Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından açıklanan 2023 yılı Ocak-Ağustos ayları bütçe rakamlarına göre, yılın ilk sekiz ayında bütçe açığı Ağustos ayında da gelir-gider dengesinin 51,27 milyar fazla vermesi nedeniyle Temmuz sonunda 434,65 milyardan Ağustos sonunda 383,384 milyar liraya indi. 2022’nin aynı döneminde 33,13 milyar lira fazla bulunmaktaydı.
2023 yılı için faiz dışı açık, yeni ek bütçe hariç 659,4 milyar lira olarak bütçelenmiş bulunuyor. İlk sekiz ayda açık bütçede öngörülenin %58,1’ine ulaşmış durumda. Bu gelişmenin arkasında bütçe giderlerinin bir yıl önceye göre %94,91 artarak 1.735,2 milyardan 3.382,1 milyara çıkması, buna mukabil gelirlerin de sadece %69,58 artarak 1.68,3 milyardan 2.998,7 milyara yükselmesi yatıyor.
İlk sekiz ayda gider bütçesinin iki büyük kalemini %66,19 ile personel giderleri ve cari transferler oluşturuyor. Personel giderleri %117,73 artarak 379,6 milyardan 826,5 milyara yükselerek giderlerin %24,44’ünü, cari transferler ise %9,22 artarak 715,9 milyardan 1.412,0 milyara yükselerek toplam giderlerin %41,75’ini oluşturdu. Faiz giderleri ise %129,95 oranında artarak 2022’de 173,9 milyar iken bu yıl 400,1 milyar lira olarak gerçekleşti.
Bütçenin toplamda %69,58 oranında artan gelirleri içinde vergi gelirleri %76,05 artarak 1.474,5 milyardan 2.595,8 milyara yükselirken, toplam gelirlerin %86,56’sını oluşturdu. Yüzde 94,91 artan giderlere karşılık gelirlerin %69,58 artması açığın temel nedeni olarak gözüküyor.
2022-2023 OCAK – AĞUSTOS BÜTÇE GERÇEKLEŞMELERİ
| (milyon) TL | 2022 | 2023 | Artış |
|---|---|---|---|
| Bütçe Giderleri | 1.735.193 | 3.382.103 | 94,91% |
| Faiz Hariç Giderler | 1.561.199 | 2.982.002 | 91,01% |
| Personel Giderleri | 379.621 | 826.534 | 117,73% |
| SGK Devlet Primi | 59.794 | 119.660 | 100,12% |
| Mal ve Hizmet Alımları | 126.905 | 232.056 | 82,86% |
| Cari Transferler | 715.982 | 1.412.053 | 97,22% |
| Sermaye Giderleri | 107.975 | 199.227 | 84,51% |
| Sermaye Transferleri | 20.467 | 100.484 | 390,96% |
| Borç Verme | 150.455 | 91.988 | -38,86% |
| Yedek Ödenekler | 0 | 0 | 0,00% |
| Faiz Giderleri | 173.994 | 400.100 | 129,95% |
| Bütçe Gelirleri | 1.768.320 | 2.998.719 | 69,58% |
| Genel Bütçe Gelirleri | 1.730.328 | 2.932.320 | 69,47% |
| Vergi Gelirleri | 1.474.497 | 2.595.811 | 76,05% |
| Teşeb. ve Mülkiyet Geliri | 74.670 | 97.834 | 31,02% |
| Özel Gelirler Bağışlar | 21.073 | 17.544 | -16,75% |
| Faizler, Paylar ve Cezalar | 150.412 | 208.608 | 38,69% |
| Sermaye Gelirleri | 8.505 | 8.443 | -0,73% |
| Alacaklardan Tahsilat | 1.171 | 4.079 | 248,23% |
| Özel Bütçeli İd. Gelirleri | 28.738 | 48.797 | 69,80% |
| Düzenleyici ve Denetleyici Kurumların Gelirleri | 9.254 | 17.602 | 90,21% |
| Bütçe Dengesi | 33.127 | -383.384 | -1257,32% |
| Faiz Dışı Denge | 207.121 | 16.716 | -91,93% |
- Yukarıdaki tablodaki cari transferlerin alt kalemlerine baktığımız zaman 1.412,1 milyar liralık giderin 136 milyar lirası görevlendirme gideri ve bu rakamın 0,6 milyar lirası da KİT görevlendirme giderleri;
- 298,7 milyardan %114,3 artarak 640,1 milyar liraya çıkan hazine yardımları, – ki bu son rakamın içinde 199,2 milyar lira devlet sosyal güvenlik katkısı ve 54,2 milyar lira da sosyal güvenlik açığı finansmanı yer alıyor.
- 52,9 milyar lira SSK 5 puan indirimi giderleri, 36,8 milyar lira emeklilere ek ödeme yer alıyor.
- Tarımsal destekleme ödemelerinin de %54,4 artarak 26,1 milyardan 40,3 milyara yükselmiş olması dikkat çekiyor.
- Hane halkına yapılan diğer transferler %59,3 artarak 104,5 milyardan 166,5 milyara; Sermaye giderleri %8,5 artarak 107,9 milyardan 199,3 milyara yükselirken, borç verme işlemleri 150,455 milyardan 91,98 milyara gerilemiş bulunuyor. Bu kalemde KİT’lere geçen sene verilmiş olan 127,86 milyar liranın 66,157 milyara gerilemiş olması bu azalmanın başlıca nedeni olarak gözüküyor.
- Gelir kalemlerine baktığımızda birinci sırada 572,4 milyardan %52,2 artarak 871,5 milyara yükselen gelir ve kazanç üzerinden alınan vergiler geliyor.
- İkinci sırada 360,9 milyardan 550,5 milyara yükselen ithalde alınan KDV;
- Üçüncü sırada %127,6 artarak 241 milyardan 512,75 milyara yükselen Özel Tüketim Vergisi;
- Dördüncü sırada da %165 artarak 107,7 milyardan 285,5 milyara yükselen Dahilde Alınan KDV yer alıyor.
- Özel Tüketim vergisi alt kalemlerinde motorlu taşıtlardan alınan ÖTV 86,86 milyardan 256,7 milyara, petrol ve doğalgaz ürünlerinden alınan ÖTV 49,5 milyardan 75,9 milyara; alkollü içeceklerden alınan ÖTV 25 milyardan 39,9 milyara; tütün mamullerinden alınan ÖTV 61,8 milyardan 102 milyara, dayanıklı tüketim ve diğer mallardan alınan ÖTV de 15,4 milyardan 32,8 milyara yükselmiş durumda.
