EPDK, 1 Şubat 2024 itibarıyla yürürlüğe girecek yeni düzenlemeyle meskende 5 bin, sanayi ve ticarethane de 15 bin kWh’yi aşan tüm tüketiciler için yeni bir fiyatlandırma sistemine geçiş yapılacağını duyurdu
ALİ YAMAN
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK), 1 Şubat 2024 itibarıyla yürürlüğe girecek önemli bir düzenleme ile yıllık elektrik tüketimi meskende 5 bin sanayi ve ticarethanede 15 bin kilovat saati (kWh) aşan tüm tüketiciler için yeni bir fiyatlandırma sistemine geçiş yapılacağını duyurdu. Bu tüketiciler, artık Elektrik Piyasası İşletim A.Ş. (EPİAŞ) tarafından belirlenen Son Kaynak Tedarik Tarifesi (SKTT), piyasa fiyatları üzerinden elektrik satın alacaklar. Yeni tarifede, Piyasa Takas Fiyatı (PTF) ve Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destekleme Mekanizması (YEKDEM) bedelleri, faturaların yükselmesinde önemli rol oynayacak. PTF, elektrik enerjisinin piyasa koşullarına göre belirlenen fiyatı olduğundan, normal tarifeden daha yüksek olabiliyor. YEKDEM ise yenilenebilir enerji kaynaklarının desteklenmesi için ek bir maliyet olarak faturalara yansıyor. Bu iki kalemin toplamı, kullanılan enerji miktarı ile çarpıldığında, toplam fatura miktarını arttırıyor bu da her yeni faturada gizli bir zam haline geliyor. Bu duyurunun ardından ise elektrik tedarik şirketleri müşterilere özel düzenleme ve fiyat tarifesi uygulamaya başladı.
“4 kişilik bir aile aylık 230 kWh enerji tüketiyor”
Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) İzmir Şubesi Yönetim Kurulu Başkanı Gülhan Gürler, yaptığı açıklamada, bu değişikliklerin etkilerini ve çözüm önerilerini değerlendirdi. Elektrik enerjisinin, tüm mal ve hizmetler için temel girdi niteliğinde bir altyapı hizmeti olduğunu ifade eden Gürler, “Elektriğe zam geldiğinde, iğneden ipliğe kadar tüm mal ve hizmetler otomatik olarak zamlanmakta. Odamızın hesaplamalarında 4 kişilik bir ailenin asgari yaşam standartlarını korumak için aylık 230 kWh enerji tüketeceğini hesaplamaktayız. Günlük ortalaması 8 kWh’i geçmeyen bu tüketim için aile bütçesinden Aralık 2024 itibarıyla 476,6 TL ayrılıyor. Bu faturanın yalnızca yüzde 23,8’i enerji bedelinden oluşacak. Faturanın yüzde 65,9’unu ise dağıtım bedeli oluştururken fon ve vergilerin oranı ise yüzde 10,3’te kalmakta. Konutlarda düşük kademede kalan bu hane halkı, toplamda 476,6 TL olan faturanın 314 TL’sini dağıtım bedeli olarak dağıtım şirketlerine ödüyor. Konut faturasındaki aslan payının artık dağıtım şirketine gittiğini söyleyebiliriz” diye konuştu.
“Yıllık 100 milyon kWh olan sınır 5 bine düşürüldü”
Elektrik faturalarındaki sübvansiyonların sonlandırılmasına yönelik adım atmak yerine, Son Kaynak Tedarik Tarifesi Tebliği’nde tüketim limitlerinin düşürüldüğünün altını çizen Gürler, “Şubat ayından itibariyle geçerli olmak üzere; deprem sonrası kurulan geçici konutlar hariç diğer tüm meskenler ve apartman ya da sitelerdeki ortak aboneliklerdeki yıllık 100 milyon kilovat saat (kWh) olan sınır 5 bine, kamu ve özel hizmetler (ticarethane) ile sanayi kuruluşları için yıllık 1 milyon kWh olan limit ise 15 bine düşürüldü. Son Kaynak Tedarik Tarifesi’nin Düzenlenmesi Hakkında Tebliğ’e göre yıllık tüketimleri bu limiti aşan aboneler, tedarikçi seçmeyip bölgelerindeki görevli perakende şirketinden enerji alıyorlarsa, tebliğ kapsamında oluşacak yüksek bedellerle faturalandırılacak” ifadelerini kullandı.
“Yeni düzenleme aşağı yönlü maliyet düşüşlerini engelliyor”
Elektrik tarifesinin, piyasalardaki dalgalanmaları tüketicilere yansıtma esasına dayandığı yapıda, aşağı yönlü maliyet düşüşlerinin yansıtılmasının engellendiğinin altını çizen Gürler, “Kararla aynı gün Resmi Gazete’de yayımlanan tebliğ değişikliğinde, ‘yüksek tüketimli tüketiciler için son kaynak tedarik tarifesi, ilgili dönemde serbest tüketici niteliğini haiz olmayan tüketiciler için onaylanmış tek zamanlı perakende satış tarifesinden düşük olamaz. Kademeli tarifenin uygulanmakta olduğu tüketici gruplarında bu kıyaslama için yüksek kademeli tarife esas alınır’ ifadelerine yer verildi. Spot piyasada oluşan fahiş rakamlar yansıtılırken, enerji borsasında anlık olarak tüketici lehine rakamlar oluşması durumunda ise faturalara yansımasına engel olmakta” diye konuştu.
