Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ve Dünya Hepatit Birliği tarafından her yıl 28 Temmuz, tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de “Dünya Hepatit Günü” olarak hepatit hastalıklarına yönelik toplumsal farkındalık artırılmaya çalışılıyor. Bu özel gün için her yıl farklı bir tema belirleniyor. 2025 yılının teması “Harekete geçme zamanıdır: Artık bu oyunu bozalım” olarak ilan edildi. DSÖ, 2030 yılına kadar tüm dünyada viral hepatitleri ortadan kaldırma hedefini sürdürüyor.
İstanbul Aile Hekimliği Derneği (İSTAHED) Bilim Komisyonu Üyesi ve Aşı Çalışma Komisyonu Üyesi Uzm. Dr. Selda Handan Karahan, farkındalığı arttırmak ve hastalıklara dikkat çekmek için açıklamalarda bulundu. Hepatit hastalıkları hakkında genel bilgi veren Uzm. Dr. Karahan,
“Viral hepatitler; Hepatit A, B, C, D ve E virüslerinin neden olduğu enfeksiyonlardır. Bunlar arasında Hepatit B ve C, uzun dönemde kronik karaciğer hastalıkları, siroz ve karaciğer kanseri gibi ciddi sonuçlara yol açabilme potansiyelleri nedeniyle özel öneme sahiptir.
Türkiye’de Sağlık Bakanlığı tarafından yürütülen Viral Hepatit Önleme ve Kontrol Programı, risk gruplarının farkındalığını artırmayı, bulaşı önlemeyi, erken tanı koymayı ve etkili tedavi sunmayı amaçlamaktadır” dedi. Hepatit hastalıklarının çeşitleri hakkında da bilgi veren Uzm. Dr. Karahan, şöyle konuştu: “Türkiye’de hijyen standartlarının iyileşmesi ve aşılama programlarının yaygınlaşması sayesinde Hepatit A vakaları önemli ölçüde azalmıştır. Türkiye’de çocuklara 18 ve 24. aylarda, risk gruplarına ise 6 ay arayla iki doz ücretsiz Hepatit A aşısı yapılmaktadır. 2022 yılında Hepatit A aşısının kapsayıcılığı yüzde 96,06 olarak kaydedilmiştir. Hepatit B’ye karşı en etkili korunma yöntemi aşıdır. Türkiye’de 1998’den bu yana Hepatit B aşısı rutin çocukluk aşı takviminde yer almakta ve aynı zamanda risk gruplarına da ücretsiz uygulanmaktadır. 2022 yılında 3. doz Hepatit B aşısı kapsayıcılığı yüzde 99,41 olarak gerçekleşmiştir. Hepatit C için henüz aşı bulunmamakla birlikte, etkili tedavi yöntemleri mevcuttur ve bu tedaviler Türkiye’de genel sağlık sigortası kapsamında ücretsiz olarak sunulmaktadır.”
Türkiye’de başarı hikayesi
Türkiye’de, hepatit kontrolünde önemli ilerlemeler kaydedildiğini ifade eden Uzm. Dr. Karahan, “5 yaş altı akut Hepatit B vaka sayısı, 2002 yılında 136 iken, 2022 yılında sadece 1 olmuştur. Aynı yaş grubunda insidans, yüz binde 2’den yüz binde 0,02’ye düşmüştür. 15 yaş altı akut Hepatit B vakaları, 2002’de 734 iken, 2022’de 8 olmuştur. Bu gelişmeler Türkiye’nin Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri doğrultusunda önemli başarılar elde ettiğini göstermektedir” dedi.
Küresel durum
Hastalıklarla ilgili dünya verilerine de değinen Uzm. Dr. Karahan, “2022 yılı itibarıyla dünyada yaklaşık 304 milyon kişi kronik hepatit B ve C ile yaşamaktadır. Aynı yıl, yenidoğanların sadece yüzde 45’ine doğumdan sonraki ilk 24 saat içinde Hepatit B aşısı yapılabilmiştir. Her yıl yaklaşık 1,3 milyon kişi, çoğunlukla karaciğer kanseri ve siroz nedeniyle hepatit sonucu hayatını kaybetmektedir. Bu, her gün yaklaşık 3 bin 500 ölüm anlamına gelmektedir. Günlük yaklaşık 8 bin yeni hepatit enfeksiyonu gerçekleşmektedir. Hepatit, COVID-19’dan sonra en ölümcül viral enfeksiyon olarak kayıtlara geçmiştir. Her yıl 2 milyondan fazla yeni vaka görülmektedir. 300 milyondan fazla insan, hepatit ile yaşamaktadır. Hepatit, karaciğer kanserinin önde gelen nedenlerinden biridir. Erken teşhis, hayat kurtaran tedavilere ulaşmanın ve karaciğer kanserini önlemenin ilk adımıdır. Ancak birçok hasta hastalığını fark etmeden yaşamını sürdürmektedir” diye konuştu.
Aile hekimlerinin rolü
Koruyucu sağlık hizmetlerinin, aile hekimliğinin en temel görevlerinden biri olduğunu hatırlatan Uzm. Dr. Karahan, “Aile sağlığı merkezlerinde hastaların gerek görülmesi durumunda hepatit testleri yapılmalı ve gerekli kişilere aşılar uygulanmalıdır. Vatandaşlar, kendi aile hekimlerine başvurarak hepatit hakkında mutlaka bilgi almalıdır” diyerek sözlerini tamamladı.
DSÖ’nün önerileri
Hepatit eliminasyonunun mümkün olduğunu belirten Uzm. Dr. Karahan, “Aşılar, tedaviler ve bulaşı önlemeye yönelik etkili yöntemler mevcuttur. Ancak teşhis çoğu zaman geç yapılmaktadır. Bu nedenle DSÖ, aşağıdaki adımların atılmasını önermektedir:
Kamuoyu için:
1. Hepatit B ve C için test yaptırın.
2. Yenidoğanlara ilk 24 saat içinde Hepatit B aşısı yaptırın.
3. Bilgi edinin, erken teşhis ve tedavi konusunda hekiminize danışın.
4. Damgalamayı önlemek için doğru bilgi paylaşın.
Hükümetler ve politikacılar için:
1. Karaciğer kanseri farkındalık kampanyalarına liderlik edin.
2. Doğum dozu aşılamayı ve güvenli kan/enjeksiyon uygulamalarını yaygınlaştırın.
3. Hepatit hizmetlerini birinci basamak sağlık sistemlerine entegre edin.
4. Hizmetleri ulusal sağlık sigortasına dahil edin.
5. Tüm paydaşların katılımını sağlayın, güçlü veri sistemlerine yatırım yapın.
Ulusal Sağlık yetkilileri için:
1. Erken tanı ve tedaviye öncelik verin.
2. Hizmetleri ilçe sağlık merkezlerine kadar ulaştırın.
3. Anne-çocuk sağlığı programlarına hepatit önlemlerini entegre edin.
4. Test ve tedaviye ücretsiz erişim sağlayın. 5. Sürdürülebilir finansman sağlayarak veriye dayalı politikalar geliştirin.”
