Sınav şekil ve düzeni sınava katılanların bilgi dağarcıklarını belirli an itibarı ile mutlak biçimde aktarmaları anlamını taşımaktan tutunuz, bilgi dağarcığının yansıması, edinilmiş bir intibayı ortaya dökmek arasındaki geniş bir yelpazede sonucu etkiler. Mesela çok tercihli sorular, muhatabı üzerinde yaratıcılığı, bilgi dağarcığını ortaya dökmek yerine sunulu tercihlerin arasından tercih kolaycılığı baskısı yaratabilir.
Sınav örneğinden yaşama geçtiğimizde; siyasal demokratik kontrol mekanizmalarının iktisadi ve mali çerçeveyi esas alan pazar anlayışından, zaman içinde adeta ‘bilek gücü’nden iktisadi araçları kullanabilme kabiliyetine evrildiğini görürüz, Buna son asırda yüksek teknolojik gelişme eşlik etti ve 20.asır sonundan beri artan tempoda devam ediyor.
IMF Başkanı Giorgieva, teşkilatın analizlerinden çıkan sonucun belirsizliğin küresel olarak yükseldiği, yükselmeye devam edeceği, dünya ekonomisinin önde gelen ülkelerinin bu karmaşık hatta kaotik sürece hazırlıklı olması gerektiğine işaret ediyor.
Sistemin bu prensip üzerinde tesis edilip tercihan uygulamaya konulması önce iktisadi krizler, sonrasında kayıp kaçaklar ile giderek daha belirgin hale geldi. Böylece üretim ve mali yanının küreselci anlayış ağırlıklı sevki ve idaresinde olması yanında tüketim ve sosyo-kültürel tarafının anti-küresel uzlaşmazlığı ile sistemin sürdürülebilirliğine yönelik çabalar gösterilmiş oluyor.
Değişimler iradi tercihlerin tam veya kısmen uygulanabilirliğini mümkün kılacak araçlar ile etkinleştiklerinde, gelişmelere kuşbakışı zaviyeden bakışlar için açık görüntüler verirler; Değişikliğin, belirsizliğin, karmaşıklığın ve eğretiliğin aynı anda piyasalara hakim olduğu bu süreç, başta altın, gümüş ve kıymetli madenlerin fiyatını yeni rekorlara taşımakta. Yetkililer ve uzmanlar, belirsizliğin yeni normal olduğu ve kalıcılığı vurgulamakta.
20.asrın başında ‘ulus devlet’ tipoloji esaslı siyasi ve iktisadi nizamın ideolojik destekler, mali ve parasal politikalar ile kamu ağırlıklı teşkili ile 1913’de FED’in kurumsal yapısındaki değişim de Dolar’ın ‘rezerv para’ olma geleceğini tamamlar mahiyettedir.
İkinci Dünya Savaşı sonrası şekillendirmeler bir ‘Amerikan Rüyası’ filminin ülkemizde de bilhassa belli kesimlerce benimsenmiş ‘Küçük Amerika’ metaforunun Osmanlı Devletinin son yüzyılına uzanan bir ‘aidiyet’ ve özenti karmaşası ile yeni Türkiye Cumhuriyeti üzerine bilhassa 1946’dan itibaren yayılan gölgesi olarak indi.
20.asrın başrol oyuncusu ABD’yi değerlendirirken mali sistemindeki değişimleri dikkate almaksızın 1861 yılından 21 asrın başına kadar servis ettiği banknot miktarının 1 trilyon usd olduğunu, son yıllarda 7.5 kat arttığı not edilmelidir.
Anlaşmalara göre Devletler Merkez Bankalarının ulusal para birimlerini basmalarının altın esasına bağlı olması kabulüne rağmen 1971 yılında ABD, Nixon ve Kissinger ile parayı bir varlık olmaktan çıkarıp bir yükümlülük zırhına bürüyor. Böylece sınırsız para basabilmek mümkün oluyor. Çin Halk Cumhuriyeti ile ilişkiler değişiyor. Petrol Krizinin ortaya çıkardığı ‘petro-dolar’ ise bir uluslararası rezerv para birimi olarak kabul görmesi, AB’nin tek para birimine(EUR) geçmesi, Sovyet Bloku’nun çökmesi bu dizini tamamlayan diğer unsurları oldu.
Basit bireysel ilişkide dahi şekil şartlarının her şeyin yolunda olduğunu gösterir tüm işaretler süreklilik açısından yanıltıcı olabilir. Arzu edilen makul uzlaşıların karşılıklılık ilkesine genellikle rağbet gören ‘rağmen’ yerine ‘rızaen’ biçimi, ilişkilerin düzen ve kalitesini arttıracaktır.
Yarım asır öncesinde kronolojik olarak ardısıra marş edilen bu gelişmelerin günümüzdeki neticeleri hayli kapsamlı biçimde dünyanın güncel sorunları olarak süregeliyor. Küreselleşme olgusu mali boyutunun yanı sıra üretim ve tüketim dünyasına yüksek teknoloji ile de müdahil bulunarak bölgeselliği ve yerel unsurları birbirine benzer standartlarda kavramayı amaçlıyor.
Kitlelerce yaygın düşünce sistematiği gelişmeleri ‘egemen devlet’ üzerinden ülkeler dahilinde ve ülkeler arasındaki münasebetleri esas kabul etse de, egemen farz edilen devletin idamesini şimdilerde bağımlı kılan unsurlara bağlayan küresel argümanlar zamanla artıyor. İktisat, iklim, çevre, salgın gezegenin tamamını eş zamanlı etkileyen gelişmeler olup çoklukla iktisaden hakim uygulamaların kaidesi üzerinde süregelen risk ve kriz histerisi halinde sürgit devam etmemeli.
