Dünya genelinde cinsiyet eşitliği bilinci giderek yaygınlaşırken, Türkiye’de bu alanda gerçekleştirilen araştırmalar toplumun benimsediği düşünce yapısını ve kaydedilen ilerlemeyi gözler önüne seriyor. TED Üniversitesi (TEDÜ), XSIGHTS Araştırma ve Danışmanlık ile TurkishWIN işbirliğiyle gerçekleştirdiği 2025 Kadın ve İstihdam Araştırması’nın sonuçlarını paylaştı. Araştırmaya göre kadın ve erkeklerin ortak paydası, esnek çalışma saatleri talebi oldu.
TEDÜ’nün küresel kadın topluluğu TurkishWIN ve uluslararası araştırmalara imza atan XSIGHTS ile 15 Şubat – 12 Mart tarihlerinde bin kişiyle yüz yüze yaptığı araştırmayla ilgili olarak XSIGHTS Sosyal Bilimler Enstütüsü Müdürü Serap Koydemir bilgi verdi. Koydemir, kadın ve istihdama yönelik 2025’teki algı ve tutumlarda, önceki yıllarla karşılaştırıldığında dikkate değer farklılıklar ortaya çıktığını belirtti.
Çocuğa annesinin bakması gerektiği mitine destek arttı
2022’de yüzde 67,1 olarak ölçülen ‘Bir çocuğa en iyi annesi bakar’ mitini, bu yıl katılımcıların yüzde 83,4’ü tarafından desteklendiğini vurgulayan Koydemir, “Babanın çocuk bakımında önemli bir rol üstlenmesine gerek olmadığı yönündeki görüşe katılım oranı, 2022’ye göre anlamlı biçimde azaldı. Ev içi işlerin ve çocuk bakımının anneye, aile ekonomisinin ise babaya ait olduğuna dair geleneksel inançlar varlığını korumaya devam etti” diye konuştu.
Koydemir, kadın katılımcıların yüzde 40,4’ü, erkeklerin de yüzde 60,3’ü anne çalıştığında, çocuğun anne sevgisinden mahrum kalacağını düşündüğünü aktardı. Benzer şekilde bakıcıyla büyüyen çocukların mutsuz olacağına dair yaygın düşünce biçiminin, erkeklerde kadınlara göre 12,6 puan daha fazla görüldüğünü de söyleyen Koydemir, erkek katılımcıların yüzde 50,9’unun bu düşünceye katılırken, kadınlarda bu oranın yüzde 38,3’te kaldığının da altını çizdi. Genel mitlerde kadınlara oranla erkeklerin, çalışan kadınlara karşı çalışmayan kadınların katılımının daha yüksek olduğunun altını çizen Koydemir, “Kadın istihdamının aile yaşamına etkileri konusundaki algılarının daha olumsuz yönde ilerlediği kaydedildi” dedi.
Babanın çocuk bakımına dahil olması isteniyor
TEDÜ’nün araştırmasında toplumdaki tabular, inanışlar farklılıklar gösterse de babanın çocuk bakımına daha fazla dahil olmasının istendiği, annenin çalışmasının aile yaşamına etkisi konusundaki algının daha olumlu yönde değiştiği görüldü. En dikkat çekici değişim ise ‘Babanın çocuk bakımında önemli bir rolü olmasa da olur’ mitinde yaşanarak yüzden 1,6’dan yüzde 65,4’e çıkması, babaların rolünün önemi konusunda güçlü bir toplumsal mutabakat oluştuğuna işaret etti.
TEDÜ’nün 2025 Kadın ve İstihdam Araştırması’ndan hareketle kadın ve erkeklerin toplumsal rollerine dair geleneksel inançlarda da son yıllarda değişiklikler gözlemlendi. ‘Üniversite eğitimi kız çocuktan çok, erkek çocuk için önemlidir’ görüşüne yüzde 8’lik katılım oranı, toplumda cinsiyet eşitliği konusundaki farkındalığın arttığını ortaya koydu. Buna karşın ‘Eğer bir kadın kocasından daha fazla para kazanıyorsa, bu durum evlilikte sorunlara yol açar’ görüşü, yaygınlığını korudu.
