İTB Yönetim Kurulu Başkanı Işınsu Kestelli: 2023’te bir önceki yıla göre tescil işlem sayımız yüzde 10 artış ile 55 bin adete, işlem hacmimiz ise yüzde 35 artış ile 88 milyar TL’ye ulaştı
Kestelli: En fazla işlem gören ürün grupları yüzde 16 ile bitkisel yağlar, yüzde 11 ile yağlı tohumlar, yüzde 9 ile kırmızı etler ve pamuk olarak gerçekleşti
İzmir Ticaret Borsası (İTB) ocak ayı olağan meclis toplantısı gerçekleştirildi. Toplantıda 2023 yılında tescil bültenlerindeki ürünlerin işlem miktarı, işlem hacmi ve fiyat hareketlerini değerlendiren İTB Yönetim Kurulu Başkanı Işınsu Kestelli, “Bir önceki yıla göre tescil işlem sayımız yüzde 10 artış ile 55 bin adete, işlem hacmimiz ise yüzde 35 artış ile 88 milyar TL’ye ulaştı. Dolar bazında işlem hacmimiz ise 3,7 milyar dolar oldu. İşlem hacmimizin yüzde 65’i bitkisel ürünlerden, kalan yüzde 35’i ise canlı hayvanlar ve hayvansal ürünlerden oluşuyor. Bu durum tarımsal üretimimizde hayvancılığın ne kadar önemli olduğunun da önemli bir göstergesi. En fazla işlem gören ürün grupları yüzde 16 ile bitkisel yağlar, yüzde 11 ile yağlı tohumlar, yüzde 9 ile kırmızı etler ve pamuk olarak gerçekleşti. İşlem hacminin en çok artığı gruplar ise yüzde 204 ile canlı hayvanlar, yüzde 132 ile kuru incir ve yüzde 123 ile kırmızı et grubu oldu” diye konuştu.
“Yeni sezon pamuk fiyatları üretici beklentilerinin altında kaldı”
Çiğitli pamuk işlem miktarının bir önceki yıla göre rekolte miktarındaki azalışa bağlı olarak yüzde 18 gerilediğini aktaran Kestelli, “Ortalama fiyat ise yüzde 17 artarak 18 TL olarak gerçekleşti. Güncel fiyatların ise 23 TL seviyelerinde olduğunu söyleyebiliriz. Üretim maliyetlerindeki artış ve pamuğun ekim dönemi olan Nisan-Mayıs aylarındaki fiyatlar dikkate alındığında yeni sezon pamuk fiyatları üreticilerimizin beklentilerinin altında kaldı. Tekstil ve konfeksiyon sanayimizin yaşadığı talep daralması pamuk piyasalarını olumsuz etkiledi. Bir önceki yıl yaklaşık 350 bin ton seviyelerinde olan kuru üzüm rekoltesinin, içinde bulunduğumuz sezonda 200-220 bin ton seviyelerinde gerçekleşmesi bekleniyor. Üretimdeki bu ciddi azalışa rağmen Borsamız müstahsil işlem miktarında sadece yüzde 5 oranında bir düşüş oldu” dedi.
Kuru üzümde fiyatlar 2023’de %132 arttı
Kuru üzümdeki asıl gelişmenin fiyatlarda yaşandığını belirten Kestelli, “2022 yılında ortalama 20 TL seviyelerinde olan müstahsil fiyatları, rekoltedeki azalışa bağlı olarak 2023’de ortalama yüzde 132 artarak 47 TL seviyelerine yükseldi. Nitekim günümüzde de 9 numara üzümler 70 TL civarında işlem görüyor. Kuru incirde ise rekolte açısından geçen yıla göre önemli bir değişiklik olmadı ancak iklim şatlarının da etkisi ile beklenen ürün kalitesi de gerçekleşmedi. Borsamızda kuru incir işlem miktarı hem müstahsil hem de tacir satışı olarak yüzde 10 seviyelerinde artış gösterdi” diye konuştu.
“İncirde ortalama müstahsil fiyatı % 90 arttı”
İncir fiyatlarında 2023 yılında ortalama müstahsil fiyatının bir önceki yıl göre yüzde 90 artarak 92 TL seviyelerinde gerçekleştiğini aktaran Kestelli, “Güncel işlemler ise yıl ortalamasından çok daha yüksek bir düzeyde, kalitesine göre 120-190 TL seviyelerinden gerçekleşiyor. Bir diğer önemli ürünlerimizden zeytinyağında ise bildiğiniz gibi bir önceki sezon üretimde rekor yaşanmıştı. Bu artış zeytinyağının üretim dönemi itibariyle daha çok 2023 yılı verilerine yansıdı diyebiliriz. Müstahsil tescil miktarımız yüzde 30 artarken, dünyada rekolte eksikliğinin de etkisi ile yıllık ortalama fiyatlar yüzde 99 artış ile 97 TL’ye ulaştı. Tabii ki bu yıl ortalaması ve tüm zeytinyağı tipleri için oluşan fiyat. Ancak, zeytinyağı müstahsil fiyatlarını 2022 ve 2023 yıl sonları itibariyle değerlendirdiğimizde artışın yüzde 190’a yaklaştığını görüyoruz. Nitekim, günümüzde sızma zeytinyağı fiyatlarında müstahsil işlemleri 250 TL seviyelerinden gerçekleşiyor” dedi.
