Yeni kutladığımız Hıdırellez ile ilgisi var mıdır bilemiyoruz? Dr. Şemi Alp, lalelerle ilgili bir şeyler yazmamızı istemiş. Soğanlı bitkileri ve gülleri çok yazdık çizdik. Anladığımız kadarıyla yeterli olmamış. Onun için baharın en güzel günlerinin başlaması ile soğanlı bitkilerden tekrar söz etmenin zamanı da geldi, geçiyor. Soğanlı bitkilerin çiçekleri kurumaya başladı bile. Bu yazıda, genellikle ilkbahar çiçeklenen soğanlı bitkilerinden söz edeceğiz. Zambakgillerden yaz aylarında açan bir yığın bitki olduğunu unutmayalım.
Havaların ısınmasıyla, lale gibi soğanlı bitkilerin çiçekleri kurumaya başladı. Kurumadıysa da, yakında kuruyacaktır. Hiç merak etmeyin. Size çiçekten kalan, ortasındaki üç köşeli tohum kesesini diğer deyişle yemişini kesip atmanızı öneririz. Tohum üretmek bitkileri her zaman yorar. Zaten zamanı gelince, lale soğanları kendi içlerinde bölünmeye başlar ve çiçek verimleri düşer. Bu nedenle, en geç beş senede bir lale soğanlarını topraktan çıkartarak, Ekim ya da Kasım ayında tekrar ekilmesini öneririz.
Soğanların, topraktan çıkarıldıktan sonra, sonbahara kadar hafif nemli kum içinde kesinlikle karanlık bir yerde saklanması gerekir. Aksi durumlarda, garip bir şekilde kuruyup içlerine çekilebiliyorlar. Yalnızca uyulması gereken bir kural da, soğanlı bitkilerin yaprakları tamamen kurumadan topraktan çıkartılmamasıdır. Tamamen kurumadan çıkarılan soğanlar, önümüzdeki ilkbaharda çiçeklenmeyebilirler. Çıkarılmak zorunda kalan soğanlar ise, bir şans verebilmek için, gölgede ama aydınlık bir yerde kuruyana kadar bekletilmelidir.
Kafa karışıklığına meydan vermemek için yazın çiçek açan soğanların ilkbaharda ekilebileceğini söylemeden geçmeyelim. Tohum keseciğini kesmek ya da döndürerek koparmaktan neden sözettik biliyor musunuz? Bazı okurlarımız lalelerinin her sene açmadığından yakınıyorlar. Tarihte ilk borsanın çökmesine çiçek açmayan lalelerin neden olduğunu hatırlayalım.
Buraya kadar olan her şey iyi hoş ama, neden bazı soğanlı bitkiler bu arada da laleler her sene çiçek açmaz? En önce bazı lale çeşitlerinin her sene çiçek vermediğini bilmekte fayda var. Bu nedenle çayır görüntüsü verilecek açık bir alana bolca soğan ekilmesinde, hatta gereğinden fazla ekilmesinde fayda var.
İkinci önemli sorun da yazın toprakta kalan soğanların gereğinden fazla sulanmasıdır. İşte bu nedenle yaprakları kuruduktan sonra soğanları çıkartarak kuru ve karanlık bir yerde saklamak önemli oluyor. Üçüncü önemli sorun ise, yukarıda bahsettiğimiz bitkinin rahat çiçeklenebilmesi için tohum vermesinin önlenmesi gerekir. Bütün yazılanlara rağmen bazı lale soğanlarının 3 ya da 4 yılda bir çiçek verebileceğini de unutmayın. Bir de ilk ekildiği zaman bütün soğanlar, hatta sonbaharda ekilmiş bile olsalar yerlerine alışmaları bir yılı bulacağından hemen çiçeklenemeyebilirler.
Soğanlı bitkilerin yaprakların kurumasıyla aynı zaman dilimine denk düşen bahçe işlerinin en önemlisi ise ilkbaharda çiçek açan çalı ve ağaçların budanmasıdır. Özellikle leylakları, ilkbaharın erken aylarında lütfen budamayın. Leylakların çiçekleri tamamen kurumadan bu işlemleri yapmayın.
Leylakların budanmasındaki ikinci önemli nokta ise ağaççıkların dengesinin ve simetrilerinin bozulmamasıdır. Bu nedenle leylakları budamak için en uygun zaman aralığı Mayıs ayının son günleridir. Leylakları budarken çok radikal davranabileceğiniz, 30-40 cm.’den çalıyı kesebileceğiniz gibi, sadece yan dalları kısaltabilirsiniz. Burada önemli olan yaşlanan dalların çiçek veriminin azalacağını bilmemizdir. Bu nedenle 5 yıldan eski dalların kesilmesi uygundur.
Diğer ilkbaharda çiçeklenen çalı biçimindeki bitkilere ve küçük ağaççıklara gelirsek. Özellikle filbahri, havlupüskülü, şakayık, altınçanak gibi bitkilerin hepsi çiçeklerinden arındıktan sonra budanırlar. Burada filbahrinin ayrı bir yeri var. Filbahriyi Mart ayı başında da budamanız iştenn bile değildir ama bu durumda Mayıs ya da Haziran aylarındaki çiçekleri feda edeceksiniz demektir.
Buna karşılık, yeni çıkan dallar çiçeklenmenin arkasından yapacağınız budamalardan sonra çıkan dallardan daha gür ve daha sağlam çıkacaktır. Fil bahriyi budarken hiç acımadan yerden 30 cm. yükseklikten budayın. Yeni çıkan dalların, çiçeklenme açısından daha cömert olacağından kuşkunuz olmasın.
Bu haftalık yazımızı burada sonladıralım isterseniz. Gazetedeki köşemizde Okşan Kurç’un İstanbul’da lale peşindeki maceralarından bize ulaşan pek çok fotoğrafından birini yayınlıyoruz. Beraberinde ise Fadime Can hocamız Kordoba sokaklarını arşınlarken gözüne kestirdiği bir bina girişini bizimle paylaşmış. Bunların yanında, internet köşesinde ise Dr. Ali Rıza Sözenoğlu’nun sarı kırmızı lalelerini görüyoruz. Bir de kuruyan bir lale çiçeğinin tohum kesesini sizinle paylaşıyoruz..
Keyifli Bahçeler…