Kadınların yüzde 36’sı esnek çalışma istiyor
Araştırmada incelenen kolaylaştırıcı politikalar arasındaki esnek çalışma saatleri, hem kadınlar hem de erkekler tarafından en çok talep edilen ortak husus oldu. Kadınların yüzde 36’sı, erkeklerin ise yüzde 27’si, işverenlerinden esnek çalışma saatleri beklediğini açıkladı. Özellikle kadınlar esnek çalışma saatlerinin yanı sıra, daha fazla izin günü ve çocuklar için bakım hizmeti gibi destekleyici politikaları yüksek maaştan daha üst sıralara koyduğunu bildirdi.
Erkeklerin kadınlardan ‘daha iyi siyasi lider’ olduklarına dair inanışı ise kadınların yüzde 27,3’ü, erkeklerin ise yüzde 53,8’i onayladı. Benzer şekilde erkeklerin yüzde 42,3’ü, kadınların erkeklerden daha başarılı girişimci ya da iş insanı olacağına inanırken, bu görüş kadınlar arasında ise yüzde 19,1 kabul gördü.
Erkeklerin ailelerinin ekonomik ihtiyaçlarını karşılaması gerektiği görüşü, araştırmaya göre günümüzde geçerliliğini koruyor. Yüzde 82,3 oranında destek bulan bu görüş, yıllara göre de artış gösterdi. ‘Kadın çalışarak ailesinin ekonomik ihtiyacını karşılamak zorundadır’ görüşünün katılımcıların yalnızca yüzde 16,7’si tarafından destelenmesi de kadınların evdeki rollerine dair toplumsal algıyı yansıttı. Erkeklerin iş bulma konusunda daha fazla hakka sahip olduğu inancı ise özellikle erkeklerin yüzde 35,3’ü, kadınların ise dörtte biri tarafından onaylandı.
Yaygın görüşler
‘Genelde erkekler kadınlardan daha iyi siyasi lider olur’ inancının net değeri – yüzde 1,9’da kaldı. ‘Erkekler kadınlardan daha başarılı girişimci/iş insanı olur’ görüşünün net değeri -yüzde 18,8’e ilerledi. ‘Bir kadın, kocasından daha fazla para kazanıyorsa, bu durum evlilikte sorunlara yol açar’ kanısının net değeri yüzde 12,2’ye geriledi. ‘Üniversite eğitimi, kız çocuktan çok erkek çocuk için önemlidir’ algısının net değeri -yüzde 75,8’e çıktı. ‘Kadınlar evlendikten sonra çalışmamalıdır’ inancının net değeri -yüzde 58’e çıktı.
‘Bir çocuğa en iyi annesi bakar’ inancının net değeri yüzde 73’e geriledi. ‘Anne çalışırsa çocuk anne sevgisinden mahrum kalır’ görüşünün net değeri yüzde 21,7’ye ilerledi. ‘Babanın çocuk bakımında önemli bir rolü olmasa da olur’ görüşünün net değeri -yüzde 65,4’e çıktı. ‘Bakıcıyla büyüyen çocuk mutsuz olur’ görüşünün net değeri yüzde 19-20 civarında kaldı. ‘Çalışan anne çocuğuna iyi bakamaz’ görüşü -yüzde 12,2‘ye geriledi. ‘Ev işi ve çocuk bakımı annenin, eve para getirmek babanın işidir’ mitine olan inanç yüzde 6’ya ilerledi.
İstihdama yönelik görüşler
‘Ülkede insanlar iş bulamıyorsa, çalışmak kadınlardan çok erkeklerin hakkıdır’ görüşünün net değeri -yüzde 26,2’ye ilerledi. ‘Kadınlar çalışarak ailesinin ekonomik ihtiyaçlarını karşılamak zorundadır’ düşüncesinin net değeri -yüzde 42’ye geriledi. ‘Yarı zamanlı çalışma kadınlar için uygundur’ görüşünün net değeri yüzde 38’e geriledi. ‘Erkekler ailelerinin ekonomik ihtiyaçlarını karşılamak zorundadır’ bakış açısının net değeri yüzde 73’e geriledi. Katılımcıların yüzde 51’i babalık izninden haberdar olduğunu belirtti. Erkekler, daha fazla izin günü ve yüksek maaş gibi politikalar da talep etti.
