Amarilis çiçeği, (Hippeastrum ya da “güzel hatun çiçeği” de denebilir) kış sonunun haberci çiçeklerinin en gösterişlisidir desek yeridir. Gramofon şeklinde küllahı, daha doğrusu taç yapraklari ve kuğu gibi uzun boynu ile hemen fark yaratır. Geçen gün gittiğimiz bir fidanlıkta gülle gibi büyük amarilis soğanlarının filizlenip çiçek saplarının uzamaya başladığına tanıklık ettik. Çiçek saplarının, çiçek solduktan sonra çok keskin bir bıçakla tam soğandan çıktıkları bölgenin 1 cm. üzerinden kesilmesi, tohum oluşturararak soğanın enerji kaybetmesini önleyecektir. Keserken, aynı bölgeden çıkan yaprakları kesmemeye ya da yaralamamaya özen gösterelim. Daha sonra, bu soğanı diğer tüm soğanlı bitkiler gibi dinlenmeye almanız gerekecektir. Amarilis ya da güzel hatun çiçeği, dinlenmeden tekrar çiçek açabilme daha doğrusu çiçek sapı oluşturma özelliğine sahiptirler. Yine de soğanınızı dinlendirmek, daha kuvvetli bir biçimde çiçek açmasını isterseniz, soğanınızı 3 ay (2 ile 5 ay arası diyelim isterseniz) kuru, serin, gölgede bir odada saklamanız faydalı olacaktır. Saklama sürecini, soğanınızı saksıdan çıkartmadan yapabilirsiniz.
Bütün bu güzellikler arasında size bir de hoş olmayan bir haber verelim. Bu mevsimde, bir soğan buldunuz ise ve amarilis çiçeği yetiştirmeyi düşlüyorsanız biraz geç kaldığınızı söyleyebiliriz. Soğanın güzel bir saksı içine yerleştirmeniz için en uygun ay Eylül ya da Ekim ayıdır. Şimdi diyeceksiniz ki, ne bu acele, soğanların dikimine daha çok var. Acele ettiğimizden değil, bu sene ne yazık ki bizim amarilislerin diğer deyişle güzel hatun çiçeklerinden hiçbiri çiçek vermedi. Bakalım önümüzdeki Eylül ayında neler yapabileceğiz? Yalnız hemen bir garipliği de burada belirtelim. Gerekli koşulları yapay olarak hazırlarsanız, yılın herhangi bir ayında soğanın çiçek açmasını sağlayabilirsiniz.
En önce, bir güzel hatun çiçeğini (amarilisi) yöntemine uygun olarak ektiğinizde ortalama 2,5 ay sonra soğanın ucunda filizlenmeyi fark edebiliyorsunuz. Bu süre, Minessota Üniversitesi’nin yayınına göre ortalama 6 haftadır! Bu nedenle elinizden geldiğince irice bir soğan satın alın. Ortalama 28 cm. çevresi olan bir soğan satın alırsanız, iyi bir alışveriş olduğunu düşünebilirsiniz. Ortalama deyince de 26-30 cm. arasında demek istiyoruz. Dolayısı ile 8 ya da 9 cm.’lik bir soğan çapı uygun olur. Böyle bir soğandan 2 adet çiçek sapı çıkar. Her çiçek sapından da 3 çiçek oluşabilir. Önce, kalan kuru kökleri keskin bir makasla kesin. Sadece dolgun ve canlı olanları bırakın. Ekimden önceki gece, oda sıcaklığındaki suda, soğanın sadece dip kısmı kalacak şekilde genişçe bir bardağa ya da kaseye yerleştirin.
Daha sonra, ertesi gün, elden geldiğince, soğanınızın çapından 6 ile 10 cm. kadar daha geniş bir saksı bulun. 9 cm. çapındaki soğanı koyacağınız bir saksı, 15 ya da 20 cm. arasında olmalıdır. Bütün soğanların ekiminde olduğu gibi saksının en altına, geçirgenliği arttırmak için çakıl taşları, saksı kırıkları koymanızı öneriyoruz. Daha önce yazdığımız gibi soğanlar geçirgen toprağı sever. Arkasından saksının yarısına kadar %50 kompost ve %50 yanmış gübreli sardunya toprağı ile doldurun.
Toprağı saksıya doldururken orta yerinde ufak bir tepecik oluşturun. Daha doğrusu toprağın üstünü dışbükey hale getirin. Bu tepeciğin ortasına, güzel hatun çiçeği soğanını oturtun. Alt taraftaki köklerini, 360 derece etrafa ışınsal şekilde yayın. Daha sonra, elinizdeki karışımı saksıya doldurarak, soğanın 2/3’ünün hatta yarısının toprak içinde kalmasını sağlayın. Bunun nedeni bu soğanın nemden çabuk etkilenmesidir. Diğer taraftan, Cornell Üniversitesinin yayınladığı bir araştırmaya göre, alkol çiçek sapının fazla uzamasını önlüyormuş. Çiçek sapı uzarken bir yerlere bağlamıyorsanız, çok uzun sapların kırılmasını olağan karşılamak lazım geliyor. Yok, illa çiçek saplarının kısa ve kalın olmasını istiyorum derseniz, 1 ölçü votka ya da viskiyi, 7 ölçü suda seyrelterek, haftada 1 azıcık güzel hatun çiçeğinin toprağına dökebilirsiniz. Yalnız bu denemeyi kesinlikle bira, şarap gibi şekerli içkilerle yapmayın.
Saksıyı bundan sonra kalorifersiz bir odaya, 15 derece sıcaklıkta, toprağı nemli tutacak şekilde yerleştirin. Güzel hatun çiçeğinin soğanının, filizlenene kadar doğrudan güneş ışıklarından hoşlandığını unutmayınız. Soğanın ucunda filizlenmeyi görünce, bitkinizi 20 derecelerde sıcaklığı olan ama direkt güneş almayan aydınlık bir odaya almanız uygun olacaktır. Bütün bunları yaparken güzel hatun çiçeği, agapanthus, klivya, yemeklik soğan ve nergislerle aynı ailenin üyeleri olduğunu unutmayın. Bu nedenle bitkinizi bolca sulamayın, hele su içinde kalmasını önleyiniz. Önceki senelerde, 0 derecenin altındaki sıcaklıklarda, -7 dereceye kadar, bitkinin bahçe toprağında ölmediğini ama çiçek de açmadığını gördük. Buna rağmen, genel kanı çiçeğimizin donu hiç sevmediği yönündedir.
Bu hafta yazımızı sonlandırırken, İstanbul’dan güzel bir çiçekçi vitrininden çektiğimiz, katmerli olmayan, kesme güzel hatun çiçeklerinin fotoğrafını paylaşıyoruz. Diğer fotoğrafta ise, Op. Dr. Ender Berke kardeşimiz Kamboçya’da bir tiyatro girişinde çektiği bilgilendirme yazısını bizimle paylaşmış. Yazıda, bitkilerin kültürlerine ne kadar etki ettiğini konu etmişler.
Keyifli Bahçeler....
