Gül dizisinin yavaş yavaş sonuna yaklaşıyoruz. Gül bakımında en önemli bölüme gelmiş olabiliriz. Geçen hafta, gül fidanlarının yaşam sürelerinden bahsetmiştik ya! İşte güllerin yaşam sürelerini uzatmak için budamak çok önemlidir. Tam olarak lavanta gibi, gül için de bol çiçeklenme için, dengeli büyüme için, yaşam süresini uzatma için budama şarttır. Pekiyi nedenini söyledik de, ne zaman, nasıl, neyle, nasıl yapacağız bir bakalım? Budama ile ilgili yazıların hepsinde aynı şeyleri tekrarlıyoruz. Genel geçer kurallara uyarak tekrar göz atalım.
Önce keskin ve mikroorganizmalardan temizlenmiş bir bahçe makası ile işe başlamak gerekiyor. Çapları 2 cm üzerindeki dalları eğri bir testere ile ya da uzun saplı bahçe makası ile kesmek daha uygun olacaktır. Gülleri budarken, çok kalın bahçıvan eldivenleri kullanmanız, kalın bir elbise giymeniz hatta gözlük takmanız da akılcı olur.
En önce, dalları keserken 45 derece açıyla kesiyoruz. Kesinin inen tarafının tomurcukların karşı tarafına doğru olması gerekir. Verev kesim ister ölü dallarda, ister solan çiçeklerin kesilmesinde, isterseniz de çiçeklenme arttırıcı yıllık budamaların hepsinde yapılmalıdır. Bitkilerin iç tarafına doğru giren dalları kökünden kesin. Çok değişik hastalıklara yakalanmaya aday olan gül bitkilerinin iç tarafının, hava akımlarına açık olmasının hastalıklara karşı koruyucu etkisi vardır. Özellikle de mantar hastalıklarını önleyici etkisi büyüktür. Kesiyi yaptığınız zaman tomurcuğun üzerinde kalan dal parçası 5 mm.’den fazla olmamalıdır. Bu parça ileriki aylarda dolaşım bozukluğu nedeniyle kararıp kuruyabilir.
Aşılı güllerde, aşı bölgesinin altından çıkan bütün dallar kesilmelidir. Daha önceki yazılarımızda, dalların genel olarak 1/3 üst kısmının kesilerek atılmasını öğütledik öğütlemesine ama bitkinin görüntüsünü ya da dengeli büyümesini engelliyorsa dalı uygun bir uzunlukta kısaltmanızda bir engel yoktur. Ayrıca hastalıklı dalları ya da tomurcukları görünmeyen dalları da uygun bir seviyeden kesebilirsiniz. Söz konusu uzunluk, dalların 1/3’ü, yarısı, 2/3’ü olabileceği gibi kökünden bile kesilebilir.
Çiçek verimi düşen, yaşlanmış dalların budanması unutulmamalıdır. Hemen bazı kuraldışı durumlara bakalım. Sarmaşık, çalı görünüşlü gülleri bir yana bırakırsak, yeni dikilmiş güllerin derinlemesine kısa budanması bir sonraki mevsim çokça filizlenmeyi arttıracağını hatırlatıyoruz. Ayrıca hastalıklı bir dalı da uygunsa olabildiğince dipten, yoksa en azında kesinlikle sağlam bir bölgeden tüm hastalıklı bölgenin atılacağı şekilde kısaltılması gerekir. 45 derece verev kesim için hemen şunu söyleyelim. Verev kesimde, kesimin inen kısmı tomurcuğa doğru olmasın; bir de kesi yere koşut diğer deyişle paralel olmasın, buna karşılık kaç derece kestiğiniz çok da önemli değil.
Bu kadar yazınca, sıra doğal olarak budama zamanına geliyor. Altın kural bizce, kışın son haftalarının budama için en uygun vakit olduğudur. Kuraldışı bazı ayrıntılar da yok değil. Örneğin bir dostunuz ya da babanız dede yadigari bir gül ağacını kökleyip bahçenize getirdiyse nasıl budayacaksınız? Hiç kafanızı fazla meşgul etmeden, Şubat ya da Mart ayında uygun biçimde budayın ve aşağı yukarı nasıl büyüyeceğini, nasıl çiçek açtığını, kaç kuşak çiçek açtığına diğer deyişle tek defada mı çiçek açıyor, yediveren mi dikkat edin? Önümüzdeki senelerde budama yöntemine karar vermeniz kolay olacaktır.
Budama için bir çok sınıflama yapılmış. Siz bunların hiçbirine kafanızı yormayın. Bazı çiçekçilerde fidanı alırken yanındaki etikette, seceresi, erişkin boyu, budama zamanı, toprak isteği ayrıntılı yazıyor. Böyle satılanlara bir şey demiyoruz. Ama gülle ilgili bir şey bilmiyorsunuz, bahçenize diktiniz. Bakalım olasılıklar neler.
Önce yukarıda söylediğimiz gibi, Şubat ile Mart ayları arasında budadınız. Baktınız bütün yaz bitkiniz bıkmadan usanmadan çiçek açıyor diğer deyişle gülünüz yediveren. Bu durumda ilk iki sene hiçbir şey yapmanıza gerek yok. İki sene sonra, kış sonunda ölü ve hastalıklı dalları kesin atın. Sağlıklı dalların ise üst 1/3’ünü kesip atın. Daha sonra çiçeklenme mevsiminin sonunda da tekrardan ama bu sefer bitkinin dengeli büyümesi için biçimlendirme budaması yapın. Gerektiğinde fazla uzamış dalları budamanız da gerekecektir.
Bitkinizin tek kuşak (bir defada) çiçek verdiğini gözlemlediyseniz önünüzde 2 olasılık var demektir. Bitkiniz, ya o yılın dalında ya da bir yıl önce çıkan dalda çiçek veriyordur. O senenin dallarında çiçek veriyorsa, kış sonunda derinlemesine bir budama yapabilirsiniz. Dalın yarısını, bazen de 2/3’üne kadar kısaltabilirsiniz. Üç ya da beş sağlıklı dal bırakarak geri kalanını da dipten kesip atabilirsiniz. Bunu yaparken gülü “V”, kadeh ya da vazo biçimine getirin ki, bitkinin orta kısmında hava akımı rahat olsun.
Yok, bitkiniz Geçen yılın dalında gül veriyorsa, çiçeklenme mevsimi sonunda dalları ana gövdeden 5, en fazla 10 cm.’den budayabilirsiniz. Böylece bitki sonbaharda dalları yeterli uzunluğa gelecek. Önümüzdeki yaz ise, çiçeklerini verecektir.
Bu hafta kötü budanmış bir gül gösterelim istedik. İnternet gazetesinde ölü dokusu(nekrotik dokusu) boğumdan sonra fazla bırakılmış üstelik de yatay kesilmiş bir dal görüyorsunuz. Lütfen böyle budamayın. İkinci fotoğrafta ise Hülya Ünver’in objektifinden bir İngiliz gülü görüyoruz. Çiçeğin ortasındaki taç yapraklarının düzensiz yapısına dikkatinizi çekeriz. Bu hafta Kanada’dan Serpil Üçok akçaağaçların kızarmış yapraklarına bir kez daha tanıklık etmiş. Dr. Şemi Alp ise soğanlı bitkilerin tam da toprağa geçirme zamanı olduğunu bize hatırlattı. Hepsine teşekkür ediyoruz.
Keyifli Bahçeler…
