Antalya Ticaret Borsası (ATB) ve Antalya Tarım Konseyi (ATAK) Yönetim Kurulu Başkanı Ali Çandır, Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı temmuz ayı Tarımsal Girdi Fiyat Endeksi’ni (Tarım-GFE) değerlendirdi. Tarım-GFE’nin temmuz ayında aylık yüzde 3.68 arttığını belirten Çandır, “Bu rakam, endeksin ölçülmeye başlandığı 2015 yılından itibaren temmuz ayları ortalamasının (2.01) ciddi üstünde olan bir artış olarak ilan edildi” dedi.
Tarım-GFE’nin temmuz ayında yıllık yüzde 34.22 ilan edildiğini kaydeden Çandır, “Bu yıllık rakam, son 10 yılın temmuz ayları ortalamasının (33.68) bir miktar üzerinde ilan edildi. Ancak bir önceki ay rakamına göre (33.88) yükseliş, son 4 aydır devam ediyor. Temmuz ayı için açıklanan tarımsal girdi fiyatları maliyetleri enflasyonu, 10 yıllık temmuz ayı ortalamalarına göre aylıkta ortalamanın yüzde 80 üzerinde ve yıllıkta ise ortalama üstü artış gösterdi” değerlendirmesinde bulundu.
Gübrede yüksek artış
Temmuz ayı Tarım-GFE’nin alt kalemlerine bakıldığında tarımda kullanılan mal ve hizmetlerin fiyatlarında aylık yüzde 3.92 ve yıllık yüzde 34.33 artış olduğunu belirten Çandır, “2024 yılı temmuz ayına göre aylıkta oldukça yüksek, yıllıkta ise yakın veriler ilan edildi” dedi. Tohumda yüzde 1.91, enerjide yüzde 5.76, gübrede yüzde 9.89, ilaçta yüzde 1.24, veteriner hizmetlerinde yüzde 2.03, yemde yüzde 2.21 ve diğer kalemlerde ise yüzde 2.57 olarak aylık değişimler ilan edildiğini kaydeden Çandır, “Aynı kalemlerin temmuz ayındaki yıllık değişimleri ise, tohumda yüzde 36.32, enerjide yüzde 18.32, gübrede yüzde 50.24, ilaçta yüzde 18.19, veteriner hizmetlerinde yüzde 63.52, yemde yüzde 37.05 ve diğer kalemlerde ise yüzde 37.23 olarak ilan edildi. Tarımsal yatırıma katkı sağlayan mal ve hizmetlerin fiyatlarında ise aylık yüzde 2.29 ve yıllık yüzde 33.57’lik artış ilan edildi. Tarımsal girdi maliyetlerinde aylıktaki gübre yüzde 9.89 ve enerji yüzde 5.76’lık artışlar en yüksek olurken ilaç yüzde 1.24’lük artışla en düşük artış olarak ilan edildi. Tarımsal girdi maliyetlerinde yıllıktaki veteriner hizmetlerinde yüzde 63.52 ve gübrede yüzde 50.24 en yüksek artışlar olurken ilaçta yüzde 18.19 ve enerjide yüzde 18.32 ise en düşük artışlar olarak ilan edildi” diye konuştu.
“Temmuz durum üretici aleyhine döndü”
TÜİK tarafından temmuz ayı tarımsal üretici fiyat endeksi Tarım-ÜFE’nin aylık yüzde -5.66 olarak ilan edildiğini kaydeden Çandır, şunları kaydetti: “10 yıllık Temmuz ortalamasının (0.00) ciddi düzeyde altında ilan edilmişti. Yıllıkta ise yüzde 44.32 ile 10 yıllık ortalamanın (25.86) üzerinde ilan edilmişti. Tarımsal faaliyetlerde bulunanlar açısından son bir yıllık eğilim, genel olarak üretici aleyhine seyretti. Ancak mayıs ve haziran aylarında bu aleyhte eğilim, üretici lehine çevrilmişti. Temmuz ayında ise durum ciddi boyutta üretici aleyhine döndü”
Yurtdışı üretici enflasyonu YD-ÜFE’nin Temmuz’da aylık yüzde 3.03 ve yıllık yüzde 30.06 arttığını, yurtiçi üretici enflasyonu Yİ-ÜFE’nin aylık yüzde 1.73 ve yıllık yüzde 24.19 ilan edildiğini belirten Çandır, “Üretici düzeyindeki gıda kalemi ise aylık yüzde 0.22 ve yıllık ise yüzde 25.11 artmıştı. Bu durum, temmuz ayında tarıma dayalı imalat sanayiindeki enflasyonun, tarımdan daha düşük seyrettiğini gösteriyor” dedi.
Manşet enflasyon yüksek
Temmuz ayında üretici kesimdeki bu enflasyonlara karşılık tüketici enflasyonu TÜFE’nin aylık yüzde 2.06, yıllık yüzde 33.52 arttığını kaydeden Çandır, “Son 20 yıllık temmuz ayı ortalamalarının aylıkta yüzde 1.04 ve yıllıkta ise yüzde 18.14 olduğu hatırlanırsa manşet enflasyonun hala ne kadar yüksek seyrettiği daha iyi anlaşılır” dedi.
Tüketici gıda enflasyonunun temmuz ayında aylık yüzde 2.06 ve yıllık yüzde 33.52 arttığını belirten Çandır, “İşlenmemiş gıda enflasyonu Temmuz’da aylık yüzde -2.39 ve yıllık yüzde 25.80 düzeyinde ilan edilmişti. Yaş meyve sebze enflasyonu ise aylık yüzde -4.78 ve yıllık yüzde 33.60 artış olarak ilan edilmişti. Tüketici taraftaki bu rakamlar, üreticilerin maruz kaldığı yıllık enflasyonun üzerinde bir tüketici enflasyonu olduğunu göstermeye devam etmektedir. Ancak belirtmek gerekir ki aradaki makas daralmaya başladı. Yani yıllık olarak yüzde 34.22 düzeyindeki tarımsal girdi maliyet artışına karşılık yüzde 44.32’lik tarım üretici fiyat artışı ve yüzde 33.52’lik tüketici fiyat artışı söz konusu oldu. Temmuz ayında tarımsal üreticiler, ciddi boyutta aleyhte bir durum ile karşılaştılar” değerlendirmesinde bulundu.
