Biliyorsunuz, 23 Eylül 2023 tarihi ile 21 Aralık 2023 tarihi arasında sonbahar hüküm sürecek. Sonbahar ne yazık ki, çok kuru bir şekilde başladı. Batı Türkiye, kuraklıkla baş etmenin yollarını bir şekilde bulacak ama, kolay da olmuyor. Her ay sonu yaptığımız gibi, gelecek ayın ay takvimine bir göz atalım. Ay takvimine göre, 10; 15; 26 ve 28 Ekim tarihlerinde tarımsal eylemler gerçekleştirilmemelidir. 15. ve 28. günleri Ay düğümü; 10. günü Ay’ın en uzak, 26. günü ise en yakın olduğu tarihlerdir. 1-5 Ekim arası ve 20-31 Ekim arasında çıkan ay dönemi olmasına karşılık, 6-19 tarihleri ise inen Ay dönemidir.
Geçen hafta kızılderililerin 3 kardeş tarımından bahsederken, bir de 4. kardeşten ayçiçeğinden bahsetmiştik. Bazı ailelerde, biliyorsunuz sonradan yeni bir kardeş daha ortaya çıkar ya. Biz de, sonradan yapılan bu kaynak olma durumunu, biraz ona benzetiyoruz.
Genel olarak, ayçiçeği ailesi (Helianthus subsp.) boy olarak bayağı uzun oluyorlar. Dolayısı ile, bir kaç tanesi yakın ekilince alt kısımlarında fazla bitki yetişmiyor. Bunun nedenlerinden bir tanesi de, köklerinde zehirli maddelerin salgılanmasıdır.
Latin kökenli dillerde, bu duruma “allelopati” deniyor. Ceviz (Juglans nigra), kokulu ağaç (Ailanthus altissima), benekli peygamber çiçeği (Centaurea stoebe) köklerinden salgıladıkları maddelerle, yakın çevrelerinde başka tohumların çimlenmesini önlerler. Aynı nedenle ayçiçekleri, patates ve sırık fasulyelerle (anlayacağınız kardeşlerden bir tanesi ile arası çok iyi değil) geçinemezler.
Rezeneyi de birbirlerini sevmeyenler kısmına koyabilirsiniz. Hemen de üzülmeyin çünkü acı bakla, aynısefa, Latin çiçeği, fesleğen, bezelye, salatalık, domates, kavun, kabak, kıvırcık salat ve mısır ile “gül gibi” yaşarlar. Sarmaşık domates fidelerinin, beraber yaşamaktan en çok keyif aldıkları bitkiler ayçiçekleridir desek yalan olmayacak.
Bu ortak yaşam nasıl oluyor, biliyor musunuz? En öncesi, ayçiçeği son derece sağlam bir bitki, dolayısı ile rüzgara karşı son derece dayanıklı hatta güneşe karşı da çok dayanıklıdır.
Özellikle “aphid” denilen yaprak bitlerine karşı, tam olarak bilmediğimiz mekanizmalar ile püskürtücü özelliği vardır. Bu özelliği nedeniyle de kavunların yaşamasını kolaylaştırırlar. Yukarıda da bahsettiğimiz gibi istenmeyen otların, tohumların, çimlenmesini önledikleri için de kabakgiller ve mısır fidanları açısından bir anlamda yaşam alanı ya da nefes alma alanı açarlar.
Yaprak bitlerini savma yöntemleri tam olarak bilinmiyorsa da, uçuş böceği gibi yararlı böcekleri çektikleri ve sayelerinde rahat ettikleri gerçektir. Bir de, ayçiçeklerinin çok derine inen köklerinin toprağın geçirgenliğini arttırdığı, her ne kadar ayçiçeklerinin toprağın besin maddelerini tükettiği bilinse de, bu sayede toprağın niteliğinin daha da iyi olacağı söylenir.
Ayçiçeği genel olarak asalaklara ve sıcağa dayanıklıdır. Ayrıca, kelebekler ve arı gibi tozlaştırıcı böcekleri de, ufak kuşları da kendilerine çekerler. Ayçiçeği ailesinin bireylerinin sarı, turuncu, kırmızı, kahverengiye çalan koyu kırmızı renkleri olup, papatyagillerden tek yıllık bitkilerdir.
Bitkinin günle, güneşle özdeşleştirilmesinin nedeni genç bitkilerin güneşi takip etmesi, başlarını güneşe döndürmesidir.Aslına bakarsanız karanlıkta da ayçiçekleri başlarını bir şekilde oynatırlar. Tohumların ekildiği bölge, en az 6-8 saat güneş almalıdır.
Ayçiçekleri toprak ayırt etmeseler de, bir yağmurdan sonra suyun göllendiği bölgelerde bu bitkiyi ekmeyin, ya da dikmeyin. Tohumları, 2,5 ile 4 cm derine ekilmesi uygun olur. Tohumlar arası, 15 cm, sıra arası ise 75 cm olmalıdır.
Biliyorsunuz eski numaradır; tohumları aynı çukura üçer üçer ekerek, 15 cm. boylandıkları zaman en sağlamını tutacak şekilde diğerlerini kesip atabilirsiniz. Yalnız tohumları soğuğu hiç sevmediklerinden, toprak sıcaklığı 10 derecenin üzerinde olduğunda ekmeniz önerilir, ayrıca tohumlar 70 ile 90 gün içinde çimlenirler.
Çimlenen ayçiçeği tohumlarını, yani sürgünlerini, kuvvetli suyla sulamak yerine, toprağı bitkiden 8-10 cm. uzağından bolca sulamak daha uygun olacaktır. Bu süreçte sürgünleri salyangoz ve sümüklü böceklere karşı korumak gerekir. Ayçiçekleriniz büyüdükçe sulama aralarını açarak, buna karşılık verdiğiniz su miktarını arttırarak köklerin daha derine gitmesini sağlamanız uygun olacaktır.
Gerektiği gibi beslenen bazı tohumlardan çıkan bitkilerin boyları 4,5 metreye, çiçeklerinin çapları ise 30 cm.’ye yaklaşabilir Yanlış anlamaya meydan vermemek için hemen bir şeyler ekleyelim. Her ne kadar yukarıda rüzgara dayanıklıdır dedikse de, özellikle genç fidanları rüzgardan korumak gerekir.
Evinizin bahçesine 3 ya da 5 tane ekiyorsanız yanlarına da birer tane sırık saplamayı ve bunlara bağlamayı da unutmayın. .Ayçiçeklerinin tohumları, çiçek üzerinde Fibonacci sayılarına uygun dizilmişlerdir. Çam kozalakları, ananasın yemiş üzerindeki pulları, sukulent yaprakları, Brüksel lahanalarının sap üzerindeki dizilişi de 0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55, 89, 144 diye devam eden Fibonacci dizisine uygundur
Bu hafta da yazımızı, bir ay kadar önce yaptığımız gibi Serpil Üçok tarafından Kanada’dan yollanan ayçiçeği fotoğrafları ile süslüyoruz. Ayçiçekleri bahçecilik süslemesinde rahatlıkla kullanılabilecek albenili çiçekler. Denemeye değer diye düşünüyoruz.
Keyifli Bahçeler…
