Sıcaklar başladığından bir kez daha baharlı otlardan bahis açmanın zamanı geldi demektir. Sıcaklarla beraber, ikincil ürünlerinin yapımındaki artış nedeniyle bu otlar daha bir albenili oluyor. Yalnızca söz konusu otlardan ürün alırken istemeden de olsa, ufak tefek yanlışlıklar olmuyor değil. Baharlı (aromatik) bitkileri doğada da toplarken aynı yanlışları yapmayalım ki, birkaç sene sonra tekrar aynı yerden geçtiğimizde aynı kekikten, aynı zahterden ürün alabilelim. Bakalım bu yanlışlar neler?
Birinci en çok yapılan yanlış bitkiyi çok fazla budamaktır. Hemen burada bir ayraç açalım; unutmayalım ki baharlı bitkilerin çoğu hafif odunsu özellikler taşıyan ufak ağaççıklardan. Örneğin Antalya dağlarında dolaşırken paçanız bir kekik bitkisine sürtündü, siz de o enfes kokuyu aldınız. Arkasından çakınızı ya da makasınızı çıkardınız, budayacaksınız. Önce, el aletlerinin çok keskin olmasına dikkat ediniz. İşlemden önce ve sonra el aletlerinin ufak bir dezenfeksiyondan geçirmeniz uygun olacaktır.
Baharlı bitkiler bahçe süslemesinde de, dayanıklı olduklarından çokça kullanılmaktadırlar. Bu nedenle yaptığımız budama, öncelikle yeşil yaprakların bir üst seviyesinden yapmak gerekir. Lavanta, biberiye, kekik, lavantin odunlaşmış bölgelerden budarsanız o dalı tamamen kaybedebilirsiniz. Aromatik bitkilerin budanması elden geldiğince, kesi yerinin altında yeşil yaprak bırakacak şekilde, hatta uçlardan saç keser gibi yapılmasında fayda vardır. Bunu yaparken de bitkinin dengesini korumak esas noktadır.
Yukarıda da bahsettiğimiz gibi bitkinin biçimini bozmayacak şekilde budamalar yapalım derken az budama yapmak da beraberinde sorunları getirir. Sık sık ve uçlardan budama yapmanız daha çalımsı formlarda bir baharlı bitki elde etmenizi sağlar. Pekiyi ne zaman budama yapalım? Budama, aromatik bitkilerde olanak elverdiğince sabah saatlerinde yapılmalıdır.
Sabah saatlerinde, bitkilerimiz sekonder metabolit dediğimiz ikincil ürünler (uçucu yağlar gibi) açısından çok zengindirler. Yok sabah yapamıyorum derseniz, iyisi mi siz güneşin batmasını bekleyin. Daha doğrusu güneşin etkisini yitirmeye başladığı saatleri bekleyin. Anlayacağınız siz siz olun güneşin en yakıcı olduğu saatlerde baharlı diğer deyişle aromatik bitkileri rahatsız etmeyin.
Bitkilerin yapraklarını, dallarını keserken kesilerimizin tek defada kesin olarak, tek seferde yapılması gerekir aksi durumlarda makasınız bitkiyi ezerek keser ve bitkinin gövdesine zarar verirsiniz. Zarar verdiğiniz durumlarda da, hastalıklara ve asalaklara yakalanmaları kaçınılmazdır. Özellikle kişnişte, kestiğiniz yerlerde düzgün bir kesi oluşturmadıysanız hemen bitkinin o bölgelerinde sararma, solma ve kuruma gözlenir. .Kullanımdan sonra el aletlerinizi alkol ile ya da seyreltilmiş çamaşır suyuyla yıkamanız hastalıklardan korunmak için şarttır.
Baharlı bitkiler dediğimiz zaman, özellikle fesleğenin yeri bizde çok önemlidir. Özbekistan’a yaptığımız bir yolculukta, süs bitkisi olarak park ve bahçelere bolca dikildiğini gördük. Neredeyse Türk dilinin hüküm sürdüğü tüm coğrafyalarda, fesleğen ama özellikle mor renklisi olan reyhanın el üstünde tutulduğuna şahit olduk.
Reyhan ya da fesleğen, genellikle yaprakları toplanarak yemeklere salatalara konur. Yalnız bu işlemleri yaparken, bitkinin çiçeklerini de kesmek bitkinin yaşamını uzatır. Bu nedenle, çiçekleri de toplamak gerekir. Diğer taraftan tüm bu işlemleri yaparken bitkilere nazik davranmayı da unutmayın. Bitkinin yapraklarını kopartırken tutup da bitkiyi çekip çıkarmayın.
Bitkinin köklerini rahatsız ettiğinizde, hele de sıcak günlerde bitkiyi öldürebilirsiniz. Baharlı bitkiler, alt bölümlerinden tekrar yeşillenmeleri zor olan bitkiler olduklarından yaşlanmalarının önüne geçilemeyeceğini bilmemiz gerekir.
Bu haftaki fotoğraflarımız arasında önce baharlı bitkilerden mutfağımızda yetiştirdiğimiz büyük yapraklı fesleğenleri internet gazetemizde göreceksiniz. Ne yazık daha çiçek açmadıklarından çiçekli durumlarını gösteremiyoruz. Arkasından da, bahçemizden biberiyleri sizlerle paylaşıyoruz. Merak etmeyin fotoğraflarımız bunlarla sınırlı kalmadı. Gazetemizde yayımlanması için, Okşan Kurç ilginç bir sarmaşık kaktüs (Cleistocactus winteri) fotoğrafı yollamış.
Süheyla kılavuz ise, sayfamızı renklendirmek için bir binbirdelik otu (Hypericum ssp.) fotoğrafını bizimle paylaşmış. Hepsine teşekkür ediyoruz. Aslına bakarsanız bu hafta destekçi arkadaşlar o kadar fotoğraf yollamışlar ki aklınız durur. Önümüzdeki günlerde bu açığımızı kapatmayı umuyoruz.
Keyifli Bahçeler…
