Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından açıklanan 2024 yılı Ağustos ayı bütçe rakamlarına göre, bütçe 129,594 milyar lira açık verdi ve toplam ilk yedi ayın açığı Temmuz sonunda 843,960 milyar lira iken Ağustos sonunda 973,554milyara yükseldi. Ağustos ayı gelirleri 690,7 milyar, giderleri ise 820,314 milyar olarak gerçekleşti. Gelirlerin %83,5’i 576,7 milyar lira olarak vergi gelirlerinden oluşurken faiz dışı giderler 723,268 milyar, faiz giderleri de 97,046 milyar lira oldu. Geçen yıl Ağustos ayı faiz giderleri 87,149milyar lira idi.
İlk yedi ayda bütçe giderleri %84,10 artarken gelirlerinin %75,18 arttığı dikkat çekiyor. Faiz giderleri geçen yıla göre %90,95 artarak 400,1 milyardan 764,0 milyara yükselmiş bulunuyor. 2024 yılı bütçesinde toplam faiz giderleri 646,1 milyar’dan 1.254 milyara %94 oranında artacak şekilde programlanmış durumda. Bu da yaklaşık aylık 100 milyar lira faiz gideri anlamına geliyor. Ağustos ayı itibarıyla ilk sekiz ayda gerçekleşen toplam açık 973,554 milyar olurken, ortalama aylık açık 121 milyar lira olarak gerçekleşmiş durumda.
2024 yılının Ocak-Ağustos dönemi giderlerinin iki büyük kalemini %66,96 ile personel giderleri ve cari transferler oluşturuyor. Personel giderleri %113,12 artarak 826,5 milyardan 1.761,5 milyara yükselerek giderlerin %28,29’unu; cari transferler ise %70,51 artarak 1.412,1 milyardan 2.407.8 milyara yükselerek toplam giderlerin %38,67’sini oluşturdu. Giderler içinde faiz giderlerinin payı da %12,27 seviyesinde.
Bütçenin toplamda %75,18 oranında artan gelirleri içinde vergi gelirleri %69,57 artarak 2.595,8 milyardan 4.401,8 milyara yükselirken, toplam gelirlerin %83,80’ini oluşturdu. Geçen yıl bu oran %86,5 idi.
Aşağıdaki tabloda 2023 ve 2024 yıllarına ait Ocak – Ağustos ayları bütçe kalemlerindeki gerçekleşmeler ve artış oranları yer alıyor.
2023-2024 OCAK-AĞUSTOS BÜTÇE GERÇEKLEŞMELERİ
| (milyon) TL | 2023 | 2024 | Artış |
|---|---|---|---|
| Bütçe Giderleri | 3.382.103 | 6.226.569 | 84,10% |
| Faiz Hariç Giderler | 2.982.002 | 5.462.561 | 83,18% |
| Personel Giderleri | 826.534 | 1.761.532 | 113,12% |
| SGK Devlet Primi | 119.660 | 216.109 | 80,60% |
| Mal ve Hizmet Alımları | 232.056 | 386.212 | 66,43% |
| Cari Transferler | 1.412.053 | 2.407.752 | 70,51% |
| Sermaye Giderleri | 199.227 | 448.596 | 125,17% |
| Sermaye Transferleri | 100.484 | 45.555 | -54,66% |
| Borç Verme | 91.988 | 196.804 | 113,95% |
| Faiz Giderleri | 400.100 | 764.008 | 90,95% |
| Bütçe Gelirleri | 2.998.719 | 5.253.015 | 75,18% |
| Genel Bütçe Gelirleri | 2.932.320 | 5.111.628 | 74,32% |
| Vergi Gelirleri | 2.595.811 | 4.401.815 | 69,57% |
| Teşeb. ve Mülkiyet Geliri | 97.834 | 92.205 | -5,75% |
| Özel Gelirler Bağışlar | 17.544 | 92.103 | 424,99% |
