimi, çevreyi ve insan haklarını olumsuz etkileyeceği itirazında bulundu. Yine de oylarını, boru hattının ekonomik kalkınma için bir temel olarak görüldüğü Uganda’daki kişi başına düşen gelirin (cari dolar cinsinden) sırasıyla 50 ve 60 kat daha fazla olduğu Fransa ve Belçika’da bulunan bir organdan kullandılar.
Karar şiddetli bir tepkiye neden oldu. Uganda parlamentosunun başkan yardımcısı, Avrupalıları “Uganda ve Tanzanya’nın egemenliğine karşı en yüksek düzeyde yeni sömürgecilik ve emperyalizm sergilemekle” suçladı. Dördüncü zorluk, enerji geçişinin malzeme gereklilikleri ile ilgilidir. Bu nedenle, enerji geçişinin yönü net olsa da, politika yapıcılar ve halk bunun beraberinde getirdiği zorlukların farkında olmalıdır. Ele alınması gereken karmaşık konuların daha derin ve daha gerçekçi bir şekilde anlaşılması, geçişin hedeflerine ulaşma çabası ilerledikçe çok önemlidir.
Kaynak: Project Syndicate
