Sonbahar yağmurlu bir şekilde devam ediyor. Doğa geçen seneki gibi kurumadı. Bahçelerde dolaşırken, paçanıza dolaşan kuru otların kokusu, belki bu sene burun deliklerinize girerek beynimizde çeşitli anıları çağrıştırmıyor; buna karşılık bitkiler daha yeşil, daha canlı olduklarından bizi başka başka dünyalara götürüyorlar. Erkek polenlerin, dişi organların üzerine konarak döllenmeyi tetiklediklerini görmüştük. Döllenmeye yardımcı böceklerin işlevlerinden de, bahsetmiştik.
Arıların, kanat çırpmaları nedeniyle, gövdelerindeki kılları artı elektrikle yüklendiklerini, Bristol Üniversitesi araştırıcıları görmüşler. Eksi elektrik yüklü polenlerin de, kolayca bu kıllara yapıştıkları bulunmuş. Döllenme olunca biliyoruz ki, yemiş dolayısı ile de genellikle tohumlar meydana geliyor. Meraklıyız ya, topladığımız tohumları uygun bir şekilde saklamak istiyoruz. Bazı durumlarda, elimizdeki tohumları hemen ekemeyebiliriz. Yaşadığımız evi değiştirebilir, hatta başka yerlere, ülkelere göç edebilir, ya da sadece önümüzdeki sonbahar bahçemizde yer kalmayabilir. Söz konusu durumlarda tohumlarımızı ekmeden saklamamız gerekebilecektir. Evet ama nasıl?
Bahçeseverler ekim-dikim işlerini meslek edinmemişlerse, kısa bir süre için çiçek ya da sebze tohumlarını saklarlar. Sakladıkları tohumlar, ya akşam sefası gibi kuru olurlar, ya da domates çekirdekleri gibi başlangıçta peltemsı bir yapıyla çevrelidirler. Domates çekirdeği benzeri çekirdekleri kurutmadan önce, bu peltemsi yapıyı önce atmamız, ayırmamız gerekecektir. Ayırma işlemi için ince bir eleğin içine çekirdekleri koyarak hafif basınçlı suyla yıkayabilirsiniz; ya da su dolu kavanozda su ile doldurarak sertçe 3 ya da 4 dakika çalkalayarak bir bezle peltemsi maddeyi ayırabilirsiniz. Olmadı mı? Ertesi gün tekrarlayabilir, temizlenemeyen geri kalanını ise 3. gün tekrarlayabilirsiniz.
Temizledikten sonra kurutma işlemine geçmek gerekecektir. Balkabağı çekirdekleri gibi büyük çekirdekleri bir hafta bilemedinizi 10 günde yavaş yavaş kurutabilirsiniz. Buna karşılık rezene, maydanoz ya da dereotu gibi ufak tohumları 2 günde kurutabilirsiniz. Kurutma işlemi için emici bir kağıt üzerinde, 16 ile 38 derece hava sıcaklığında, havadar bir odada yapılmalıdır. Kağıt üzerinde deyince, emici kağıt mendil olmamasını öneriyoruz.
Nedeni ise, çok ince kağıtlar kurumakta olan çekirdeklere sıkıca yapışabiliyor. Kurutma sırasında, bir ya da iki günde bir çekirdeklere denetleme için bakmanız yerinde olacaktır. Biraz daha uzman işi olsun isterseniz, bir fırının en alt kısmında 28 ile 32 derece arasında çekirdekler, yarım saati geçmeyecek şekilde kurutulmalıdır. Sonrasında tohumlarınızı nasıl kurutursanız kurutun, bundan sonra 16 ile 18 derece arasında karanlık bir odada 1 sene rahatlıkla saklayabilirsiniz. Bütün sır burada, iki kelimede özetleyebliriz: Serin ve karanlık. Nem ve ışığın tohumun filizlenmesini tetikleyebileceğini unutmayalım.