| Faizler, Paylar ve Cezalar | 208.608 | 504.721 | 141,95% |
| Sermaye Gelirleri | 8.443 | 13.247 | 56,90% |
| Alacaklardan Tahsilat | 4.079 | 7.537 | 84,75% |
| Özel Bütçeli İd. Gelirleri | 48.797 | 110.105 | 125,64% |
| Düzenleyici ve Denetleyici Kurum Gelirleri | 17.602 | 31.282 | 77,72% |
| Bütçe Dengesi | -383.384 | -973.554 | 153,94% |
| Faiz Dışı Denge | 16.716 | -209.545 | -1353,55% |
- Yukarıdaki tablodaki cari transferlerin alt kalemlerine baktığımız zaman 2.407,8 milyar liralık giderin 231 milyar lirası görevlendirme gideri ve bu rakamın 144,9 milyar lirası da KİT görevlendirme giderleri;
- 640 milyardan %76,35 artarak 1.128,8 milyar liraya çıkan hazine yardımları, – ki bu son rakamın içinde 402,1 milyar lira devlet sosyal güvenlik katkısı ve 36,6 milyar lira da sosyal güvenlik açığı finansmanı yer alıyor. Sosyal güvenlik açığı finansmanı 2024 yılı için 385,6 milyar olarak öngörülmüş bulunuyor.
- 173,4 milyar lira SSK 5 puan indirimi giderleri; 66,95 milyar lira da emeklilere ek ödeme bulunuyor.
- Tarımsal destekleme ödemelerinin de %58,19 artarak 40,5 milyardan 64,1 milyara yükselmiş olması artış oranıının azlığı nedeniyle dikkat çekiyor.
- Hane halkına yapılan diğer transferler %33,79 azalmış durumda. Bu gider 166,5 milyardan 110,4 milyara gerilemiş bulunuyor.
- Sermaye giderleri %125,17 artarak 199,2 milyardan 448,6 milyara, borç verme işlemleri %113,9 artarak 91,9 milyardan 196,8 milyara yükselmiş durumda. Bu kalemde KİT sermayesinin 66,2 milyardan 148,4 milyara yükselmiş olması bu artışın başlıca nedeni olarak gözüküyor.
- Gelir kalemlerine baktığımızda birinci sırada 398,1 milyardan %119,99 artarak 875,8 milyara yükselen Gelir Vergisi,
- İkinci sırada %70,01 artarak 512,7 milyardan 871,7 milyara yükselen Özel Tüketim Vergisi;
- Üçüncü sırada %56,23 artarak 550,5 milyardan 860,1 milyara yükselen İthalde alınan Katma Değer Vergisi;
- Dördüncü sırada da %111,22 artarak 285,5 milyardan 602,9 milyara yükselen Dahilde Alınan Katma DeğerVergisi yer alıyor.
- Merkezi Yönetim Vergi Dışı Gelirleri de 402.9 milyardan %111,26 artışla 851,2 milyara yükselmiş bulunuyor.
- Özel Tüketim vergisi alt kalemlerinde motorlu taşıtlardan alınan ÖTV %21,29 artarak 256,7 milyardan 311,3 milyara; petrol ve doğalgaz ürünlerinden alınan ÖTV %220,77 artarak 75,9 milyardan 243,5 milyara; alkollü içeceklerden alınan ÖTV %57,72 artarak 39,9 milyardan 62,9 milyara; tütün mamullerinden alınan ÖTV %88,78 artarak 102 milyardan 192,6 milyara; dayanıklı tüketim ve diğer mallardan alınan ÖTV de %63,58 artarak 32,8 milyardan 53,7 milyara yükselmiş durumda.
- Gelirlerin %83,80’i Vergi Gelirleri; Dahilde Alınan Mal ve Hizmet Vergileri %33,18 ve Uluslararası Ticaret ve Muamelelerden Alınan Vergiler de toplam vergilerin %19,13’ünü oluşturuyor.
