Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından açıklanan 2024 yılı Kasım ayı bütçe rakamlarına göre, bütçe 16,646 milyar lira açık verdi ve toplam ilk 11 ayın açığı Ekim sonunda 1.260,289 milyardan Kasım sonunda 1.276.935 milyara yükseldi. Kasım ayı gelirleri 939,460 milyar, giderleri ise 956,105 milyar olarak gerçekleşti. Gelirlerin %86,9’u 819,446 milyar lira olarak vergi gelirlerinden oluşurken faiz dışı giderler 809,808 milyar, faiz giderleri de 146,298 milyar lira oldu. Geçen yıl Kasım ayı faiz giderleri 94,6 milyar lira idi.
İlk 11 ayda bütçe giderleri %74,7 artarken gelirlerinin %67,2 arttığı dikkat çekiyor. Faiz giderleri geçen yıla göre %89 artarak 632,3 milyardan 1.195,2 milyara yükselmiş bulunuyor. 2024 yılı bütçesinde toplam faiz giderleri 646,1 milyar’dan 1.254 milyara %94 oranında artacak şekilde programlanmış durumda. Bu da yaklaşık aylık 100 milyar lira faiz gideri anlamına geliyor. Kasım ayı itibarıyla ilk 11 ayda gerçekleşen toplam açık 1.276,935 milyar olurken, ortalama aylık açık 116 milyar lira olarak gerçekleşmiş durumda.
2024 yılının Ocak-Kasım dönemi giderlerinin iki büyük kalemini %66 ile personel giderleri ve cari transferler oluşturuyor. Personel giderleri %102,5 artarak 1.230,5 milyardan 2.492 milyara yükselerek giderlerin %27,5’ini; cari transferler ise %66,4 artarak 2.064 milyardan 3.433,7 milyara yükselerek toplam giderlerin %37,9’unu oluşturdu. Giderler içinde faiz giderlerinin payı da %13,17seviyesinde.
Bütçenin toplamda %67,2 oranında artan gelirleri içinde vergi gelirleri %62,5 artarak 4.059 milyardan 6.597 milyara yükselirken, toplam gelirlerin %84,65’ini oluşturdu. Geçen yıl bu oran %87,1idi.
Aşağıdaki tabloda 2023 ve 2024 yıllarına ait Ocak – Kasım ayları bütçe kalemlerindeki gerçekleşmeler ve artış oranları yer alıyor.
2023-2024 OCAK-KASIM BÜTÇE GERÇEKLEŞMELERİ
| (milyon) TL | 2023 | 2024 | Artış |
|---|---|---|---|
| Bütçe Giderleri | 5.192.979 | 9.070.221 | 74,66% |
| Faiz Hariç Giderler | 4.560.697 | 7.875.018 | 72,67% |
| Personel Giderleri | 1.230.529 | 2.492.041 | 102,52% |
| SGK Devlet Primi | 170.182 | 304.583 | 78,97% |
| Mal ve Hizmet Alımları | 372.213 | 596.293 | 60,20% |
| Cari Transferler | 2.064.049 | 3.433.711 | 66,36% |
| Sermaye Giderleri | 363.111 | 725.025 | 99,67% |
| Sermaye Transferleri | 218.659 | 71.713 | -67,20% |
| Borç Verme | 141.955 | 251.652 | 77,28% |
| Faiz Giderleri | 632.282 | 1.195.202 | 89,03% |
| Bütçe Gelirleri | 4.660.543 | 7.793.286 | 67,22% |
| Genel Bütçe Gelirleri | 4.564.221 | 7.594.687 | 66,40% |
| Vergi Gelirleri | 4.059.954 | 6.597.109 | 62,49% |
| Teşeb. ve Mülkiyet Geliri | 125.289 | 119.975 | -4,24% |
| Özel Gelirler Bağışlar | 25.785 | 146.541 | 468,31% |
| Faizler, Paylar ve Cezalar | 336.162 | 702.663 | 109,03% |
| Sermaye Gelirleri | 10.826 | 17.288 | 59,69% |
| Alacaklardan Tahsilat | 6.206 | 11.111 | 79,06% |
| Özel Bütçeli İd. Gelirleri | 73.287 | 158.259 | 115,94% |
| Düzenleyici ve Denetleyici Kurum Gelirleri | 23.035 | 40.340 | 75,13% |
| Bütçe Dengesi | -532.436 | -1.276.935 | 139,83% |
| Faiz Dışı Denge | 99.846 | -81.733 | -181,86% |
- Yukarıdaki tablodaki cari transferlerin alt kalemlerine baktığımız zaman 3.433,711 milyar liralık giderin 374 milyar lirası görevlendirme gideri ve bu rakamın 236,7 milyar lirası da KİT görevlendirme giderleri;
- 930 milyardan %72,08 artarak 1.601 milyar liraya çıkan hazine yardımları, ki bu son rakamın içinde 576,4 milyar lira devlet sosyal güvenlik katkısı yer alıyor.
- 242,8 milyar lira SSK 5 puan indirimi giderleri; 98,8 milyar lira da emeklilere ek ödeme bulunuyor.
- Tarımsal destekleme ödemelerinin de %48,91 artarak 51,2 milyardan 76,2 milyara yükselmiş olması artış oranının azlığı nedeniyle dikkat çekiyor.
- Hane halkına yapılan diğer transferler %21azalarak 201,4 milyardan 159,2 milyara gerilemiş bulunuyor.
- Sermaye giderleri %99,67 artarak 363,1 milyardan 725 milyara; borç verme işlemleri %77,28 artarak 141,9 milyardan 251,6 milyara yükselmiş durumda. Bu kalemde KİT sermayesinin 104 milyardan 187 milyara yükselmiş olması bu artışın başlıca nedeni olarak gözüküyor.
- Gelir kalemlerine baktığımızda birinci sırada 611,7 milyardan %119 artarak 1.344 milyara yükselen Gelir Vergisi,
- İkinci sırada %57,5 artarak 811.5 milyardan 1.278 milyara yükselen Özel Tüketim Vergisi;
- Üçüncü sırada %42,2 artarak 848 milyardan 1.205 milyara yükselen İthalde alınan Katma Değer Vergisi;
- Dördüncü sırada da %99 artarak 600 milyardan 1.196 milyara yükselen Merkezi Yönetim Dışı Vergi Gelirleri yer alıyor.
- Dahilde Alınan Katma Değer Vergisi de 456,6 milyardan %97,7 artışla 904 milyara yükselmiş bulunuyor.
- Özel Tüketim vergisi alt kalemlerinde motorlu taşıtlardan alınan ÖTV %17,9 artarak 379 milyardan 447 milyara; petrol ve doğalgaz ürünlerinden alınan ÖTV %140,4 artarak 150 milyardan 361 milyara; alkollü içeceklerden alınan ÖTV %51.5 artarak 62,7 milyardan 95 milyara; tütün mamullerinden alınan ÖTV %79,14 artarak 157 milyardan 282 milyara; dayanıklı tüketim ve diğer mallardan alınan ÖTV de %51,68 artarak 53,4 milyardan 81 milyara yükselmiş durumda.
