Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dalı öğretim üyesi Doç. Dr. Murat Celal Sözbilen’in yürütücülüğünü yaptığı ‘Zeytinyağı Üretim Süreci Atıklarının Omurilik Yaralanması Modelinde Gıda Takviyesi ve/veya Tedavi Ajanı Olarak Değerlendirilmesi’ başlıklı proje, TÜBİTAK-TAGEM işbirliği çerçevesinde Ulusal Yeni Fikirler ve Ürünler Araştırma Destek Programı altında desteklenmeye hak kazandı. Projede değerlendirecekleri zeytinyağı atıklarının sağlık alanında kullanılmasının önemine dikkat çeken Doç. Dr. Sözbilen, bu ürünlerin değerlendirilmesiyle omurilik tedavisine katkı sağlanabileceğini belirtti.
Zeytinyağı endüstrisinde, üretim sürecinde pirina, karasu, zeytin yaprakları gibi atıkların ortaya çıktığını söyleyen Doç. Dr. Sözbilen, “Ülkemizin bu alandaki zengin kaynakları göz önüne alındığında atık ürünlerin değerlendirilmesi, özellikle sağlık alanında kullanılabilmesi çoklu faydayı beraberinde getirecek. Omurilik yaralanmaları dünyada yaklaşık iki milyon kişiyi etkilemekte. Omurilik yaralanması, primer ve sekonder hasara sebep olur. Sekonder hasar, yaralanmayı takiben birkaç saat içinde görülür; nöronal ölüm, inflamasyon ve hemoliz gibi süreçleri kapsar. Nöronal ölümde ferroptoz yolağının rolü gösterildi. Dolayısıyla ferroptozun inhibisyonu ile hasar bölgesinde beklenen hücre ölümünün önüne geçmek umut vadeden bir strateji” diye açıkladı.
“Fenolik içerikli ekstreler gıda takviyesine dönüştürülecek”
Projenin amacından bahseden Doç. Dr. Sözbilen, “Projemizde öncelikle zeytinyağı üretim sürecinde ortaya çıkan atıkların içerdiği antioksidan etkili fenolik bileşenler göz önüne alınarak, farklı zeytin çeşitlerinin yaprakları ve pirinadan fenolikçe zengin ekstreler elde edilecek. Bu ekstrelerin içerdiği fenolik bileşenler LC/QTOF/MS yöntemiyle taranarak tespit edilecek ve sonrasında hücre kültürü ile potansiyeli en yüksek ekstreler belirlenecek. Belirlenen ekstreler kullanılarak hem fenolik bileşenlerce zengin diyetle beslenen hem de beslenmeyen omurilik yaralanma modeli uygulanmış deney hayvanları üzerinde çalışılacak ve fenolik ekstrelerin sinir hücrelerini iyileştirme ve sinir hasarını en aza indirme etkileri değerlendirilecek. Böylece ülkemizin bitki örtüsünde çokça bulunan zeytinin üretim atıklarından elde edilecek zengin fenolik içeriğe sahip ekstrelerin gıda takviyesi ve farmasötik ürüne dönüşmesini hedeflenmekte” ifadelerine yer verdi.
“Gıda takviyesi ürünlerinde katma değer üreterek dışa bağlılığı azaltacak”
Sürdürülebilir Kalkınma hedeflerinden birinin ‘atık’ kavramının çöpten ziyade ‘kaynak’ olarak benimsenmesi olduğunu vurgulayan Doç. Dr. Sözbilen, “Projemiz, zeytinyağı üretim atıklarının ve zeytin yapraklarından elde edilen zengin fenolik içeriğe sahip ekstrelerin gıda takviyesi ve farmasötik ürüne dönüşmesini hedefleyen özgün bir araştırma. Gıda takviyelerinin kullanımı ülkemizde ciddi oranda artış göstermekte; yerli üretimin sınırlı olmasından kaynaklanan dışa bağımlılık ülke ekonomisini olumsuz etkilemekte. Proje sonunda, etkinliği ve içeriği tespit edilecek ekstre, gıda takviyesi olarak değerlendirilebilecek; seçilen biyoaktif ekstre ve standart madde daha ileri tedavi etkinlik çalışmaları tamamlanarak yerli ilaç endüstrisine geliştirilebilir ürünler olarak sunulabilecek ve elde edilecek veriler bu alanda yapılacak Ar-Ge ve yatırım projelerine ışık tutacak. Böylece ülkemizin biyolojik zenginliği olan ve üretim gücüne sahip olduğumuz zeytin bitkisinden farklı alanlarda kullanılabilecek, katma değeri yüksek ürünler elde edilebilecek. Proje çıktılarının, kısa ve uzun vadede ekonomik ve toplumsal faydaya dönüşeceği açık” diye konuştu.
“Atıklardan zengin ekstreler elde edilecek”
Projeye dair bilgi veren Ege Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necdet Budak, “Araştırmacılarımız, zeytinyağı üretim sürecinde atık olarak ortaya çıkan yaprak ve pirina atıklarından fenolik bileşenlerce zengin ekstreler elde ederek, bu ekstreleri omurilik yaralanmasında ferroptoz yolağı üzerinden değerlendirecek” dedi. Prof. Dr. Budak, multidisipliner bir anlayışla hazırlanan projenin Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dalı, Eczacılık Fakültesi, EGEMATAL ve TAGEM bünyesindeki Zeytincilik Araştırma Enstitüsü ile birlikte yürütüleceğini açıkladı.
