Bugün olan bitenlere göre dünya kamuoyuna günlük pompalanan kaotik hava dışında kuşbakışı yaklaşım, seyri sağduyu ile takip imkanı verir ki olayların benzersiz oluşundan daha öteye benzer tecrübelerin öyle çok gerilere değil bir-iki yüzyıl gibi insanlık tarihi için uzun sayılamayacak geçmişte de yaşandığı misaller anımsanır.
Daha evvelkileri geçerek. bir an için 1853-56 Kırım, 1914-18 Birinci Dünya ve 1939-45 İkinci Dünya Savaşları gibi dünya harp tarihine kazınmış en büyük ve kapsamlı tüm savaşların nedeni ve kaynağının Avrupa merkezli olduğu gerçeğidir.
Kabaca Fransız İhtilali(1789) öncesinde ve 19.asır boyunca akrabalık bağlarının(Rusya Çarlığı dahil) öne çıktığı sembolik aristokrat zümre ve bürokrasisi ile arkasında burjuvazi seçkinlerince idare edilen monarşiler hiyerarşisinin gerisinde, ulus-ötesi güç yapısı vardı. 20.asır başlarında ve İki Dünya Savaşı arasında hazırlanan mutasavver ulus-devlet formu, İkinci Dünya Savaşından (Quebec, Moskova, Yalta) sonra yeni düzen olarak devreye girdi. Bu dönemde, ideolojik soslu “soğuk savaş” menüsü üzerine servis edildi.
Bütün bu yazılım; Avrupa içinde(görünür olan) dinamikler eli ile dünya sahnesinde uluslar arası siyaset, bireysel ve kurumsal bazda hatta kültürel, zamana uygun eğilimlerin ve tekrarlanan, yapılandırılmış değerlerin ekonomik markalaşması noktasındadır. Bireyi, doğayı, malzemeyi, anlaşmazlıkları kullanarak, hiçe sayar hakim ekonomik(tüketim) karar ve tercihleri ile birikimlerinin, öngörülen müesses nizam içinde massedilmesi ile alakalıdır.
Günü gelince İkinci Dünya Savaşında, Amerika Birleşik Devletleri oyuna dahil(Pearl Harbour) edildi.(sahne genişliyor-küreselleşme) Soğuk Savaş bitince küreselleşmede kat edilenlere ilaveten AB devreye girdi. Burada bir yeni gelişme de, Uzakdoğu, GüneyDoğu Asya, Latin Amerika başta olmak üzere dünyanın büyük bölümünün siyasi, ekonomik boyutlarda kadraja girmesidir.
ABD’de yeni yönetimin barışa yönelik girişimleri, Beyaz Sarayda Trump- Zelenski arasında gerçekleşen post- Hollywood vari ‘çam deviren’ drama! sonrasında bu kez Londra’da savaşın devamı lobisine dönüştürebilmenin klasik hüneri, tabiri caiz ise eski çamlardan bardak oldurmanın zamane gayreti görüntüsünde idi.
Böyle bir tabloda Avrupa Kıtasının yukarıda da değinilen siciline bakıldığında, Ukrayna hatta Gazze, Ortadoğu’daki gelişmelerin ışığında bir üçüncü dünya savaşı riskinin önemsenmeyecek derecede risk taşıdığıdır. Bütün bu ihtilaf konularında bireyler, kurumlar bağımsız aktörler değildir. Gerçek güç yansımasının vekâlet nizamında Atlantik hattından küresel jeopolitik oyunlarını oynadıkları da gizli değildir. Bu savaş Rusya’yı da zayıflatmaya yönelik hazırlanmıştı. Bunu anlamak için asla anlatılmayan tarihi anlayabilmek gerekir.
