DTD’nin raporuna göre, demiryolu yük altyapı kapasitesinin hızla arttırılması, verimli ve ekonomik bir işletmecilik yapacak kondisyona getirilmesi gerekiyor
Demiryolu Taşımacılığı Derneği (DTD) tarafından, ‘Demiryolu Yük Taşımacılığının Teşvik Edilmesi’ başlıklı rapor yayımlandı. Rapora göre, son dönemde en çok artış gösteren taşıma şekli, denizyolu-demiryolu kombinasyonu güçlenmesi için bütün ana limanların demiryolu altyapısına bağlanması gereklidir. Demiryolu yük altyapı kapasitesinin hızla arttırılması, verimli ve ekonomik bir işletmecilik yapacak kondisyona getirilmesi gerekiyor.
2023 tahminlerine göre, Özel Demiryolu Yük Taşımacılığında (DTİ), Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları’nın (TCDDT) 27 milyon ton, Omsan Lojistik’in 3,3 milyon ton, Körfez Ulaştırma’nın 2,2 milyon ton taşıdığı belirtiliyor. Demiryolu taşıma payının, Türkiye’de yüzde 4,5, Avrupa Birliği’nde yüzde 17,2 ve Almanya’da ise yüzde 19,3 oranında olduğu aktarıldı. Bunun sonucunda, özel sektörün hala çok küçük ve demiryolu taşımalarının istenen oranda olmadığı görülüyor. Nedenlerinin ise altyapımı veriminin düşük olması ve özel DTİ’lerin TCDDT’ye sağlanan finansal desteklere sahip olmadığı vurgulandı. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı (UAB) 2053 planına göre, 2023’e göre 15 katına kadar demiryolu büyümesinin sağlanması gerekiyor. Bu nedenle, lokomotif ve vagon yatırımları hızlandırılmalı.
Elektrikli hatların 2035’te %50-60’a çıkması bekleniyor
DTD’nin raporuna göre, 2023 yılında demiryolu yük taşıması, mevcut toplam 494 adet faal lokomotif ile 32,5 milyon ton oldu. 2035 yılında demiryolunda 306 milyon ton yük taşınması için ihtiyaç duyulacak toplam lokomotifin 3 bin adet olduğu tahmin ediliyor. Bunun için gerekli yatırım miktarının 21 milyar euro olması gerekiyor. 2053 yılında ise demiryolu 448 milyon ton yük taşınması için ihtiyaç duyulacak toplam lokomotifin 4 bin 200 adet olması ve bunun için de gerekli yatırım 30 milyar euro olmalı.
Mevcut durumda hatların yüzde 48’i elektrikli olduğu belirtilen raporda, 2035 yılında yatırımlarla bu oranın yüzde 50-60 bandına gelmesi bekleniyor. Ancak TCDDT filosunun sadece yüzde 27’si elektrikli lokomotifler. TCDDT filosunda faal durumda bulunan 114 elektrikli lokomotifin de büyük çoğunluğu yolcu taşımacılığında kullanılmakta olup aslında yük taşımacılığının sadece yüzde 10-15’i elektrikli olarak yapılıyor. Enerji Bakanlığı 2023 verilerine göre Türkiye’de üretilen Elektrik enerjisinin yüzde 80’ine yakını yerli kaynaklardan üretilmekte olup, motorin üretiminde ise yüzde 90’ı ithal ham petrol kullanılmakta veya firmalarca doğrudan motorin olarak ithal ediliyor.
10 yıllık dönemde en az 2 milyar dolar cari açık azalacak
Rapora göre, ortalama 500 kilometrelik bir rotada, 1 lokomotif ile bir yılda taşınabilecek tonajın taşımasında, dizel kamyonlarda bin 525 ton motorin tüketimi, dizel lokomotiflerde 581 ton motorin tüketimi oluşturuyor. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) 2022 Sektör Raporuna göre, Türkiye motorin ihtiyacının yüzde 40’ını ürün olarak ithal ediyor, kalan yüzde 60’ı için ise ithal ham petrolden rafinerilerde motorin üretiyor. Yani motorinin tamamı ithalata dayanıyor. Sıçramalı büyüme ile sınırlı büyümeye kıyasla 2035 yılında, 762 milyon dolar, 10 yıllık dönemde en az 2 milyar dolar cari açık azalacak.
“Demiryolu taşımacılığının payının artması, karayolu trafik sıkışıklığı azaltacak”
Sektörel büyümenin faydaları anlatıldığı rapora göre, 1 tren ile yaklaşık 50-60 adet kamyonun yaptığı taşıma karşılanabiliyor. Demiryolu yük taşımacılığının payını arttırarak, karayolu trafik sıkışıklığının, karayolunda yaşanan kazaların, karayolundaki atıkların ve karayolu yol bakım giderlerinin azaltımı mümkün. Karayolunda yaşanan sürücü ve sınır geçiş problemleri azaltılarak, ihracatın, deprem, pandemi gibi dönemlerde ortaya çıkan lojistik ve toplumsal faydalar ile de, toplumsal ve ekonomik yaşamın sürdürülebilirliği sağlanabilir. Liman kapı giriş-çıkışlarında araç sayısının düşmesine bağlı olarak, liman içi ve dışındaki trafiğin azaltılması, liman operasyonlarındaki verimliliğinin arttırılması mümkün.
