Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından açıklanan 2023 yılı Ocak-Kasım ayları bütçe rakamlarına göre, yılın ilk onbir ayında ekim sonu 608,063 milyar liraya yükselmiş olan bütçe açığı 532,436 milyar liraya indi. 2022’nin aynı döneminde 20,449 milyar lira açık bulunmaktaydı. 2023 yılı için faiz dışı açık, yeni ek bütçe hariç 659,4 milyar lira olarak bütçelenmiş bulunuyor.
İlk onbir ayda açık bütçede öngörülenin %80,7’sine ulaşmış durumda. Bir önceki ay bu oran %90’ın üzerinde idi. Bu gelişmenin arkasında bütçe giderlerinin bir yıl önceye göre %102 artarak 2.567,5 milyardan 5.192,9 milyara çıkması, buna mukabil gelirlerin de %82,9 artarak 2.547 milyardan 4.660 milyara yükselmesi yatıyor.
İlk onbir ayda gider bütçesinin iki büyük kalemini %63,44 ile personel giderleri ve cari transferler oluşturuyor. Personel giderleri %116,97 artarak 567,1 milyardan 1.230,5 milyara yükselerek giderlerin %23,7’sini, cari transferler ise %104,24 artarak 1.010,6 milyardan 2.064 milyara yükselerek toplam giderlerin %39,75’ini oluşturdu. Faiz giderleri ise %116,05 oranında artarak 2022’de 292,7 milyar iken bu yıl ilk 11 ayda 632,3 milyar lira olarak gerçekleşti.
Bütçenin toplamda %82,9 oranında artan gelirleri içinde vergi gelirleri %89,56 artarak 2.141,8 milyardan 4.059,9 milyara yükselirken, toplam gelirlerin %87,11’ini oluşturdu. Yüzde 102,25 artan giderlere karşılık gelirlerin %82,97 artması açığın temel nedeni olarak gözüküyor.
Aşağıdaki tabloda 2022 ve 2023 yıllarına ait Ocak – Kasım ayı bütçe kalemlerindeki gerçekleşmeler ve artış oranları yer alıyor.
2022-2023 OCAK – KASIM BÜTÇE GERÇEKLEŞMELERİ
| (milyon) TL | 2022 | 2023 | Artış |
|---|---|---|---|
| Bütçe Giderleri | 2.567.605 | 5.192.979 | 102,25% |
| Faiz Hariç Giderler | 2.274.947 | 4.560.697 | 100,47% |
| Personel Giderleri | 567.132 | 1.230.529 | 116,97% |
| SGK Devlet Primi | 87.956 | 170.182 | 93,49% |
| Mal ve Hizmet Alımları | 205.422 | 372.213 | 81,19% |
| Cari Transferler | 1.010.578 | 2.064.049 | 104,24% |
| Sermaye Giderleri | 177.454 | 363.111 | 104,62% |
| Sermaye Transferleri | 31.798 | 218.659 | 587,65% |
| Borç Verme | 194.607 | 141.955 | -27,06% |
| Faiz Giderleri | 292.658 | 632.282 | 116,05% |
| Bütçe Gelirleri | 2.547.156 | 4.660.543 | 82,97% |
| Genel Bütçe Gelirleri | 2.493.439 | 4.564.221 | 83,05% |
| Vergi Gelirleri | 2.141.772 | 4.059.954 | 89,56% |
| Teşeb. ve Mülkiyet Geliri | 100.177 | 125.289 | 25,07% |
| Özel Gelirler Bağışlar | 28.479 | 25.785 | -9,46% |
| Faizler, Paylar ve Cezalar | 210.629 | 336.162 | 59,60% |
| Sermaye Gelirleri | 10.325 | 10.826 | 4,85% |
| Alacaklardan Tahsilat | 2.056 | 6.206 | 201,81% |
| Özel Bütçeli İd. Gelirleri | 41.784 | 73.287 | 75,39% |
| Düzenleyici ve Denetleyici Kurumların Gelirleri | 11.933 | 23.035 | 93,04% |
| Bütçe Dengesi | -20.449 | -532.436 | 2503,78% |
| Faiz Dışı Denge | 272.209 | 99.846 | -63,32% |
- Yukarıdaki tablodaki cari transferlerin alt kalemlerine baktığımız zaman 2.064 milyar liralık giderin 230,8 milyar lirası görevlendirme gideri ve bu rakamın 163 milyar lirası da KİT görevlendirme giderleri;
- 410 milyardan %127 artarak 930,8 milyar liraya çıkan hazine yardımları, – ki bu son rakamın içinde 292,6 milyar lira devlet sosyal güvenlik katkısı ve 54,2 milyar lira da sosyal güvenlik açığı finansmanı yer alıyor
- 69,9 milyar lira SSK 5 puan indirimi giderleri, 54,2 milyar lira emeklilere ek ödeme yer alıyor.
- Tarımsal destekleme ödemelerinin de %41 artarak 36,3 milyardan 51,2 milyara yükselmiş olması dikkat çekiyor.
- Hane halkına yapılan diğer transferler %33,9 artarak 150,4 milyardan 201,4 milyara; Sermaye giderleri %104,6 artarak 177,5 milyardan 363,1 milyara yükselirken, borç verme işlemleri 194,6 milyardan 141,9 milyara gerilemiş bulunuyor. Bu kalemde KİT sermayesinin 164,5 milyardan 104,7 milyara inmiş olması bu gerilemenin başlıca nedeni olarak gözüküyor.
- Gelir kalemlerine baktığımızda birinci sırada 522,5 milyardan %64,9 artarak 848 milyara yükselen ithalde alınan Katma Değer Vergisi,
- İkinci sırada %120,95 artarak 367,3 milyardan 811,5 milyara yükselen Özel Tüketim Vergisi;
- Üçüncü sırada %53,73 artarak 498,7 milyardan 766,7 milyara yükselen Kurumlar Vergisi;
- Dördüncü sırada da %94,47 artarak 314,5 milyardan 611,7 milyara yükselen Gelir Vergisi yer alıyor.
- Özel Tüketim vergisi alt kalemlerinde motorlu taşıtlardan alınan ÖTV %174 artarak 138,3 milyardan 379,8 milyara, petrol ve doğalgaz ürünlerinden alınan ÖTV %114,5 artarak 70 milyardan 150,2 milyara; alkollü içeceklerden alınan ÖTV %60,27 artarak 39 milyardan 62,7 milyara; tütün mamullerinden alınan ÖTV %70,19 artarak 92,6 milyardan 157,6 milyara, dayanıklı tüketim ve diğer mallardan alınan ÖTV de %128,4 artarak 23,4 milyardan 53,4 milyara yükselmiş durumda.
- Gelirlerin %87,11’i Vergi Gelirleri; Gelir ve Kazanç Üzerinden Alınan Vergiler %29,58, Dahilde Alınan Mal Ve Hizmet Vergileri %30,86 ve Uluslararası Ticaret Ve Muamelelerden Alınan Vergiler de toplam vergilerin %20,99’unu oluşturuyor.
