Dr. Eğilmez, “Türkiye, GSYH CF sıralamasında İtalya, İspanya, Avustralya, Güney Kore’den oldukça gerideyken GSYH SGP sıralamasında bu ülkelerin hepsini geçmiş görünüyor” dedi
İktisatçı Dr. Mahfi Eğilmez, kişisel bloğunda Gayrisafi Yurt İçi Hasıla’ya (GSYH) göre Türkiye’nin dünya sıralamasına ilişkin bir yazı kaleme aldı. Yayınladığı makalede Dr. Eğilmez, GSYH hesaplamasının verdiği sonuca etki eden enflasyon ve dolar kuru gibi faktörleri ayrıntısıyla anlattı. GSYH’nin, cari fiyatlarla (CF) ölçüldüğü gibi bir de satın alma gücü paritesiyle (SGP) ölçüldüğünü belirten Dr. Eğilmez, “SGP, ABD ya da OECD gibi baz alınan yerdeki mal ve hizmetlerin oluşturduğu bir sepetin genellikle dolar cinsinden değerini gösteren bir ölçüdür. Bu sepet genellikle bütün mal ve hizmetleri kapsar. Bu mal ve hizmetlerin diğer ülkelerdeki değeri dolar cinsinden bulunur ve bu, SGP adı altında dönüştürme ölçüsü olarak kullanılır. Türkiye, 2023 yılı itibarıyla, GSYH CF’ye göre dünyada 18’inci sırada yer alırken GSYH SGP’ye göre 11’inci sırada bulunuyor. Buna göre Türkiye, GSYH CF sıralamasında İtalya, İspanya, Avustralya, Güney Kore’den oldukça gerideyken GSYH SGP sıralamasında bu ülkelerin hepsini geçmiş görünüyor.
“Dolar kurunun baskılanmasının sebebi GSYH’yi olduğundan yüksek göstermek”
Bir ülkenin fiyat düzeyi endeksinin, 100’den büyük ise bu ülke OECD ortalamasına göre pahalı, 100’den küçük ise OECD ortalamasına göre ucuz demek olduğunu vurgulayan Dr. Eğilmez, “Türkiye’nin 2023 yılında fiili bireysel tüketime ilişkin fiyat düzeyi endeksi 39 olduğuna göre bu, OECD ülkeleri genelinde ortalama 100 dolar karşılığı satın alınan aynı mal ve hizmet sepetinin Türkiye’de 39 dolar karşılığı TL ile satın alınabileceği anlamına geliyor” dedi.
GSYH’nin dolara çevrilmesinde dolarizasyona açık, enflasyonu yüksek ve kura müdahale eden ülkelerde ciddi sorunlardan en önemlisinin yıllık ortalama enflasyon ile yıllık ortalama dolar kuru değişimi arasındaki farklılıktan kaynaklandığını aktaran Dr. Eğilmez, “Eğer enflasyon artış oranıyla kurdaki değişim oranı aynı ise bu çevirmede sorun yok demek. Buna karşılık eğer enflasyon artışı, kur değişiminden yüksekse dolar cinsinden GSYH olması gerekenden fazla görünür. Bunu Türkiye örneğiyle açıklamaya çalışayım: Türkiye’nin 2023 yılında ortalama enflasyonu yüzde 67,5 ve cari fiyatlarla GSYH’si 26 milyar 276,3 milyon TL’dir. Aynı yılın ortalama dolar kuru 23,5 ve dolar cinsinden GSYH’si bir milyar 119 milyon dolar, kişi başına geliri de 13 bin 110 dolar. Eğer dolar kuru, enflasyonla aynı oranda artmış olsaydı 23,5 değil 27,6 olacak, buna göre GSYH bir milyar 119 milyon değil 952 milyar dolar, kişi başına gelir de 13 bin 110 dolar değil 11 bin 154 dolar çıkacaktı. Demek ki dolar kurundaki değişim enflasyondaki artışın altında kaldığında GSYH ve kişi başına gelir dolar cinsinden olması gerekenin üzerinde çıkıyor. Bizde dolar kurunun baskılanmasının önemli nedenlerinden birisi enflasyonu denetlemekse diğeri de GSYH ve kişisel geliri olduğundan yüksek göstermek” ifadelerini kullandı.
“Ekonomide %20 kayıt dışılık varsa GSYH gerçeğe göre %25 eksik hesaplanıyor”
GSYH hesaplamalarında bir de kayıt dışılık sorunu olduğunu vurgulayan Dr. Eğilmez, “Eğer ekonomide mesela yüzde 20 kayıt dışılık söz konusuysa GSYH gerçeğe göre yüzde 25 eksik hesaplanıyor demek. Mesela dolar kuru enflasyonla paralel hareket etmiş ve 2023 yılında GSYH 952 milyar dolar olarak hesaplanmış olsun. Türkiye’de kayıt dışı ekonomi GSYH’nin yüzde 20’si büyüklüğündeyse gerçekte olması gereken GSYH’nin bir milyar 190 milyon dolar ve kişi başına gelirin ise 13 bin 942 dolar olması gerekecekti. Bu tutarlar, açıklanan bir milyar 119 milyon dolarlık GSYH ve 13 bin 110 dolarlık kişi başına gelir tutarlarına oldukça yakındır. Demek ki bizde kayıt dışı büyüklüğü hesaba katamadığımız için ortaya çıkan eksiklik, dolar kuru değişikliğinin baskılanarak enflasyonun altında tutulması sonucu dolaylı yoldan hesaba katılmış oluyor. Yani hesabın eğrisi, doğrusuna aşağı yukarı denk gelmiş görünüyor” sözlerine yer verdi.