“Vatandaşlar, perakende şirketlerden enerji almak zorunda kalıyor”
Enerji piyasasında tedarikçi bile seçilemeyen bir tekelleşme yaşanması nedeniyle, tüketicilerin görevli perakende şirketlerden enerji almak zorunda kaldığını belirten Gürler, “Tebliğ kapsamındaki abonelere, spot enerji borsasında oluşan Piyasa Takas Fiyatı (PTF) gibi spekülatif maliyetler ve YEKDEM’e yönelik olarak döviz bazlı alım garantilerinin maliyetleri doğrudan yansıtılmakta” dedi.
“Her ay aynı tüketim için, farklı fatura kesilecek”
Limitleri aşan abonelere her ay aynı tüketim için farklı birim fiyatlarla fatura kesileceğini söyleyen Gürler, “Aboneler, tüketim sırasında uygulanacak tarifeyi bilemeyecek. Kamu hizmetlerinin açıkça ilan edilen, artış oranları da önceden belirlenen bedeller ile yürütülmesi esas olmalı. Her abonenin sayaç okuma günleri de farklılık gösteriyor. Şu anda ise sanayi aboneleri için akıllı sayaçlarla yapılan ölçümlerde saatlik dilimlerdeki tüketimlerine göre hesaplama yapılıyor. Bu nedenle her abone için farklı bir birim fiyat oluşuyor. Sıradan tüketici konumundaki mesken abonelerinin, elektrik piyasasındaki dalgalanmaları, PTF veya YEKDEM rakamlarındaki değişimleri öngörebilme ihtimalleri de kalmıyor. Tüketicilerin gelen faturaların doğrulamasını yapabileceği bağımsız bir mekanizma da bulunuyor” ifadelerini kullandı.
“Ailelerin limiti aşma ihtimali yüksek”
Kalabalık ailelerin, elektrikle ısınan ya da Ege ve Akdeniz illerinde yazın klima kullanan ailelerin yeni limiti aşma ihtimalinin yüksek olduğunu ifade eden Gürler, “Konutlar için belirlenen sınır, aylık ortalama olarak 417 kWh’lik bir tüketime denk geliyor. Ekim 2024 rakamlarıyla aylık ortalama bin 50 TL düzeyinde fatura ödeyen tüm konut aboneleri bu değişiklikten etkilenecek. Benzer şekilde ‘Kamu ve Özel Hizmetler Sektörü ile Diğer’ (ticarethaneler) kapsamındaki abonelerde aylık ortalama bin 250 kWh tüketimi olan yani ortalama 6 bin 241 TL’yi geçenler ve alçak gerilimde aylık ortalama bin 250 kWh’lik tüketimine karşılık 5 bin 599 TL’yi aşan sanayi tesisleri yüksek tüketimli sayılacak. Tebliğ kapsamında yapılan hesaplamalarda, birim enerji bedeli ortalama 2,95 TL olarak hesaplanıyor. Bu hesaba göre; aylık ortalama tüketimi 417 kWh olan konutlar için aylık fatura, Ekim 2024 rakamlarıyla yüzde 96 artışla, bin 48 TL’den 2 bin 48 TL’ye yükselecek. Aylık ortalama tüketimi limit değerde, yani bin 250 kWh’lık tüketimi olan ticarethanelerde ise fatura yüzde 8 artışla 6 bin 744 TL’ye yükselecek. Benzer şekilde bin 250 kWh tüketimi olan alçak gerilimden enerji alan sanayi kuruluşlarının faturaları da yüzde 7 artışla 6 bin 18 TL’ye ulaşacak” değerlendirmelerinde bulundu.
“Kamu tekeli yeniden kurulmalı”
Bu alanda kalıcı bir çözüm için, üretimden dağıtıma kadar tüm süreçleri yönetecek dikey entegre bir kamu tekelinin yeniden kurulması gerektiğinin altını çizen Gürler, “Geçiş sürecinde ise kamu kaynaklarının sonu belirsiz bir biçimde özel sektöre transfer edilmesine hizmet eden Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu kapatılarak, yerine Kamulaştırma İdaresi Başkanlığı kurulmalı. Yasal dayanağı da olmayan böylesi bir düzenleme yapılması durumunda Elektrik Mühendisleri Odası olarak konuyu yargıya taşıdık. Değişiklikten etkilenecek tüm yurttaşları da tüketici haklarını korumak için yargıya başvurmaya çağırıyoruz. Tüketicinin lehine oluşacak durumlara bile izin verilmemesi; uygulamaya başlanmadan yürütmenin durdurulması gerektiğini ortaya koyuyor” diye konuştu.
