Tarihte bugün ülkemizde ve dünya genelinde 57’nci yılını kutlayan Dünya Satranç Günü, UNESCO tarafından 20 Temmuz 1966’da resmi gün olarak ilan edildi. Günümüzde satrancın tam olarak henüz nerede ortaya çıktığı bilinmiyor. Ancak gözlemlenenlere göre, 4 bin yıl önce Mısır’da oynandığına dair bulgular keşfedilmiş.
Satranç nedir?
Satranç, iki oyuncu arasında satranç tahtası ve taşları ile oynanan bir masa oyunu. Dünya çapında turnuvaları düzenlenir ve bir spor dalı olarak kabul edilir. Bu oyun satranç tahrası denilen 8 çarpı 8’lik kare bir alan üzerinde 32 adet satranç taşıyla oynanır. Toplam 64 karenin yarısı siyah, yarısı beyaz renklerden oluşur. Taraflar beyaz ve siyah renkli taşları alır, her oyuncunun bir seferde bir hamle yapmasıyla oyun gelişir. Oyunun başında beyaz ve siyahların 16 taşı bulunur. Bunlar bir şah bir vezir, iki kale iki fil, iki at ve sekiz piyondan oluşur. Oyunun amacı karşı tarafın şahını mat etmek.
Nasıl ortaya çıktı?
Satrancın, zamanımızdan en az 4 bin yıl önce Mısır’da oynandığına dair bulgular piramitlerdeki kabartmalarda bulunmakta. Yine Çin’de, Mezopotamya’da ve Anadolu’da oynanmaktaydı. Oyunun bugünkü adını alması, milattan sonra 3’üncü ve 4’üncü yüzyıllarda Hindistan’da, oyuna Çaturanga denmesi ile başlar.
Satranç ile ilgili ilk yazılı belgeler Hindistan’da bulunuyor. Daha sonra satranç İran’a, onlardan Araplara, Endülüslüler sayesinde de İspanya üzerinden Avrupa’ya yayılmış. Arap ve Avrupa el yazması kitaplardan sonra, İspanyol Lucena’nın ilk basılı satranç kitabında 1497 satrancın o zamanki yeni kuralları açıklandı. O zamandan bugüne kadar, satranç oyununun kuralları değişmeden gelmiş.
İspanya’dan sonra, İtalya, Fransa, Almanya, Amerika Birleşik Devletleri ve Rusya’da satranç hızla yaygınlaştı. 15’inci yüzyılda İspanyol Lucena, 17’inci yüzyılda İspanyol El Greco, 18’inci yüzyılda Fransız Philidor’un satranç kitapları var.
19’uncu yüzyıl sonlarında satrancın büyük yıldızları belirdi: Anderssen, Morphy, Rubinstein ve Steinitz. 1850’lerden başlayarak, güçlü oyuncuların katıldığı turnuvalar yapıldı. Sonunda, 1886’da o zamanın en kuvvetli iki satranç oyuncusu arasında, ilk dünya satranç şampiyonluk karşılaşması oynandı: Steinitz ve Zukertort. Steinitz bu maçı, 10 galibiyet, 5 beraberlik ve 5 yenilgi alarak kazandı. İlk resmi dünya satranç şampiyonu Wilhelm Steinitz. Steinitz aynı zamanda, satrancı sistematik oynama kavramının da babası. Steinitz’in teorisinin başlangıç noktası ‘Satrançta konumun özelliklerine uygun bir plan yaparak oynamak’. ‘Konumun Özellikleri’ konusundaki görüş ve çalışmaları, modern satranç oyununun temelleri olmuş.