Diğer yandan, 5-10 yıl gibi daha uzun süre saklamak istiyorsanız, o zaman soğukta saklamanız elzem olacaktır. Tohumları kuruttuktan sonra önce ağzı çok iyi kapanan emici kağıtlardan yapılmış torba içine sonra da ağzı iyi kapanan naylon torbalara koyabilir, böylece hem ışıktan hem nemden koruyabilirsiniz.Torbaların içine silisyumlu nem emici torbalar koyabilirsiniz. Biz silisyumlu silikatlı maddeler yerine, bildiğimiz pirinç taneleri koyuyoruz. Aynen evde tuzluk içine koyduğumuz pirinç taneleri gibi. Bundan sonra hazırladığınız torbaları, 2 ile 4 derece arasında 10 yıla kadar saklayabilirsiniz. 10 yıldan fazlasına cesaret etmeyin derim. İster 16-18 derecelerde ev içinde, ister 2-4 derece arasında buzdolabında saklayın pirinç tanelerini koyabilirsiniz. Bir şey daha yapabilirsiniz. Bir kuruyemişçide bu tohumlara vakumlu paket yaparak da saklayabilirsiniz.
Sakladığınız tohumların içinde en kolay hangileri bozulabilir biliyor musunuz? Bir tohum aldığımız zaman, bunun bir zarf gibi bazen yumuşak, bazen sert, bazen de çok sert kabuğu vardır. Kabuğun içinde bir bitki taslağı, onun yanında da endosperm denen bir besin deposu vardır. Bitki deposundaki yağ oranı ne kadar fazlaysa zaman içinde tohumun bozulması o kadar çabuk olur. Sebzelerde genel olarak yağ oranı fazla olduğundan çok uzun saklanamazlar.
Örnek mi istiyorsunuz? Hemen bir bakalım. Tek yıllık ve iki yıllık çiçekleri 1 ile 3 yıl arasında, çok yıllıkları 2 ile 4 yıl arasında saklayabilirsiniz. Bunlara karşılık mısır, soğan ve ıspanak tohumlarını 1 seneden fazla saklayamayabilirsiniz. Maydanoz, fasulye, biber, 2 senede bir ekilerek yeniden tohum alınmalıdır. Kavun, havuç, sakızkabağı, domates, patlıcan, salatalık ve marul için bu süreyi 3 yıla çıkartabiliriz. Turp, brokoli, lahana, Brüksel lahanası, karnıbaharda ise saklamak için 4 yılı bilemedin 5 yılı lütfen geçirmeyin. İnternet üzerinden bakınca Fadime Can hocamızın tohumluk olarak saklayacağı patlıcan tohumlarını, bir de pazar sabahı tohumlarını topladığı
Tohumlar buzdolabında 2-4 derece arasında kalacaklarsa önce şunu bilin. Ev buzdolabında saklayacaksanız, buzdolabı kapısını sık sık açarak dolap içi ısıyı gereksiz yere yükseltmeyin, bir de ışığı ile tohumları rahatsız etmeyin. Zaten ülkemizde olan elektrik kesintilerini hatırladığınızda bize hak vereceksiniz. Eklenebilecek başka bir ayrıntı ise, tohum paketleri buzdolabında kesinliikle dondurulmamalıdır. 2 ile 4 derece arasında saklananlar ise, dolap dişina çıkartıldığında hemen torbaları açılmamalı, yavaş yavaş oda ısısını almaları beklenmelidir. Ancak bundan sonra torbalarından çıkartılmalıdır.
Bu hafta da yazımızın sonuna geldik. Serpil Üçok, Kanada’dan fotoğraf yağmuruna devam ediyor. Kanada’da kırmızının her tonuna bürünen ağaçlardan Amerikan sumağı, (Rhus tiphyna) gözümüzü kırmızıları ile kamaştıracak. Fadime Can hocamız ise Borabay gölünün kıyısında yürürken rüzgarın, erozyonun etkisi ile bonsaiye benseyen bir çam ağacını bizimle paylaşmış. Kendilerine çok teşekkür ediyoruz.
Keyifli bahçeler…
