Kiraz ihracatçısı son dönemde artan maliyet artışı nedeniyle yeni bir denge arayışına girdiklerine dikkat çekti
ŞURA NUR SAVRANOĞLU
Kiraz, yaz mevsiminin en sevilen ve en taze lezzetlerinden biri olarak her sene sofralarımızı süslüyor. Türkiye’de bu noktada dünya kiraz üretiminde önemli bir paya sahip. Kiraz ihracatında ilk dört ülke arasında yer alan Türkiye, Ege Bölgesi’nde; İzmir, Manisa, Afyon, Denizli ve Aydın illerinde yıllık 260 bin ton kiraz üretimi gerçekleştiriyor. Son açıklanan verilere göre, 2023 yılında 83 bin ton karşılığında yüzde 60 artışla 215 milyon dolar ihracat elde edilirken 2024 yılının Ocak-Temmuz döneminde ise 66 bin ton ile kiraz ihracatında yüzde 4 artış yaşandı ve 209 milyon dolar kiraz ihracatı gerçekleştirildi. Yıllık üretim miktarı incelendiğinde; 2024 yılında bir önceki yıla göre yüzde 1,4 oranında azalış yaşanarak 726 bin 500 ton gerçekleşti. 2020-2024 yılları arasındaki üretim değişim oranı ise yüzde 0,2 seviyesinde oldu.
Bu veriler ışığında özellikle Afyon ve İzmir bölgelerinin kaliteli kiraz üretimiyle hem iç pazara hem de dış pazara büyük katkı sağladığı aktarılıyor. Kiraz ihracatı alanında faaliyet gösteren Alya Meyve ve Gıda Şirketi’nin Genel Müdür Yardımcısı Büşra Aydın ise konuya dair TİCARET Gazetesi’ne önemli değerlendirmelerde bulundu. Bu sürecin şirkete yansımalarına değerlendiren Büşra Aydın, yıllık yaklaşık 800-900 ton ihracat gerçekleştirildiğini ancak son dönemlerde artan maliyetler ve zorlaşan Avrupa pazarı nedeniyle üretimde yeni bir denge arayışına girdiklerini belirtti.
“Her bölgenin kirazı ihracata uygun değil”
Bölgelerinin kiraz ihracatındaki payının yaklaşık yüzde 80 civarında olduğunu belirten Aydın, her bölgede bulunan kirazında ihracata uygun olmadığının altını çizdi. Aydın, “En önemli üretim bölgeleri arasında İzmir Kemalpaşa ile Afyon ön sıralarda yer alıyor. Kiraz alımlarımız ağırlıklı olarak İzmir Kemalpaşa’daki Bağyurdu ve Yiğitler, Manisa’da yer alan Kabaçınar, Ulu Derbent gibi köylerden yapılıyor. Bu bölgeleri sırasıyla Afyon’un Yaka Senek ve Dere Senek köyleri, ardından Isparta ve Konya’nın Hadim ilçesi takip ediyor. İhracat ve kalite açısından en öne çıkan ilk iki bölge kesinlikle İzmir Kemalpaşa ve Afyon diyebilirim” dedi.
İhracatta en çok tercih edilen çeşit: Ziraat 900 kirazı
İhracata en uygun kiraz çeşidinin Ziraat 900 olduğunu ve şu anda kendi ihracat hareketlerinin yüzde 95’ni oluşturduğunu dile getiren Aydın, “İhracata en uygun kiraz çeşidimiz Ziraat 900 ve bu kiraz türü ihracat hacmimizin yaklaşık yüzde 95’ini oluşturuyor. Bunun yanı sıra Larian ve Nimba gibi diğer ihracata uygun çeşitler de yetiştiriliyor. Ben yetiştirici olmasam da sektördekilere göre Ziraat 900’ün ihracatta en çok tercih edilen çeşit olduğunu biliyorum. Alya Meyve olarak yıllık yaklaşık 800-900 ton kiraz ihracatı gerçekleştiriyoruz. Türkiye genelinde ise toplam üretim 3 bin tonun üzerinde” diye ifade etti.
“Kiraz üretiminde en büyük sorun hava şartları”
Kiraz üretiminde en çok karşılaşılan sorunların başında hava şartlarının olduğunu belirten Aydın, “Özellikle Afyon’da son iki yıldır verim ciddi şekilde düştü. Sebebini tam olarak bilemesek de iklim değişikliği, artan hastalıklar ve aniden bastıran sert yağmurlar bu düşüşte etkili oluyor. Bu koşullar, ürün dökümüne ve kalite kaybına neden olabiliyor. Bunun yanı sıra üretim maliyetleri de oldukça yüksek. Gübre, ilaç, işçilik ve nakliye gibi giderler üreticinin yükünü her geçen yıl artırıyor” diye konuştu.
“Kirazın kilosu 350 TL çıktı”
Kirazın tarladan sofraya uzanan yolculuğunu anlatan Aydın, kirazın genellikle hasat edildikten hemen sonra satışa sunulduğunu ve depoda bekletilmediğini belirtti. “Kiraz hasadı genellikle Haziran’ın ilk haftasında başlayıp Temmuz’un 20’sine kadar sürer. Ancak bu süre, bölgenin iklim koşullarına göre değişiklik gösterebilir. İhracat ise genellikle mayıs ayında başlar ve Temmuz’a kadar devam eder. Şu anda kilo fiyatları, kalite, büyüklük ve dayanıklılığa bağlı olarak 280-350 TL arasında değişiyor. Üretici bu fiyatlardan memnun olabilir; ancak ihracatçı açısından yüksek maliyetler süreci oldukça zorlayıcı hale getiriyor” dedi.
“Kiraz sektörü için parlak bir gelecek görmüyorum”
Türkiye’nin dünya kiraz ihracatında şu anda üçüncü veya dördüncü sırada yer aldığını, Kanada, Yunanistan ve İspanya’nın ise en önemli rakip ülkeler arasında bulunduğunu söyleyen Aydın, “Türkiye’de döviz kuru baskısı ihracatı zorlaştırıyor. Döviz artmasa da işçilik maliyetleri son 2-3 yılda dört kat yükseldi, bu da satışları olumsuz etkiliyor. Bu yıl birçok firma piyasadan çekildi. Kiraz sektörü için parlak bir gelecek görmüyorum; rakiplerimiz İspanya ve Yunanistan gibi düşük maliyetli ülkeler ve Türkiye kirazını pahalı buluyorlar. Türkiye’de yetişen kirazların tat oranı ve kalitesi birçok rakip ülkenin ürünlerinin önünde yer alıyor. Ancak maliyetlerin yüksek olması nedeniyle müşteriler genellikle daha uygun fiyatlı olan Kanada ve Yunanistan kirazlarını tercih ediyor. Kalite açısından Türkiye kirazı açık ara önde olsa da yüksek üretim ve işçilik maliyetleri ekonomik anlamda rekabet avantajımızı zayıflatıyor. Bu durum, ihracatta pazar payımızı korumayı ve artırmayı zorlaştırıyor” açıklamasında bulundu.
