Dünya Bankası’ndan kritik uyarı: Enflasyon, dış talepteki zayıflık ve yapısal sorunlar bölge ekonomilerini çöküşe sürüklüyor
NAZ TÜKEL
Doğu Avrupa ve Orta Asya’da ekonomik büyüme yavaşlarken, kalıcı enflasyon, zayıf dış talep ve yapısal sorunlar bölgeyi düşük büyüme tuzağına sürüklüyor. Dünya Bankası, üretkenliği artırmak ve ekonomik durgunluktan kaçınmak için cesur yapısal reformlar çağrısında bulunuyor.
EuroNews’un haberine göre; Dünya Bankası’nın 24 Nisan Çarşamba günü yayımladığı 2025 Bahar Ekonomik Görünüm Raporu’na göre, Doğu Avrupa’da bölgesel büyüme 2025 ve 2026 yıllarında ortalama yüzde 2,5’e gerileyecek. Rusya hariç tutulduğunda, bu oran yüzde 3,3’e çıkıyor, ancak bu bile 2010–2019 arasındaki yüzde 4’lük ortalamanın oldukça altında kalıyor.
Pandemi sonrası toparlanma yerini kırılganlığa bırakıyor
2024 yılında tüketici harcamalarının dayanıklılığı, artan döviz transferleri ve reel ücretlerdeki yükseliş sayesinde yüzde 3,6 büyüme kaydeden Doğu Avrupa ve Orta Asya’daki gelişmekte olan ekonomiler, şimdi ise çok daha karamsar bir tabloyla karşı karşıya.
Bölgedeki yavaşlamanın başlıca nedenleri arasında Avrupa Birliği ile zayıflayan ticaret ilişkileri, küresel belirsizlikler ve önemli pazarlarda görülen durgunluk yer alıyor. Açık ekonomilere sahip ve mali tamponları sınırlı olan ülkeler bu koşullarda zorlanıyor.
Dünya Bankası Avrupa ve Orta Asya Başkan Yardımcısı Antonella Bassani, “Küresel belirsizlik, jeoekonomik parçalanma ve ana ticaret ortaklarındaki zayıf büyüme, sürdürülebilir ekonomik genişlemeyi zorlaştırıyor” dedi.
Hangi ülkeler ne kadar yavaşlıyor?
Bölgenin en hızlı büyüyen alt bölgesi olan Orta Asya bile bu yavaşlamadan etkileniyor. Kazakistan’da petrol sektöründeki yavaşlama, azalan ihracat ve döviz transferlerindeki düşüş nedeniyle bölgenin büyüme oranı 2025–2026 yıllarında yüzde 4,7’ye inecek.
Rusya’da büyüme keskin bir şekilde yüzde 1,3’e gerileyecek. Bu düşüş; sıkılaşan yaptırımlar, artan borçlanma maliyetleri ve enerji fiyatlarındaki düşüşle birleşerek, ülkeyi pandemi öncesi ekonomik rotasından daha da uzaklaştırıyor.
Polonya’nın görünümü daha olumlu: AB fonlarıyla desteklenen yatırımlar sayesinde büyüme yüzde 3,1 olarak öngörülüyor. Ancak avro bölgesindeki zayıflık ve ticaret politikası riskleri nedeniyle ülke hâlâ 2020 öncesi ortalamasının altında.
Batı Balkanlar’da büyümenin yüzde 3,4, Güney Kafkasya’da ise yüzde 3,5 olması bekleniyor. Savaşın etkilerini hâlâ hisseden Ukrayna’da ise büyüme yüzde 2 ile sınırlı kalacak.
Enflasyon merkez bankalarının yolunu kesiyor
Bölgede enflasyon yeniden tırmanışa geçti. 2024 ortasında yüzde 3,6 olan yıllık enflasyon, Şubat 2025 itibarıyla yüzde 5’e yükseldi. Bu artışın arkasında gıda ve hizmet fiyatları, sıkı işgücü piyasaları ve güçlü tüketici talebi bulunuyor.
Bunun sonucunda birçok merkez bankası faiz indirimlerine ara verdi veya politika değişikliğine gitti. Dünya Bankası, genişlemeci maliye politikaları ve kredi büyümesinin enflasyonu yüksek tutabileceği uyarısında bulunuyor. Emtia piyasalarındaki dalgalanma ve iklimle ilgili arz şokları da fiyat baskılarını artırabilir.
Reformlar neden şimdi daha kritik?
Dünya Bankası raporunun önemli bir bölümü yapısal reformların aciliyetine ayrılmış durumda. Rapora göre, ülkelerin uzun vadeli büyüme potansiyelini yeniden canlandırmaları için yenilikçi özel sektörün, girişimciliğin ve teknoloji kullanımının desteklenmesi gerekiyor.
Dünya Bankası Başekonomisti Ivailo Izvorski, “Verimliliği artırmak ve yüksek gelir grubuna ulaşmak için iş dünyasında yenilik ve deneme çok önemlidir” dedi.
Özellikle yenilikçi girişimlerin desteklenmesi gerektiğine dikkat çeken banka, bu firmaların büyüme potansiyeline rağmen finansmana erişim, sermaye piyasalarının gelişmemişliği ve yetersiz rekabet ortamı gibi engellerle karşı karşıya olduğunu vurguluyor. Hâlâ birçok sektörde ağırlıklı olan kamu işletmeleri, daha çevik özel sektör girişimlerini geri plana itiyor.
