Geçen yazıda ‘Oligark’ kavramının etimolojik, tarihi ve de günümüzde neleri ihtiva ve ifade ediyor olduğu üzerinde durmuş, anlamının daha çok bireysel finans gücü ile devlet idareleri arasında kurulan rabıta paralelliğinde tanımlanır olduğudur. Siyaseten otokrasi-demokrasi sarkacındaki farklı idari sistemler içinde yerine göre oligark, yerine göre milyarder niteliklerin, esasında Batı siyasette bahsi geçen demokrasinin uygulamadaki gerçeklerle ne kadar örtüştüğü tartışmaya açıktır. Biraz derine inelim.
Özellikle ABD’de bazı siyaset bilimciler ve tarihçiler (Jeffry Winters, Martin Gilens, Benjamin Page gibi akademisyenler) ‘American Oligarchy’ (Amerikan Oligarşisi) kavramını ciddi ciddi tartışıyorlar. Şunları söylüyorlar; ABD, resmen bir demokrasi gibi görünse de gerçekte çok zengin bir azınlık siyaset üzerinde orantısız bir güç kullanıyor. Sadece seçimlerde bağış yaparak değil lobicilik, medya sahipliği, düşünce kuruluşları finansmanı gibi yollarla kararları etkiliyorlar. Bu yüzden halkın çoğunluğunun istediği şeyler yerine, zengin elitlerin çıkarına uygun politikalar çıkıyor.
Halkın %80’inin desteklediği bir yasa tasarısı bile eğer zengin elitlerin çıkarına aykırı ise kabul edilme şansı çok düşük oluyor. Buna karşılık zengin lobilerin desteklediği yasa teklifleri çok daha kolay geçiyor. Bu yüzden bazı akademisyenler, ‘ABD biçimsel olarak demokrasi, ama fiilen ‘zenginler oligarşisi’ diyorlar. Tabi bu tartışma Amerika’da çok sıcak ve politik bir konu. Herkes kabul etmiyMusk, Bezos gibi isimler de ekonomik güçleri sayesinde sistemi etkiliyorlar -sadece bu etki gizli ve kurumsal mekanizmalarla olduğu için Rusya’daki gibi ‘çıplak’ görünmüyor.
Martin Gilens ve Benjamin Page’in 2014 yılında bu konuyla ilgili çok ünlü bir akademik çalışması var. “Testing Theories of American Politics: Elites, Interest Groups and Average Citizens”. Bu çalışmada özetle yaptıkları 1981-2002 arasında ABD Kongresinde oylanan yaklaşık 1800 önemli politik kararı inceleyerek bu kararlara halkın farklı gelir guruplarının ve çıkar guruplarının nasıl baktıklarını analiz etmekti. Halkın çoğunluğunun(%50’den fazlasının desteklediği fikirler, Varlıklı elitlerin desteklediği fikirler, Özel çıkar guruplarının desteklediği fikirler..
Ve şunu buldular, sıradan vatandaşların istediği bir şeyin politikada gerçekleşme ihtimali neredeyse sıfıra yakın. Buna karşılık zengin elitlerin ya da büyük çıkar guruplarının desteklediği politikalar çok büyük ihtimalle hayata geçiyor. Hatta halk bir şeyi çok istese bile, elitler karşı çıkıyorsa, o yasa çok büyük ihtimalle çıkmıyor.
Sonuç olarak Gilens ve Page şöyle dediler; ABD politik sistemi daha çok ekonomik elitler ile organize çıkar gurupları tarafından kontrol ediliyor. Bu açıdan bakıldığında ortalama vatandaşların politik tercihleri Amerikan politikası üzerinde çok az etkili oluyor. Bu yüzden çalışmalarında açıkça ‘Amerikan Demokrasisi’ değil ‘Amerikan Oligarşisi’ ifadesini kullanıyorlar. Önemli birkaç örnek bu konuda halkın %80 desteklediği ama kongrenin red ettiği 1-Asgari Ücret Artışı, 2-Üniversite Eğitiminde Devlet Desteği, 3- Sağlık Reformları, 4- Vergi Reformu gibileridir.
