TÜİK verilerine göre, 2023 yılı kasım ayı itibariyle, 11 aylık toplam ihracat tutarı 232,8 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.
Bilindiği gibi, ihracat işlemleri yapacak firmalarımızın, ihracata başlamadan önce, satılacak malın kalitesi, teknik özellikleri, fiyatı ve pazarlanması gibi göz önünde bulundurması gereken birçok nokta bulunmaktadır.
Ancak, iş bunlarla sınırlı kalmayıp, anlaşma olması halinde, ihracatın gerçekleşmesi için başlayacak olan operasyonel işlemler de devreye girecektir. Sadece malı satmak veya almak için yapılan anlaşma ile her şey yolunda gitmeyecektir. Firmalarımızın, ihracat bağlantılarını yaparken, aşağıda belirttiğim hususları da anlaşma aşamasında göz önünde bulundurmaları gerekmektedir.
1- Olası Riskler
• Ülke riski
• Firma riski
• Mal riski
2- Maliyetler – Finansman
• Mal bedeli tahsil edilene kadar gerekli olan finansman
• İşlem maliyetleri
• Taşıma maliyetleri
3- Operasyonel detaylar
• Ödeme şekilleri
• Teslim şekilleri
Bu sorunların cevabı, ödeme ve teslim şekillerinin bilinçli ve doğru olarak seçilmesinde yatmaktadır.
İhracatçı firmalarımızın, 2023 yılında yapmış oldukları ihracat işlemlerinde, kullandıkları ödeme şekillerini bu bakış açısıyla değerlendirmemiz gerekirse;
Toplam ihracat tutarının;
• %69’na tekabül eden 160,6 milyar dolarlık kısmının Mal Mukabili Ödeme şekline göre,
• %8,79 oranında 20,4 milyar dolarlık kısmının ise Vesaik Mukabili Ödeme şekline göre,
• %16,8 oranında 39,1 milyar dolarlık kısmının ise Peşin Ödeme şekline göre yapıldığı görülmektedir.
Bu istatistik rakamlarına baktığımızda, toplam ihracatın, %78’ne denk gelen 181 milyar dolarlık önemli bir kısmının, Mal Mukabili ve Vesaik Mukabili ödeme şekilleri kullanılarak yapıldığı anlaşılmaktadır.
Yukarıda yaptığımız tespitler ışığında değerlendirme yaparsak, her iki ödeme şeklinin de riskli olduğu aşikardır. Ancak, satılan malların rekabete açık olması ve alıcıların vadeli almak istemeleri, bu işlemlerin operasyonel olarak kolay olmaları, işlem maliyetlerinin düşük olması, Eximbank’ın alacak sigortası yapması ve firmaların birbirini tanımaları gibi sebeplerle bu ödeme şekillerinin kullanıldığı sonucunu çıkarabiliriz.
Dikkat edilmesi gereken diğer bir başlık ise mal bedeli tahsil edene kadar oluşabilecek finansman sıkıntısının nasıl yönetileceğidir. Her iki ödeme şeklinde de firmalarımız, mal bedelini, malları gönderdikten sonra tahsil etmektedirler. Bu durumda, bedel gelene kadar işletmenin nakit akışının nasıl yönetileceği önemli bir sorun olarak ortaya çıkmaktadır. Özellikle mal mukabili ödeme şeklinde, mal bedelini tahsil etme süresi, üretim süresine, sevk süresine ve ödeme vadesine bağlı olarak, 1-2 ay, belki daha uzun bir süre olabilir, Bu detay da işlemlere başlamadan önce göz önüne alınıp gerekli finansman imkanları değerlendirilmelidir.
Olası finansman sıkıntısının çözümü olarak, banka kredisi bir alternatif olarak gözükmektedir ama, unutulmaması gerekir ki, kredinin faizi veya maliyeti, mal bedelinin de maliyetinin artmasına sebep olacaktır. Bu da çok yoğun rekabet koşullarında firmalarımız satış ve pazarlama açısından işlerini zorlaştıracaktır.
Tabi bu saydığımız hususların bazıları, aynı zamanda, firmalarımızın avantajı olarak da değerlendirilebilir. Çabuk ve hızlı bir şekilde malı göndermek, alıcının (İthalatçının) daha düşük işlem maliyeti ve en önemlisi vadeli ödeme koşuluyla mal almasını sağlamak, uluslararası piyasalarda firmalarımızın rekabet gücünü artıracak hususlar olarak değerlendirilebilir.
%16,8 oranında yapılan, toplam 39,1 milyar dolarlık ihracatın ise peşin ödeme şekline göre yapıldığı görülmektedir. Bu ödeme şekli, ihracatçılarımız açısından hem risk hem de finansal açıdan çok avantajlı ödeme şeklidir. Ancak, kabul etmek gerekir ki, peşin ödeme karşılığı mal satmak kolay değildir. Bunun gerçekleşebilmesi için, alıcının size güvenmesi, malınızın çok iyi veya özel olması, fiyatınızın cazip, markanızın bilinir olması gibi kriterler gerekmektedir.
Değerli okurlar, bu yazı mevcut rakamlar çerçevesinde gerçekleşen ihracatların, ödeme şekilleri açısından değerlendirme yazısı olup, bundan sonrası için işlemlere başlamadan önce, hangi konuların dikkate alınması ve olası avantaj ve dezavantajların düşünülerek yola çıkılması amacıyla kaleme alınmış olup, herhangi bir ödeme şekli iyidir veya kötüdür gibi bir sonuç çıkarma amacı bulunmamaktadır.