“Sütte tavsiye fiyatı beklentinin altında”
Borsanın işlem hacminde inek sütünün payının yüzde 7’nin biraz üzerinde olduğunu aktaran Kestelli, “Kendi üretimimiz olan ürünler arasında da pamuk ve kırmızı etlerden sonra üçüncü sırada yer alıyor. 2023 yılında toplam 555 bin ton süt işlemi gerçekleşti. 2022 yılında ortalama 6,5 TL olan fiyat yüzde 76 artış ile 2023 yılında 11,4 TL’ye çıktı. Güncel fiyatların ise Ulusal Süt Konseyi tarafından geçtiğimiz günlerde açıklanan tavsiye fiyata paralel olarak 13,3 TL seviyelerinde olduğunu görüyoruz. Artan maliyetler nedeniyle açıklanan tavsiye fiyatının yeterli olmadığı ve yeniden bir değerlendirme yapılması yönünde üreticilerimizin talepleri olduğunu da gayet iyi biliyoruz” diye konuştu.
“Kırmızı et toplam işlem miktarı %7 geriledi”
2023 yılında kırmızı et toplam işlem miktarının yüzde 7 gerileyerek 42 bin ton olduğunu söyleyen Kestelli, “Sektörde başta arz sıkıntısının neden olduğu ciddi fiyat artışı yaşandı. Borsamız verilerine göre bıçakta dana eti fiyatları ortalama olarak 2022 yılına göre yüzde 113 artarak 205 TL oldu. Günümüzdeki ise yaklaşık 275 TL civarında. Hayvancılık sektörü arz, talep ve fiyatlar açısından maalesef istikrarlı bir yapıya kavuşamadı. Oluşan piyasa şartlarından üretici memnun olmadığı gibi tüccar, esnaf ve tüketici de memnun değil. Üstelik bu yılın ilk 11 ayında 1 milyar doların üzerinde canlı hayvan ithalatı gerçekleştirildi. Bu duruma rağmen fiyatlarda bu denli artışın yaşanmasını sektörün önemli yapısal sorunları olduğunun bir işareti olarak değerlendirebiliriz” dedi.
Tarım sektöründeki üretim ve fiyatlarda yaşanan dalgalanmayı genel ekonomik konjonktürden soyutlamanın mümkün olmadığını aktaran Kestelli “Tarım sektörü, başta yüksek enflasyonun neden olduğu girdi maliyetlerindeki artış olmak üzere para ve maliye piyasalarındaki gelişmelerden doğrudan etkileniyor. Bu anlamda Orta Vadeli Program ile ulaşılmak istenen ekonomik dengelenme ve istikrar tarım sektör için de büyük önem taşıyor. Bu konuda sağlanacak iyileşmeler başta küresel iklim değişikliğine adaptasyon olmak üzere sektörün yapısal sorunlarının çözümüne odaklanmamıza imkân sağlayacak. 2024 yılını bu açıdan çok kritik bir dönüm süreci olarak gördüğümü ifade etmek istiyorum” ifadelerinde bulundu.
“Çiğ süt tavsiye fiyatındaki artış yeterli değil”
Ulusal Süt Konseyi’nin açıkladığı çiğ süt tavsiye fiyatını değerlendiren İTB Meclis Başkanı Ömer Gökhan Tuncer de “Buna göre üreticinin eline litre başına 13,5 TL geçmesi beklenmekte. Bu durumda, 11,5 TL olan çiğ süt referans fiyatı yüzde 17,4 artırılmış oldu. Sektörün içinde olan biri olarak 1 litre süt maliyetinin işletme bazında 13-14 TL seviyelerine dayandığını ifade edebilirim. Öte yandan, çok daha yüksek oranlarda artan süt yemi ve diğer girdi maliyetleri göz önüne alındığında yüzde 17,4’lük artışın yeterli olmayacağını ve önümüzdeki dönemde damızlık hayvanların kesime gitme ihtimalinin olduğunu da üzülerek belirtmek isterim. Hayvancılık bütüncül bir faaliyet. Değer zincirindeki en ufak bir kopma bütün süreçleri olumsuz etkiler. Sektörde sıklıkla kullanılan bir deyimi sizlerle paylaşmak isterim. Ana olmadan dana olmaz! Yani, süt işletmelerin çıktısı olan buzağı, et üretiminin temeli olan besi işletmelerinin girdisidir. Besicilikte temel sorunlardan biri hayvan teminidir. Tarım bakanlığı 2024 senesi için 600 bin baş besilik erkek materyal ithalatı için görevi et ve süt kurumuna verdi. Önümüzde ki süreçte et üretiminde belli ölçüde artış olacaktır. Kırmızı et ithalatı yerine besilik dana ithalatının yapılmasını daha doğru bir politika olarak görüyorum” diye konuştu.
