Salı, Kasım 12, 2024

Dengeler

Başta dünya genel nüfus artışı, iletişimdeki gelişmelerin yanında münasebetlerin çok yönlü ve çeşitli genişleyerek küresel nitelik kazanmasını sağladı. Tarih boyunca kısa süreli parlamalar, yükseliş ve çöküşler, kayboluş, tekrar ortaya çıkmalar halinde sağlanılmış hakimiyet tecrübelerinden bugünlere, tabanı son beş asırlık süredir hazırlanmış gittikçe ekonomizmin öne çıktığı yapılanma, daha çok kriz dinamiğinde sürdürülebilirliği çabaları ile; siyaset- kültür- ekonomi üzerinde etkili olmakta.

Tüm iktisadi faaliyetler için karar ve tercihlerde maliyet kavramının öncelikle ele alınır olduğu gerçeği, üretici ve tüketiciler için sahip olunan avantaj ve dezavantajların ihmal edilebilirliğinden olarak sistemin küresel zemine meyletmesi beklenir.

20.asır, finans-devlet arasında her türlü münasebetin tesis edilmesinde yaygın kitlelerin her bir birey’e uzanan uyum kapasitesini de kollayan şekilde tezahür etti.

İki büyük savaş öncesinde Atlantik, Anglo-Sakson serbest teşebbüs- üretim- finans mekaniğinin bağlantıları ile sonrasında dünyada ulus-devlet politik kalkınma retoriğinin kamu iktisadı ilke ve uygulamalarından beslenmesi, küresel şebekelenme süreci soğuk savaş yıllarının bitimine uzanır. Neticede 20.asrın son evrelerinde devletler camiasında Birleşmiş Milletlerde güçlülerin veto hakkı taşıması, ikili, üçlü, beşli, yedili olarak sınıflandırılan güçlülerin zayıfları ezmesi olağan siyasi ve kültürel nitelikler kazanır.

Sermaye hareketlendikçe neoliberal doğrultuda şekillenen uluslar ekonomilerinin, küresel müstakil güçlerinin isteklerine tabi olarak kurulu müesseseleri tasfiye etmek doğrultusunda hayli yol alındığı ve sürecin devam ettiğidir. Devletlerin iç siyasetlerinde ortaya çıkan istikrarsızlıklar hemen her gün dünyanın herhangi bir bölgesinde vuku bulan olaylar bu zincirin varlığını teyid eder nitelikte.

Dış siyasetlerinde farklı gibi bir tablo görünüyor olsa da uluslararası hukuk ulusal hukuklara göre yaptırım gücü zaten çok gerilerde kalan zayıf bir saha idi. Soğuk Harp döneminde; militer güç, süpergüçler için kuvvete dönük diplomasi daha sonraları iktisadi yaptırımlar barışın temininde ekseriyetle başvurulan çözümler arasında sayılabilir.

Arjantinli analizci uzman Jorge Castro, “Akılda tutulması gereken temel kural, dünyaya hakim olmanın hiç bir yolu olmadığı, yapılması gereken, her tarihsel dönemde dünyanın temel eğilimlerine uyum sağlamak” olduğuna dikkat çeker.

Demir Uzun

Diğer Yazarlar