Ülkemizde idare sistemi ile ilgili düşüncelerin, uygulamaların anayasal açıdan yaklaşık iki asırlık kendine has bir tecrübe birikimine sahip olduğu rahatlıkla söylenebilir. Sultan 2.Mahmud dönemi Senedi İttifak denemesi ile başlayıp, Tanzimat sonrası, Meşrûtiyet dönemleri ile Meclisi Mebusan ile Osmanlı Devletinin son bulmasına kadar devam etmiş, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin 1920’de teşkili ile günümüze kadar gelmiştir.
Öncesinde meşrûtiyet, daha sonra 29.Ekim.1923 itibarıyla cumhuriyet olarak 100. Yılını idrak ettiğimiz 216 senelik bir süreçtir. Anayasa’da öngörülen idare rejiminin kaynağında geniş halk mutabakatının varlığı rejimin kalitesi açısından önemlidir; en azından başından eksik ise çok çeşitli ve yönlü değişkenlerin de zamanın ihtiyaçları indinde güncellendiğidir.
Demokratik sistemin kalibresini arttıran temsilde adalet, yönetimde istikrar sağlamaya yönelik çalışmaların ve gayretlerin; buna bağlı olarak kamusal erklerin kullanılması, sistemin vazgeçilmezleri olan siyasi partiler ve seçim mevzuatının şartlar çerçevesinde tahkimi gibi idari tasarruflar da dahildir.
Fiili duruma göz atıldığında, ortalama ömrü 14 ay’ı geçmeyen bir yürütme(icra) ömrü manzarasının istikrar ile bağdaşması oldukça zordur. İlaveten, siyasi hayata darbe, müdahaleler gibi zengin manialar dizini seneler boyu demokrasiyi, iç barışı ve dengeleri siyasi, dolayısıyla toplumsal istikrar hilafına etkilemiştir.
Uluslar arası konjonktür açısından ise soğuk savaş dönemi boyunca dünyada devam eden göreli istikrar, yerini yaklaşık otuz yıldır gelişmelerin artış trendinde ulusal ve uluslar arası münasebetlerde güvensizlik ve türlü ihtilafların hakim olduğu değişimlere bırakmıştır.
Böyle bir iklimde Türkiye Cumhuriyeti Toplumunun sabrını test eden girişimlerin halkın sinir uçlarına basan bir dizi faaliyetler arasındaki illiyet bağı dikkat çekmekte. Mevcut küresel ve bölgesel şartlar zemininde ülke jeopolitiği daha da önem arz ederken uluslar arası camiada, savunma ve istihbarat başta olmak üzere bilinen tecrübelerin süzgecinden geçmiş olarak ve de ulus desteği ile dahili dinamiklerinin bağışıklığı idari uyum için önemlidir.
