Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından açıklanan 2022 yılı bütçe rakamları, beklenenin oldukça altında bir açık ile yılın bitirildiğini gösteriyor. 2.941 milyarlık gider bütçesinde 139 milyar lira açık %4,7 oranına tekabül ediyor.
2021’deki açık 201 milyar lira idi. Bu arada Temmuz ayında bütçeye 1 trilyon liranın üzeinde bir ek bütçe yapıldığı ve burada 2.831 milyar liralık gider içinde açığın 276.4 milyar lira olacağı öngörülmüştü. Giderin yükselmiş olmasına rağmen açığın azalmış olması gelirlerde öngörülen 2.553 milyar liranın 2.802 milyara yükselmesi sayesinde gerçekleşti.
Ek bütçe ile beraber 2.185 milyar olarak öngörülen vergi gelirlerinin 168 milyar artarak 2.353 milyara çıkması bu gelişmede en önemli rolü oynadı. Sonuçta gerek gelirlerde, gerekse de giderlerde meydana gelen sapmalar sonucu bu durum ortaya çıktı.
Faiz giderleri geçen yıla göre %71,91 oranında artarak 180.852 milyardan 310.903 milyara yükselirken, faiz dışı denge de 2021’de -20,655 milyardan 171,838 milyara yükseldi.
Aşağıdaki tabloda 2022 yılı Ocak-Aralık döneminde 2021 ve 2022 yıllarına ait gerçekleşmeler ve kalemlerdeki artış oranları yer alıyor.
2021 – 2022 Ocak – Aralık Bütçe gerçekleşmeleri
| (milyon) TL | 2021 | 2022 | Artış |
|---|---|---|---|
| Bütçe Giderleri | 1.603.545 | 2.941.420 | 83,43% |
| Faiz Hariç Giderler | 1.422.693 | 2.630.517 | 84,90% |
| Personel Giderleri | 346.279 | 615.278 | 77,68% |
| SGK Devlet Primi | 57.380 | 96.842 | 68,77% |
| Mal ve Hizmet Alımları | 133.455 | 257.076 | 92,63% |
| Cari Transferler | 626.828 | 1.126.152 | 79,66% |
| Sermaye Giderleri | 131.282 | 276.403 | 110,54% |
| Sermaye Transferleri | 25.492 | 48.822 | 91,52% |
| Borç Verme | 101.978 | 209.944 | 105,87% |
| Yedek Ödenekler | – | – | 0,00% |
| Faiz Giderleri | 180.852 | 310.903 | 71,91% |
| Bütçe Gelirleri | 1.402.038 | 2.802.355 | 99,88% |
| Genel Bütçe Gelirleri | 1.364.107 | 2.740.573 | 100,91% |
| Vergi Gelirleri | 1.164.988 | 2.353.286 | 102,00% |
| Teşeb. ve Mülkiyet Geliri | 55.543 | 104.675 | 88,46% |
| Özel Gelirler Bağışlar | 11.293 | 30.859 | 173,25% |
| Faizler, Paylar ve Cezalar | 122.107 | 236.810 | 93,94% |
| Sermaye Gelirleri | 8.814 | 12.361 | 40,23% |
| Alacaklardan Tahsilat | 1.362 | 2.583 | 89,65% |
| Özel Bütçeli İd. Gelirleri | 28.958 | 48.936 | 68,99% |
| Düzenleyici ve Denetleyici Kurumların Gelirleri | 8.972 | 12.847 | 43,18% |
| Bütçe Dengesi | -201.507 | -139.065 | -30,99% |
| Faiz Dışı Denge | -20.655 | 171.838 | 931,94 |
- Yukarıdaki tabloya baktığımızda, gider kalemleri arasında %105,87 artışla borç vermenin 101,9 milyardan 209,9 milyara çıkmış olduğu görülüyor. Bu toplamın içinde 89,3 milyardan 209,9 milyara yükselen KİT’lere aktarılan tutar, KİT ürünlerinde halka yansıtılmayan fiyatlandırmasının boyutunu gösteriyor.
- Toplam giderlerin içinde en büyük kalemi oluşturan cari transferler %79,66 artış ile 626,8 milyardan 1.126,2 milyara yükselirken, toplam giderler içindeki payı bir yıl önceye göre %39,09’dan %38,28’e düşmüş bulunuyor.
- Faiz giderlerindeki artışın da %71,91 oranında kalarak 180,852 milyardan 310,902 milyara yükselmiş olması, enflasyonun %65 civarında biten bir yıl için müspet olarak değerlendirilebilecek bir diğer olgu olarak gözüküyor.
- Gelir kalemlerine baktığımızda birinci sırada 261,885 milyardan %121,45 artarak 578,965 milyara yükselen ithalde alınan KDV yer alıyor. İkinci sırada %186 artarak 177.973 milyardan 507,452 milyara yükselen kurumlar vergisi, üçüncü sırada 237,050 milyardan 449,069 milyara yükselen Merkezi Yönetim Vergi Dışı Gelirleri, dördüncü sırada da 205,392 milyardan 419,791 milyara yükselen Özel Tüketim Vergisi yer alıyor.
- Özel Tüketim vergisi alt kalemlerinde ise petrol ve doğalgaz ürünlerinden alınan ÖTV 31,292 milyardan 76,765 milyara; Alkollü içeceklerden alınan ÖTV 22,785 milyardan 43,702 milyara; tütün mamullerinden alınan ÖTV 67,620 milyardan 101,275 milyara, dayanıklı tüketim ve diğer mallardan alınan ÖTV de 15,348 milyardan 26,736 milyara yükselmiş durumda.
- Giderler içinde personel giderleri %77,68 oranında artarak 346,279 milyardan 615,278 milyara çıkarak yıl sonu enlasyon oranının üstünde gerçekleşmiş bulunuyor.
- Mal ve hizmet alımlarının en çok artan giderler içinde %92,63 oranında artarak toplamda 133,455 milyardan 257,076 milyara yükseldiği görünüyor.
Sonuç olarak bütçenin performansı 2022 yılı için tahminlere göre daha iyi gözüküyor. Tabi henüz rakamlara aktarılmayan giderlerin de olabileceğinin, ayrıca ek bir bütçe ile bu sonuç elde edildiğinin dikkate alınması koşuluyla.
