Sonbaharın ortalarına geldik. Geçen haftalarda sonbaharda bahçede yapacaklarımızla ilgili bir şeyler yazmıştık. Hır gür arasında bahsi geçti mi hatırlamıyoruz ama ilkbaharda açacak soğanlı bitkileri ekmemizin tam zamanı biliyor musunuz? Ayrıntılarını geçen senelerde bıktıracak kadar yazdık galiba. Ne yazık ki gazetemizin internet biçeminde eski yazılara ulaşım oldukça zorlaştı.
Büyük çoğunlukla, ama çok büyük çoğunlukla soğanlı, yumrulu bitkiler fazla sudan hoşlanmazlar, bunun yanında geçirgen toprak severler. Bazen inanın “çöl zambağı”, “süs kamçısı” ya da “tilki kuyruğu” denen Eremurus cinsi soğanlar neredeyse kum ya da çakıllar içinde toprağa gereksinim duymadan yaşarlar. Bunun aksi durumlar de yok değil.
Biliyorsunuz, suyu hiç sevmeyen soğanlı bitkilerin başında ağlayan gelin ya da ters lale ailesi (Fritillaria) geliyor. Ağlayan gelin ya da ters lale ailesi şu ana kadar tanımlanmış 168 adet bitkiden oluşuyor. Bu bitkilerin yekpare bir aileyi oluşturduklarını zannetmeyin.
Yukarıda söylediğimiz gibi bozkıra, steplere alışık olmalarına rağmen çamurun içinde bile yaşana rastlanıyor. Fritillaria meleagris yazın bile sulak alanları seviyor. Bu yüzden söz konusu bitkilerin soğanlarını toprağa yerleştirmeden bahçenin durumuna bir göz atmakta yarar var.
Bahçenizde gösterişli, egzotik bir şeyler ekip hava atmak istiyorsanız gerek ters lale, gerek diğer ailenin diğer bitkilerini ekmenizi şiddetle öneriyoruz. Bunun en kolayı saksılarda ya da sandıklarda bu bitkileri büyütmektir. Bahçeye ekecekseniz anahtar kelime geçirgenlik olacaktır.
Klasikleşmiş bilgilere biraz kaşıyalım isterseniz. Bahçenizin gösterişli bir çiçek ekilecek ya da dikilecek alanı varsa, kurt üzümü terslalesi(Fritillaria uva-vulpis), Acem terslalesi (Fritillaria persica), ya da imparator terslalesi (Fritillaria imperialis) gibi bitkilere kesinlikle yer verebilirsiniz.
Soğanlarını önce soğan boylarının 3 ya da 4 katı kadar çukurlar açarak yerleştireceksiniz. Diğer bir deyişle soğanın üzerinde kalan toprak miktarı soğanın yüksekliğinin 3 misli kadar olmalıdır. Unutmadan, soğan aralarıın da 10 cm olması uygundur. Imparator terslalesi ve acem terslalesi için ise 20 cm aralık bırakmanız daha akıllıca olacaktır. Görsel ziyafet için, 3’lü, 5’li olarak ekmek oluşturacağı etkiyi arttıracaktır.
Ters laleler genellikle iyi havalandırılmış, humuslu, az yanmış gübreli toprakları severler. Bu arada toprağın içinde kaba kum taneleri ile beraber çakıl taşları bulunabilir. Daha da harika bir şey yapacaksanız aralara “puzolan” denilen girintili çıkıntılı volkanik taşlarından koyabilirsiniz. Bu bitkiler çiçeklenip de kuruyunca, kesinlikle kuruluktan hoşlanırlar. Bu yüzde soğanın uzun yaşayabilmesi için topraktan çıkarıp kesinlikle çok kuru bir yerlerde saklamak gerekecektir.
Bahçede evinizin kuzey, kuzey-doğu bölgelerinde çok geçirgen toprak ile beraber, nemi azaltmak ve geçirgenliği arttırmak için tümseklerin üzerinde ya da eğimli bölgelerde ekmeyi öneriyoruz. Önemli bir ayrıntı ise bu soğanları alır almaz toprağa ekin, tersi durumlarda bir kese kağıdının içinde haftalarca unutursanız hele de eviniz kaloriferli ise soğanların kuruması kaçınılmaz olacaktır.
Anlayacağınız terslalenin en çok sevdiği yerler taş bahçelerdir. Türkiye’nin doğusunda ve güneydoğusunda bu bitkilerin endemik olduğu göz önüne alınırsa, yaşam alanlarını da buna göre hazırlamalıyız. Bu nedenle bu soğanlar yaz mevsiminde tamamen nemden uzakta kalmalıdırlar.
Sonbahar ile havadaki nem arttı. Hülya Ünver depoladığı odunların üzerinde mantarları görünce fotoğraflarını bize yollamış. İyi de etmiş. Bunun yanında bizim fotoğrafladığımız yılan başlı terslale (F: meleagris) de görebileceğiniz fotoğraflardan.
Ayrıca bahçemizde kızaran Amerikan sığlasını da sizinle paylaşmadan edemedik. Ne de olsa sonbahar nemli geçince Amerikan sığlası, Amerikan bataklık meşesi gibi ağaçlar daha bir delice kızarıyor. Son olarak da bir acem terslalesini göreceksiniz. Son iki fotoğrafı kağıda basılı gazetemizde sizinle paylaşıyoruz.
Keyifli Bahçeler…
